Literatura 2016: debiutanci gonią mistrzów
Rok Henryka Sienkiewicza – pierwszego polskiego pisarza noblisty powszechnie czytanego w świecie – budzi dziś nadzieje ludzi pióra na równie spektakularne sukcesy. W roku 2016 na równi z uznanymi autorami nagrodzono wielu obiecujących debiutantów. Cieszą nagrody zbierane przez nich na coraz liczniejszych konkursach krajowych i zagranicznych, co jednak nie ma bezpośredniego przełożenia na postępujący spadek czytelnictwa i ubożenie naszego rynku książki.
Liczących się nagród literackich, które w 2016 roku trafiły w ręce polskich pisarzy, naliczyłem ponad setkę. I choć powszechnie wiadomo, że w dziedzinie sztuki wszelkie rankingi dla nikogo nie powinny być wiążące, to jednak prestiż kilku obrosłych już tradycją nagród jest nie do podważenia. Mając stale na uwadze celne spostrzeżenie Janusza Głowackiego, że nagrody dzieli on "na te, których nie otrzymał i którymi głęboko gardzi, oraz na te, które otrzymał i wysoko je ceni", przypatrzmy się rodzimemu życiu literackiemu od strony laurów.
Dojrzałe debiuty
Statuetka Nike trafiła w tym roku do rąk Bronki Nowickiej, za debiutancki tomik prozy poetyckiej "Nakarmić kamień". Justyna Sobolewska w "Polityce" skomentowała ów wybór następująco:
Literacka Nagroda Nike dla Bronki Nowickiej to jeden z gorszych werdyktów od lat. Jury spośród nominowanych wybrało książkę najmniej fortunną.
Nike Czytelników zdobyła Magdalena Grzebałkowska za reportaż "1945. Wojna i pokój". To akurat wybór, który nie budził niczyich zastrzeżeń czy niedowierzania.
Co zastanawiające, w finałowej siódemce tegorocznej Nike znalazły się aż trzy debiuty. Poza tomikiem Nowickiej trafiły tam także książki: "Uprawa roślin południowych metodą Miczurina" Weroniki Murek i "Skoruń" Macieja Płazy.
Płaza to ceniony literaturoznawca i tłumacz, który za zbiór opowiadań "Skoruń" został laureatem Nagrody Literackiej Gdynia 2016 oraz Nagrody im. Kościelskich 2016. "Skoruń" to siedem opowieści o ziemi, rzece i robocie, o tęsknocie za nieznanym, o radosnym i lękliwym żegnaniu się z dzieciństwem, o olśnieniach, jakie przynosi inicjacja.
Z kolei Weronika Murek za tom opowieści "Uprawa roślin południowych metodą Miczurina" otrzymała po raz pierwszy przyznaną Nagrodę Literacką im. Witolda Gombrowicza. Nagroda za debiut literacki ufundowana została przez prezydenta Radomia i Muzeum Witolda Gombrowicza. W bezpretensjonalnie surrealistycznych tekstach Weroniki Murek króluje gombrowiczowski czarny humor oraz bezlitośnie trafna obserwacja.
Tę samą nagrodę ex aequo, odebrał także Maciej Hen, autor liczącej 800 stron powieści historycznej "Solfatara" z intrygującą fabułą osadzoną w połowie siedemnastego wieku. Tytuł nawiązuje do wulkanu znajdującego się w okolicach miasta. Maciej Hen z "Solfatarą" wygrał również Plebiscyt Warszawskiej Premiery Literackiej na Książkę Roku poprzedniego.
Laureatką Nagrody Conrada za najlepszy debiut literacki poprzedniego roku została Żanna Słoniowska, autorka powieści "Dom z witrażem". Pisarka jest mieszkającą w Krakowie Ukrainką z polskimi korzeniami. Jej książka to czteropokoleniowa saga rodzinna, w której polska i ukraińska historia splata się ze sobą na poziomie losów poszczególnych bohaterów i ich osobistych wyborów.
To jeszcze nie koniec nagród dla literackich adeptów. Aldona Kopkiewicz została uhonorowana uznany za debiut roku, tomik "Sierpień", statuetką Silesiusa.
