Architektura kultury – najciekawsze nowe budynki związane ze sztuką
Muzea odwiedzamy zwykle z powodu wystaw czy ciekawych zbiorów. Ale w Polsce znajduje się całkiem sporo muzeów, które warto odwiedzić ze względu na ich siedziby. Oto wybór architektury kulturalnej znajdującej się pod pieczą Ministerstwa Kultury.
W Polsce działa kilkaset publicznych instytucji kultury – to uczelnie, muzea, galerie sztuki, placówki, związane z teatrem, filmem, muzyką, literaturą, historią. Wieloma z nich w całości zarządza Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, niektóre minister prowadzi wspólnie z jednostkami samorządu terytorialnego lub innymi organizacjami. Wszystkie te placówki rozwijają wiedzę i wrażliwość, dbają o kulturalny i intelektualny dorobek, chronią wielowiekowe dziedzictwo i wspierają rozwój nowych przedsięwzięć kulturalnych czy badań naukowych. Gdy na te placówki spojrzeć w nieco inny sposób, okaże się, że wiele z nich mieści się w doskonale zaprojektowanych, niebanalnych siedzibach, które same w sobie godne są uwagi. Które polskie placówki kultury warto odwiedzić z powodu ich architektury?
Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej "Manggha"
Krakowska placówka powstała w 1994 roku, od 2013 znajduje się w Państwowym Rejestrze Muzeów. Oddany do użytku w 1994 roku muzealny gmach uważany jest za jedną z ikonicznych realizacji w polskiej architekturze czasu transformacji, co więcej – realizację niezwykle udaną i wykraczającą poza swój czas. Za projekt budynku odpowiedzialny był Japończyk, Arata Isozaki, który przy tym projekcie współpracował ze znanymi krakowskimi architektami, Krzysztofem Ingardenem i Jackiem Ewým. Ci dwaj polscy projektanci w 2025 roku zaprojektowali nowy budynek, który powiększył przestrzeń ekspozycyjną "Mangghi". To Galeria Europa – Daleki Wschód, surowy, geometryczny gmach, który nie przyćmiewa łagodnie falującej sylwetki dzieła japońskiego architekta.
Styl wyświetlania galerii
wyświetl slajdy
Siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach
Na ten gmach czekali przede wszystkim melomani i sami muzycy. Przez kilkadziesiąt lat jedna z najlepszych polskich orkiestr miała swoją siedzibę w wynajmowanych, nieprzystosowanych do jej potrzeb pomieszczeniach. W 2008 roku rozstrzygnięto konkurs architektoniczny na projekt siedziby NOSPR w Katowicach; w 2014 roku oddano do użytku gmach, który zaprojektował zespół Tomasza Koniora we współpracy z bardzo na świecie cenionym zespołem akustyków - Nagata Acoustics. Pracujący w Katowicach Tomasz Konior zaprojektował gmach o prostej, czytelnej sylwetce, w którym wysokie wymagania techniczne i funkcjonalne udało się połączyć z atrakcyjną formą architektoniczną. Ceglane elewacje i malowane na czerwono okienne nisze to ukłon w stronę tradycyjnej zabudowy regionu, a zwłaszcza słynnych familoków na Nikiszowcu.
Wzniesiony na terenie tzn. Strefy Kultury, obok Spodka gmach NOSPR otoczono ponadto specjalnie zaprojektowanym ogrodem z atrakcyjnymi przestrzeniami publicznymi.
Styl wyświetlania galerii
wyświetl slajdy
Muzeum Sztuki w Łodzi
Muzeum Sztuki w Łodzi to miejsce wyjątkowe z kilku względów. Silnie związane z przedwojenną polską awangardą posiada cenną kolekcję dzieł twórców, którzy w największym stopniu wpłynęli na wielkie przemiany, jakie zachodziły w sztuce w XX wieku.
Przez wiele lat to znane także za granicą muzeum mieściło się w łódzkich pałacach i kamienicach, efektownych, jednak nie spełniających muzealnych wymogów. W 2008 roku dzięki wsparciu finansowemu Unii Europejskiej, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Urzędu Wojewódzkiego a także Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi udało się przeprowadzić rewitalizację i modernizację dawnej przędzalni w fabryce Izraela Poznańskiego na potrzeby nowoczesnej placówki muzealnej. W ten sposób silnie z Łodzią związane muzeum zyskało siedzibę w jednym z najważniejszych kompleksów architektonicznych tego miasta. Co więcej, poprzez zlokalizowanie zbioru dzieł sztuki współczesnej w poddanym rewitalizacji obiekcie poprzemysłowym udowodniono, że warto nadawać zabytkom przemysłu "drugie życie". Niejako wisienką na torcie tego przedsięwzięcia jest fakt, że część tej samej fabryki Poznańskiego pełni dziś funkcje tłumnie odwiedzanego centrum handlowego. I to współistnienie kultury wysokiej z codziennymi sprawunkami i rozrywką okazało się korzystne dla obu stron.
