Gryfia 2016 dla Anny Janko
Anna Janko została laureatką Gryfii 2016. Pisarkę nagrodzono za powieść "Mała Zagłada" (Wydawnictwo Literackie). 25 czerwca 2016 roku w Szczecinie autorka otrzymała pamiątkową statuetkę i 50 tysięcy złotych. Fundatorem nagrody dla najlepszej książki napisanej przez kobietę jest "Kurier Szczeciński".
Zwycięska książka "Mała Zagłada" opowiada historię krwawej masakry dokonanej przez Niemców w polskiej wsi Sochy na Zamojszczyźnie w 1943 roku. Autorka poznała ją dzięki swojej matce, która jako dziewięcioletnie dziecko widziała zagładę swojej rodziny.
Zapomniana historia Dzieci Zamojszczyzny nie jest jednak jeszcze jedną tragiczną opowieścią rodzinną wyciągniętą z lamusa II wojny światowej, lecz jak najbardziej współczesną rozprawą z traumą naznaczonego strachem drugiego pokolenia. Naturalistycznie opisana, brutalna historia pacyfikacji polskiej wsi staje się w niej punktem wyjścia do przedstawienia etycznej i egzystencjalnej bezradności.
Joanna Laprus-Mikulska, przewodnicząca jury, w swojej laudacji mówiła o tym, że Anna Janko zajmuje się nie tylko jednostkowym wydarzeniem, ale także uniwersalnymi pytaniami o to, skąd bierze się zło.
" 'Mała Zagłada' Anny Janko to książka szczególna. Bardzo intymna i bolesna. Książka, która zapada w pamięć, wrzyna się w umysł, serce i nie pozwala zasnąć. To książka, w której czytelnik niejako mimochodem, bo Janko jest daleka od emocjonalnych sztuczek, staje po stronie narratora, przestaje obserwować i sam zaczyna uczestniczyć w opowiadanej historii. Oraz współodczuwać. Książka Anny Janko opowiada o pacyfikacji małej wsi na Zamojszczyźnie. Ta wieś nazywa się Sochy i mieszka w niej dziewięcioletnia Teresa Ferenc. 1 czerwca 1943 roku wieś przestaje istnieć. Przestają istnieć rodzice Tereski, sąsiedzi, koleżanki, koledzy. Istnieje Tereska, by wiele lat później stać się matką Anny Janko. Ale Tereska nie istnieje sama, chociaż przestaje istnieć jej świat, a po takich wydarzeniach można tylko umrzeć, lub narodzić się na nowo. Tereska istnieje z Pamięcią, której nie chce, ale którą przekazuje swojej córce, bo jak wiadomo traumę dziedziczy się w genach. Po latach córka napisze:
'Zabrałam ci twoją historię, mamo, twoją apokalipsę. Karmiłaś mnie nią, gdy byłam mała, szczyptą po trochu, żeby mnie tak całkiem nie otruć. Ale się uzbierało. Mam ją we krwi. […] Co mam z tą naszą historią zrobić teraz? Moje dzieci jej nie chcą. Włożę ją w szczelne zdania, w zamknięte akapity'.
'Mała Zagłada' wpisuje się w nurt literatury obrachunkowej, ale forma literackiego reportażu jest tu zaledwie pretekstem, by tak naprawdę opisać proces nieprzebytej i nieprzepracowanej żałoby. Janko prowadzi tę narrację delikatnie i subtelnie, by mimo emocjonalnego zaangażowania zdobyć się na dystans. To intymny zapis relacji matki i córki. Próba zmierzenia się z Pamięcią i znalezienia języka do nazwania po imieniu, tego co ukryte. Janko przeprowadza matkę raz jeszcze przez 1 czerwca 1943 roku, zawraca, upomina, uzupełnia wspomnienia. Czyni to z czułością wnikliwego obserwatora ale i czułością córki, by za chwilę przejąć rolę i stać się matką dla swojej matki. Autorka próbuje odciążyć jej pamięć i sama szuka śladów i okruchów wspomnień. 'Mała Zagłada' to książka o traumie, która nie pozwala do końca dorosnąć i która już zawsze będzie miała twarz przerażonego dziecka, które zetknęło się z Apokalipsą. Ale 'Mała Zagłada' jest nie tylko przejmującym pod względem narracyjnym obrazem zbrodni wojennej i niezawinionego cierpienia. Pacyfikacja zamojskiej wsi staje się punktem wyjścia by zadać pytanie o genezę zbrodni w ogóle, jej konstrukcję i motywację. W ten sposób 'Mała Zagłada' Anny Janko staje się czymś więcej, staje się traktatem o istocie zła."
Gryfia jest ogólnopolską nagrodą literacką zorganizowaną przez "Kurier Szczeciński" przyznawaną napisanym przez kobiety książkom prozatorskim oraz tomom z różnych dziedzin humanistyki o wartościach literackich. Do piątej odsłony zgłoszono aż 108 książek, najwięcej w historii nagrody. Wstępnej selekcji dokonują jurorzy.
W finałowych szrankach znalały się również:
W jury zasiadali: Joanna Laprus-Mikulska (przewodnicząca jury), prof. Robert Cieślak, Artur Daniel Liskowacki oraz Konrad Wojtyła.
Źródło: Lubimyczytac.pl, 24kurier.pl; opracował: jrk
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]