Liga mistrzów
Wrocławska Nagroda Poetycka Silesius ma jak gdyby trzy stopnie wtajemniczenia. Silesiusa 2016 za całokształt twórczości otrzymał Julian Kornhauser, Barbara Klicka – za książkę roku, a Aldona Kopkiewicz w kategorii debiut roku (tomik "Sierpień"). Za najlepszą książkę jury uznało "Nice" Barbary Klickiej. Zwycięzcy, oprócz statuetek, otrzymali nagrody pieniężne – 100 tys. zł za całokształt twórczości, 50 tys. zł za książkę roku i 20 tys. zł za debiut.
Nagrodę Literacką Skrzydła Dedala, przyznawaną przez Bibliotekę Narodową, w roku 2016 otrzymali ex aequo Marta Kwaśnicka za książkę "Jadwiga" oraz Renata Lis za książkę "W lodach Prowansji. Bunin na wygnaniu". Kwaśnicka ma już na koncie uzyskaną rok temu literacką Nagrodę Identitas za wcześniejszy zbiór esejów "Krew z mlekiem". Tegoroczne Skrzydła Dedala uzyskała za opowieść o jednej z kluczowych postaci w historii Polski, Jadwidze Andegaweńskiej. Autorkę nagrodzono "za podjęcie niemodnego tematu świętości i odpowiedzialności politycznej w średniowieczu, i przedstawienie go w takiej formie, że staje się on nie tylko pasjonujący, ale i aktualny".
Zasłużoną karierę robi pierwsza polska biografia Bunina – "W lodach Prowansji" Renaty Lis. Poza Skrzydłami Dedala 2016 książka znalazła się w finałach: Nagrody Literackiej Nike 2016, Nagrody Literackiej dla Autorki Gryfia 2016 oraz w półfinale Nagrody Literackiej Europy Środkowej "Angelus" 2016. Ponadto biografia Bunina pióra Lis uzyskała nominacje: do Nagrody Literackiej m.st. Warszawy 2016 i do Nagrody Literackiej Gdynia 2016. W sumie czyni to autorkę tegoroczną rekordzistką w typowaniu przez najrozmaitsze składy selekcjonerskie i jurorskie.
Laureatem Paszportów Polityki w kategorii "Literatura" za rok poprzedni został Łukasz Orbitowski, nagrodzony za książkę "Inna dusza", która łączy w sobie trzy typy powieści: inicjacyjną, psychologiczną i obyczajową.
Krytyk literacki, tłumacz, poeta i prozaik prof. Edward Balcerzan został laureatem tegorocznej Nagrody im. Kazimierza Wyki. Wyróżnienie (20 tys. zł od prezydenta Krakowa i od marszałka Małopolski) odebrał w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.
Anna Janko została laureatką Gryfii 2016. Pisarkę nagrodzono za powieść "Mała Zagłada". Autorka odebrała w Szczecinie pamiątkową statuetkę i 50 tys. złotych. Fundatorem nagrody dla najlepszej książki napisanej przez kobietę jest "Kurier Szczeciński".
Poeci Jakub Kornhauser i Uroš Zupan zostali laureatami Nagrody im. Wisławy Szymborskiej 2016. Przyznano ją po raz czwarty. Razem ze słoweńskim poetą Urošem Zupanem nagrodzeni zostali tłumacze jego wierszy na język polski: Katarina Šalamun-Biedrzycka i Miłosz Biedrzycki.
Poetka Uta Przyboś odebrała Nagrodę im. Cypriana Kamila Norwida w kategorii "literatura" za zbiór wierszy "Prosta". Tom znalazł się także w finale Orfeusza – Nagrody Poetyckiej im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego oraz był nominowany do Nagrody Literackiej Nike 2016.
Prof. Michał Głowiński, autor między innymi książek "Czarne sezony", "Kręgi obcości" czy "Carska filiżanka" otrzymał Nagrodę Literacką im. Juliana Tuwima. Gala wręczenia miała miejsce w Teatrze Nowym im. Kazimierza Dejmka w Łodzi.
Autor: Janusz R. Kowalczyk, grudzień 2016
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]