Nowa szkoła na nowy rok
Mało kto cieszy się na powrót do szkoły z powodu budynku, w którym będzie się uczyć. Mimo to architekci nie ustają w poszukiwaniu ładnych i funkcjonalnych brył dla placówek edukacyjnych. Oto kilka najnowszych pomysłów.
W dobrze zaprojektowanych szpitalach pacjenci łatwiej wracają do zdrowia, szczęśliwsi są mieszkańcy starannie zaplanowanych osiedli, a w parkach powstałych z myślą o wszystkich użytkownikach ludzie czują się bezpiecznie i lepiej odpoczywają. Te same zasady dotyczą placówek edukacyjnych.
Wysokiej jakości, dobrze zaprojektowane szkoły budują poczucie tożsamości, przynależności i dumy u swoich użytkowników, a także umożliwiają osiągnięcie lepszych wyników edukacyjnych.
To pierwsze słowa wydanej w 2021 roku z inicjatywy stołecznego Ratusza publikacji pt. "Szkoła dobrze zaprojektowana. Standardy architektoniczne i funkcjonalne dla szkół podstawowych i zespołów szkolno-przedszkolnych m.st. Warszawy" (można ją pobrać). Przewodnik przygotował zespół architektów z pracowni WWAA we współpracy inżynierami, akustykami oraz Biurem Architektury i Planowania Przestrzennego, Biurem Edukacji, Zarządem Zieleni oraz Fundacją Szkoła z Klasą. Jest poradnikiem dobrych praktyk, zbiorem wskazówek, jakie cechy powinna nosić dobrze zaprojektowana szkoła, jak lokalizować i organizować takie budynki, ale też jakim potrzebom powinny one odpowiadać, jak najlepiej służyć nie tylko dzieciom, ale całym lokalnym społecznościom, odpowiadać na wyzwania związane ze zmianami klimatycznymi. W tym samym czasie zarządzeniem prezydenta Warszawy wprowadzono obowiązkowe standardy architektoniczne dla nowych i modernizowanych stołecznych szkół – wszystko po to, by publiczne placówki edukacyjne oferowały coś więcej niż tylko jasne, łatwe do przewietrzenia klasy.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Szkoła, Ruda Śląska, fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe /www.audiovis.nac.gov.pl (NAC)
Historia architektury dla edukacji w Polsce ma swoje ważne punkty. Jest wśród nich wprowadzenie w 1919 roku obowiązku szkolnego dla dzieci od 7 do 14 roku życia (który przyczynił się do wielu inwestycji w dziedzinie budownictwa szkolnego w latach międzywojennych), jest epoka socrealizmu, w której kładziono duży nacisk na rozbudowanie sieci szkół w zniszczonym wojną kraju. Nie mniej ważny jest rok 1958, kiedy to Władysław Gomułka ogłosił program budowy tysiąca szkół na tysiąclecie państwa polskiego (ostatecznie zbudowano ich półtora tysiąca), a także rok 1989, transformacja ustrojowa, która wprowadziła nie tylko prywatne szkolnictwo i szereg reform w tym publicznym, ale i zerwała ostatecznie z normalizacją i prefabrykacją, znacznie poszerzając katalog form możliwych do stosowania w budownictwie szkolnym.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Gromada dzieci na dziedzińcu pierwszej "Tysiąclatki", Czeladź, 1958, fot. Kazimierz Seko/PAP
Dziś architektura dla edukacji ma niezliczoną ilość wariantów. Oczywiście regulują ją przepisy i wymogi dotyczące dostępu światła dziennego i świeżego powietrza, powierzchni klas czy przestrzeni wspólnych, zagospodarowania terenu wokół budynku. Jednak to, w jaką bryłę zostaną one ostatecznie włożone, zależy właściwie tylko od inwestora i architekta. To daje wielką swobodę, ale niesie też chociażby ryzyko powstania obiektów niedopasowanych do otoczenia. Jeśli jednak przyjrzeć się nowo powstającym budynkom szkolnym nietrudno odnieść wrażenie, że, nomen omen, lekcja została odrobiona – dobrze zaprojektowanych szkół powstaje w Polsce coraz więcej.