Opera i Filharmonia Podlaska – Europejskie Centrum Sztuki w Białymstoku
W 2005 roku rozstrzygnięto konkurs architektoniczny na gmach Opery i Filharmonii Podlaskiej. Placówka miała odmienić oblicze miasta jako miejsca kulturalnie mało atrakcyjnego i poszerzyć ofertę wydarzeń artystycznych w skali całego regionu. Przy okazji – dzięki wybranemu w konkursie projektowi Marka Budzyńskiego – stała się także jednym z bardziej oryginalnych obiektów architektonicznych w mieście.
W charakterystyczny dla siebie sposób Marek Budzyński powiązał nowoczesny gmach z zielonym otoczeniem, część budowli ukrywając pod porośniętym trawą pagórkiem, a wnętrze otwierając na park dookoła. Składającą się z wielu symbolicznych elementów bryłę (w postmodernistyczny sposób przerobione i autorsko interpretowane kolumnady, kopuły, elementy architektury przemysłowej) można poznawać i odkrywać na wiele sposobów, nie tylko uczestnicząc w koncertach czy spektaklach.
Muzeum Śląskie w Katowicach
Gdy w 1939 roku dobiegała końca budowa monumentalnego gmachu Muzeum Śląskiego w Katowicach, wydawało się, że projekt Karola Schayera przyćmi wszystko, co do tej pory wzniesiono na terenie miasta. Niestety wybuch II wojny światowej nie pozwolił nawet otworzyć nowego gmachu, a w 1944 roku zniszczony przez Niemców przestał on po prostu istnieć. Przez wiele dekad opowiadająca skomplikowane losy Śląska placówka muzealna działała w tymczasowej siedzibie. W 2007 roku ogłoszono konkurs na projekt nowego gmachu muzeum – miał powstać na terenie nieczynnej Kopalni Węgla Kamiennego Katowice, w samym centrum śląskiej stolicy. Austriacka pracownia Riegler Riewe Architekten, która wygrała konkurs, zaproponowała ukrycie większej części gmachu pod ziemią, aby wyeksponować przede wszystkim relikty pokopalnianych urządzeń. W ten sposób architekci wykreowali wyjątkowy krajobraz, w którym przeszłość przenika się ze współczesnością.
Styl wyświetlania galerii
wyświetl slajdy
EC1 Łódź – Miasto Kultury w Łodzi
Łódź była jednym z największych ośrodków przemysłowych naszej części Europy. Od lat miasto na wiele sposobów stara się poradzić sobie z industrialnym dziedzictwem architektonicznym, które warto zachować, trzeba mu jednak nadać zupełnie nowe funkcje.
Właśnie w ten sposób położona tuż obok głównego dworca kolejowego dawna elektrociepłownia EC1 zamieniła się niedawno w centrum nauki, kultury i rozrywki. Od 2007 roku poprzez rewitalizację istniejących i uzupełnianie ich nowymi budynkami powstaje tu kompleks placówek, przyciągających szerokie grono odbiorców. W efektownych, poprzemysłowych budynkach działa już Centrum Nauki i Techniki EC1 z Planetarium, do końca 2019 roku swoje podwoje otworzy Narodowe Centrum Kultury Filmowej oraz Centrum Komiksu i Narracji Interaktywnej.
Europejskie Centrum Solidarności
Dynamiczna sylwetka pokrytego rdzawą stalą korten gmachu w 2014 roku uzupełniła krajobraz obok główniej bramy, prowadzącej na teren Stoczni Gdańskiej. Budynek projektu pracowni Fort jest siedzibą powołanej do życia w 2007 roku instytucji kultury, której celem jest m.in. "zachowanie w pamięci Polaków i Europejczyków doświadczenie Solidarności jako pokojowej europejskiej rewolucji", a także przyczynienie się do tego, "aby ideały ruchu Solidarność – demokracja, społeczeństwo otwarte i solidarne, kultura dialogu – zachowały swoją atrakcyjność i aktualność". Nieregularna, ekspresyjna bryła ECS – choć nowoczesna – nasuwa skojarzenia z sylwetką okrętu, którego obecność obok stoczni jest w pełni uzasadniona, a bogata symbolika daje spore pole do interpretacji i skojarzeń.
