Kwintesencję ukraińskości – pisała Alina Witkowska – u romantyków języka polskiego tworzą trzy elementy: step, koń i Kozak. Ten ostatni łączy w sobie rycerskość i dzikość, a nawet okrucieństwo, dumę, godność i piękno. Taki charakter miały też utwory autorów "szkoły ukraińskiej" – intensywny i różnorodny. Co ich łączyło? Zainteresowanie historią regionu, folklorem i przyrodą wypływało głównie ze wspomnień kraju lat dziecinnych, powracających zwłaszcza na emigracji, lecz nie ograniczało się do zwykłego sentymentalizmu. Wspólne dzieje narodów słowiańskich zostały nie tylko odtworzone, lecz także zreinterpretowane, czasem ubarwione, przefiltrowane przez wrażliwość i talent każdego z poetów i pisarzy. "Szkoła ukraińska" była zjawiskiem oryginalnym, a przygoda i tajemnica rezonowały jeszcze długo w literaturze polskiej.
Szczególnie głośnym echem mit ukrainny odbił się w dwudziestoleciu międzywojennym. Wystarczy wspomnieć o Bolesławie Leśmianie studiującym badania etnografów, który pisał z Francji do Zenona Przesmyckiego: "W Paryżu wybuchła ze mnie cała Ukraina, której istnienia w sobie nawet nie podejrzewałem". Niektóre opisy arkadii dzieciństwa u Jarosława Iwaszkiewicza, poety z Kalnika, porównywano do "błękitu oddalenia" – barwy ukraińskiej ziemi. Za ukrainofila uchodził poeta, tłumacz i publicysta Józef Łobodowski, a własną wizję stepowej krainy budował Jan Śpiewak. W tej twórczości istotny był nie tyle wątek biograficzny autorów związanych z Ukrainą czy podobne sposoby obrazowania, lecz przede wszystkim wspólna tradycja, marzenia i wartości.
Chociaż "Słownik literatury polskiej XIX wieku" nie posiada odrębnego hasła "szkoła ukraińska" – na co zwraca uwagę Halyna Dubyk – a pojęcie to stosuje się zwykle "do dzieł literackich, w których pierwiastek ukraiński jest nadrzędnym pojęciem aksjologicznym, obrazotwórczym i stylistycznym", to właśnie te utwory należą do wybitnych osiągnięć literatury polskiej (nie tylko romantycznej), a zrodziły się z fascynacji ukraińską ziemią.
Źródła: Iwona Boruszkowska, "Źródła romantycznej fascynacji Ukrainą i zagadnienie »szkoły ukraińskiej« w romantyzmie polskim (debata o »szkołach poetyckich«)", Kraków 2015, online: academic-journals.eu [dostęp: 28.02.2022]; Halyna Dubyk, "Pogłosy »szkoły ukraińskiej« w literaturze polskiej dwudziestolecia międzywojennego", Warszawa 2011; Stanisław Makowski, "Romantyzm", Warszawa 1994; "»Szkoła ukraińska« w romantyzmie polskim: szkice polsko-ukraińskie", pod red. Stanisława Makowskiego, Warszawa 2012; Alina Witkowska, "Dziko – pięknie – groźnie, czyli Ukraina romantyków" [w:] "Teksty Drugie", 1995/2; polskipetersburg.pl; pamiec-historyczna.net