W 2021 roku w siódmej edycji konkursu o Nagrodę Architektoniczną Prezydenta Warszawy na 16 nominowanych obiektów aż cztery były szkołami. Grand Prix w tej edycji konkursu, laur dla najlepszego obiektu użyteczności publicznej oraz nagrodę za rozwiązania proekologiczne otrzymał budynek szkoły podstawowej nr 400, zbudowany w Wilanowie według projektu pracowni Bujnowski Architekci. Projektant sięgnął po prosty pomysł: postawił obok siebie dwa założone na planie kwadratu budynki. Jeden z wewnętrznym, zielonym atrium mieści klasy, drugi, o drewnianych elewacjach i wykończeniu wnętrz – to hala sportowa. Towarzyszy im także budynek garażu, na dachu którego powstało duże boisko. Pomiędzy budynkami zaaranżowano zieloną przestrzeń z miejscami do zabawy, ale i ogródkami warzywnymi i zielonym amfiteatrem. Bezpretensjonalna forma nie dominuje, nie przytłacza, jest czytelna, zachowuje skalę młodych użytkowników i stanowi doskonałe tło dla ich aktywności.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Szkoła Podstawowa nr 174, Warszawa-Wesoła, plac Wojska Polskiego 28, projekt: xystudio, fot. http://www.xystudio.pl
W 2019 roku pracownia xystudio, mająca już na koncie znane, nagradzane projekty przedszkoli, żłobków i szkół, wygrała przetarg na rozbudowę szkoły w peryferyjnej dzielnicy Warszawy – Wesołej. Inwestor planował wzniesienie nowego skrzydła szkoły od frontu istniejącego budynku. Architekci zaproponowali inne rozwiązanie: nową część posadowili na wale ziemnym z tyłu szkoły, ocalając przy okazji dorodne drzewa rosnące z przodu gmachu. Zaprojektowane przez nich podłużne skrzydło zostało częściowo zagłębione w ziemi, ze starym budynkiem zintegrowano je długim łącznikiem z wewnętrzną pochylnią (to szkoła integracyjna, zadbano o wygodę dzieci z niepełnosprawnościami). Cała dobudowana część zyskała ogromne przeszklenia, a klasy w tej części budynku mają bezpośrednie wyjścia na zewnątrz. Elewacje pokrywają modrzewiowe deski, co czyni obiekt bardziej przyjaznym w odbiorze.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Szkoła podstawowa w Niepołomicach, proj. Konior Studio, fot. dzięki uprzejmości Konior Studio / www.koniorstudio.pl
W architekturze drugiej i trzeciej dekady XXI wieku architekci szczególnie chętnie sięgają po drewno, bliskie człowiekowi, a zarazem uważane za materiał ekologiczny. Deski pojawiały się więc także w budynku szkoły, zaprojektowanym w 2015 roku w Niepołomicach przez pracownię Konior Studio. Tu sercem założenia uczyniono dwukondygnacyjną aulę, która jest zarazem zwornikiem dla dwóch rozchodzących się pod kątem skrzydeł. Te mają niezwykły kształt ciągu sześciobocznych segmentów, mieszczących klasy z pomieszczeniami towarzyszącymi. W skład zespołu szkolnego wchodzi także budynek administracyjny, jednak to przypominające plaster miodu, zygzakowate szeregi klas nadają charakter tej wpisanej w krajobraz budowli.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Szkoła w Przybysławicach, projekt: ARP Manecki Architekci sp. z o.o., fot. ARP Manecki Architekci sp. z o.o / https://arpbiuro.pl