Styl wyświetlania galerii
wyświetl slajdy
Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie
Od 2015 roku ten gmach jest zapewne jedną z najbardziej znanych polskich budowli na świecie i miejscem wypraw koneserów architektury. Trzy lata temu Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie, zbudowana w 2014, otrzymała najważniejszą nagrodę architektoniczną na naszym kontynencie – Mies van der Rohe Award. Dzieło hiszpańsko-włoskiego duetu architektów Fabricio Barozzi i Alberto Veiga wyróżnia się na tle szczecińskiej zabudowy chłodną, surową bryłą, która wielu kojarzy się z górą lodową. Nietrudno jednak w tym lśniącym niczym lampion obiekcie doszukać się nawiązań do historycznej architektury, do kształtu zabytkowych kamienic, wypełniających niegdyś centrum miasta. Co ważne, minimalistyczna bryła – choć efektowna – nie konkuruje ze zróżnicowaną zabudową okolicy, uzupełnia ją, pasując do niej zarówno kształtem, jak i gabarytami.
Styl wyświetlania galerii
wyświetl slajdy
Narodowy Instytut Fryderyka Chopina
Dorobek Fryderyka Chopina jest jednym z najcenniejszych dzieł polskiej kultury, rozpoznawalnym i cenionym na całym świecie. Z twórczością wielkiego kompozytora można obcować w kilku miejscach w Polsce, najważniejszym jest jednak Narodowy Instytut Fryderyka Chopina w Warszawie. Powołany do życia w 2001 roku od początku miał swoją siedzibę w Pałacu Ostrogskich, zabytkowej budowli przy ulicy Tamka. Już w 2004 roku zdecydowano, że obok historycznej budowli stanie nowy obiekt, który uzupełni jej funkcję, i w ten sposób powstanie nowoczesny kompleks placówek na wiele sposób badających, archiwizujących i popularyzujących dorobek Fryderyka Chopina. W 2005 roku rozstrzygnięto konkurs na projekt nowego budynku – wygrała go propozycja Bolesława Stelmacha, pięć lat później gotowy gmach został oddany do użytku. Jego nowoczesna, szklana bryła podtrzymywana jest przez betonową strukturę, "udającą" stojącą tu niegdyś kamienicę; inaczej więc prezentuje się z poziomu ulicy, inaczej z położonego naprzeciwko tarasu Pałacu Ostrogskich. Kompleks jest siedzibą wielu instytucji związanych z muzyką Fryderyka Chopina.
Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach
Przyzwyczailiśmy się, że placówki kultury znajdują się w wielkich miastach i mają efektowne siedziby. Nie musi to jednak być regułą. W 2013 roku w niewielkich Lusławicach niedaleko Tarnowa zaczęło działać Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego, instytucja kultury powołana do życia w 2005 roku przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Stowarzyszenie Akademia im. Krzysztofa Pendereckiego – Międzynarodowe Centrum Muzyki, Baletu i Sportu.
Siedzibę nowej instytucji zaprojektowało krakowskie Biuro Architektoniczne DDJM, uwzględniając w bryle jej wyjątkową lokalizację wśród łąk i pól. Budynek składa się z nowoczesnej sali koncertowej oraz kampusu dla muzyków uczestniczących tu w licznych warsztatach i kursach. Główną bryłę otacza drewniana kolumnada, pozostałe obiekty mają formę płaskich, prostych pawilonów. Surowość brył pozwoliła lepiej wpisać je w krajobraz oraz zbudować wrażenie spokoju. Jak piszą projektanci tego budynku:
Ufamy, że porządek zapewnia spokój i przestrzeń do skupienia. Cisza jest warunkiem słuchania i sprawia, że mamy poczucie zbliżania się do istoty muzyki. [...] Klimat otwartego krajobrazu skłonił do wyjątkowej powściągliwości w kształtowaniu architektury budynku. Zgodnie z przekonaniami uznaliśmy, że porządek i harmonia to cechy podstawowe, które określają jego tożsamość.
Styl wyświetlania galerii
wyświetl slajdy
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]