Wpisywanie budynków w otoczenie, nadawanie im form korespondujących z charakterem okolicy ma na celu nie tylko zachowanie ładu przestrzennego, ale i oswojenie młodych użytkowników z tym, co lokalnie najbardziej charakterystyczne. Skalisty krajobraz Jury Krakowsko-Częstochowskiej był punktem wyjścia dla pracowni ARP Manecki Architekci projektującej szkołę w Przybysławicach. Architekci musieli dość duży obiekt (mieści poza szkołą także przedszkole, ma być również centrum życia lokalnej społeczności) wpisać w trudny, pochyły teren, ale chcieli zarazem w samej budowli zawrzeć charakter tego regionu. Kształt kolejnych skrzydeł rozbitego na kilka części gmachu czy drewniane belki na elewacjach – to ukłon ku formom okolicznej, wiejskiej zabudowy, zaś murki i niektóre elewacje wykonane z kamieni w oczywisty sposób nawiązują do jurajskiego krajobrazu.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Szkoła w Książenicach, projekt: Piotr Hardecki (główny projektant), PALK Architekci, 2011/2012, fot. Bartek Makowski/PALK Architekci
Jeszcze dekadę temu najciekawsze nowe budowle powstawały w wielkich miastach; dziś szukając dobrej architektury, warto zaglądać do mniejszych miejscowości. Dowodem tego szkoła w Książenicach koło Grodziska Mazowieckiego. Pracownia PALK Architekci rozczłonkowany na szereg mniejszych brył budynek wkomponowała nie tylko w mało urozmaicony, mazowiecki krajobraz, ale i w charakter lokalnej zabudowy. Tradycyjne dwuspadowe dachy, bryły nawiązujące kształtem do formy wiejskiego domu czynią rozległy obiekt bardziej kameralnym i przyjaznym, a wzajemne usytuowanie kolejnych brył pomogło także nadać szkole charakter publicznego gmachu z placem do organizowania lokalnych wydarzeń czy osłoniętym od hałasu drogi kompleksem sportowym.
Szkoła w wielkim mieście pełni nieco inne funkcje niż w małej miejscowości. W tej drugiej poza funkcją edukacyjną zamienia się nierzadko w centrum lokalnego życia społecznego i kulturalnego. Takie zamierzenie mieli także włodarze gminy Baranów w Wielkopolsce, planując budowę nowej szkoły. Poza salami lekcyjnymi powstać tu miał szereg przestrzeni ogólnodostępnych i nadających się do aranżacji na potrzeby wszystkich mieszkańców. Zespół z pracowni NeW Architekci wszystkie je zamknął w skomponowanym z wielu mniejszych, podobnych do lokalnej zabudowy brył, poprzedzając rozległym publicznym placem. I tu drewno oraz cegła mają czynić obiekt bardziej przyjaznym, a prostota i bezpretensjonalność architektury wielu odbiorcom nasuwa skojarzenia z budownictwem Skandynawii. 1 września 2021 roku naukę w szkole w Baranowie rozpoczęło 250 dzieci.
Styl wyświetlania galerii
wyświetl slajdy
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Szkoła w Kazimierzu Dolnym, proj. Archistudio Tomasz Studniarek Małgorzata Pilinkiewicz, fot. Olo Studio/ materiały prasowe Archistudio
W 2011 roku w budynku szkoły w Kazimierzu Dolnym, jednym z najbardziej malowniczych i lubianych przez turystów miasteczek w Polsce, wybuchł gaz. W wyniku tego część budynku musiała być rozebrana i zastąpiona nową bryłą. Jej zaprojektowania podjęło się biuro Archistudio Tomasz Studniarek Małgorzata Pilinkiewicz. Zadanie nie było łatwe ze względu na zabytkowy charakter miasta i samego budynku; na projekt rozbudowy ogłoszony został konkurs architektoniczny. Jego zwycięzcy zdecydowali się nowoczesną formą odróżnić dobudowaną część od oryginalnej, pierwotnej. Zachowując układ dwóch bocznych skrzydeł z centralną częścią zwieńczoną charakterystycznym renesansowym szczytem, dobudowanym częściom nadali proste kształty z poziomym pasem przeszkleń ostatniej kondygnacji. Ponadto nad szklonym dziedzińcem rozpięli szklany łącznik, ułatwiający komunikację pomiędzy dwiema częściami budynku.
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]