Architekci i designerzy dla mieszkańców miast
Nikt nie ma wątpliwości, że dzieła sztuki i różnego rodzaju projekty w przestrzeniach publicznych są potrzebne. Dzięki nim miasta stają się ciekawsze, bardziej różnorodne i żywe. Takie projekty realizują nie tylko artyści, ale i architekci czy designerzy.
Umieszczanie w przestrzeniach publicznych specjalnie w tym celu powstających dzieł sztuki ma długą historię. Wiele z takich rzeźb czy instalacji nie tylko zapisało się w dziejach sztuki, ale i stało się znakami rozpoznawczymi swoich miast, punktami przyciągającymi turystów, budującymi poczucie tożsamości wśród mieszkańców. Przykładem warszawska palma czyli instalacja "Pozdrowienia z Alej Jerozolimskich" Joanny Rajkowskiej, Kolekcja Malarstwa Monumentalnego, czyli zbiór murali, powstających na ślepych ścianach bloków osiedla Zaspa w Gdańsku, rzeźby Jerzego Kędziory w Częstochowie i Bydgoszczy czy Pomnik Golema projektu Davida Černý'ego.
Ale dzieła uzupełniające miejskie przestrzenie tworzą także architekci i dizajnerzy. Przeglądając takie realizacje, łatwo dojść do wniosku, że ich pomysły na działania w przestrzeniach publicznych łączą w sobie walory estetyczne z funkcjonalnymi. Większość projektów autorstwa architektów i designerów, choć odznacza się ciekawymi, atrakcyjnymi formami, ma też walory użytkowe. Zobaczmy kilka takich realizacji.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Jakub Stępień aka Hakobo, "Przeróbki krawieckie", Gdynia, 2015, fot. Rafal Kolsut/www.trafficdesign.pl
Krzykliwe, projektowane w przypadkowy sposób, marnie wykonane, za duże i najczęściej nie pasujące do otoczenia szyldy raczej szpecą niż skutecznie reklamują produkty i usługi. Stowarzyszenie Traffic Design od lat stara się zmieniać ich estetyczny wyraz. Ten multidyscyplinarny zespół swoimi działaniami pokazuje, że szyldy mogą być jednocześnie skuteczne i piękne – dobrze zaprojektowane są przykładem tego, co kiedyś nazywało się "sztuką użytkową".
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
CIRCLE FORM w dzielnicy Chwaliszewo, Poznań, fot. pawelgrobelny.com / materiały projektanta
Kilka lat temu poznańska dzielnica Chwaliszewo przechodziła rewitalizację. Jednym z jej elementów było powstanie skweru, którego ważnym elementem stał się niezwykły mebel, zaprojektowany przez Pawła Grobelnego. Wykonany ze stali korten i drewna duży okrąg nie ma zdefiniowanej funkcji – można po nim biegać, siedzieć na nim i leżeć, ale można go potraktować także jako rzeźbę urozmaicającą teren zielony. Paweł Grobelny, który wyrastające z podobnej idei projekty realizował już w wielu zakątkach świata, m.in. w paryskiej dzielnicy La Défense czy w ogrodzie Jardin d’Albertine w Brukseli, chciał, aby to sami użytkownicy zdecydowali, do czego może służyć ta konstrukcja.
Nie do końca sprecyzowaną funkcję ma także konstrukcja o nazwie "Nawa", zaprojektowana przez Oskara Ziętę na wrocławskiej Wyspie Daliowej. Konstrukcja powstała w 2017 roku i miała związek z dzierżeniem przez Wrocław tytułu Europejskiej Stolicy Kultury. Rzeźba powstała w autorskiej technice FiDU, polegającej na napełnianiu powietrzem metalowych form.
Oskar Zięta opracował ją kilka lat temu i tworzy w niej zarówno przedmioty codziennego użytku czy meble, jak i obiekty artystyczne. Wrocławska "Nawa" składa się z 35 stalowych łuków, które po "napompowaniu" utworzyły przestrzenny obiekt. Lustrzane tafle srebrnej "dmuchanej" rzeźby odbijają otoczenie, tworzą bramę czy tunel, przez który można przejść, a intencje autora nawiązują także do form architektonicznych zabytków pobliskiego Ostrowa Tumskiego.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Dziupla, proj. Menthol Architekci/IAM
Wrocławska pracownia architektoniczna menthol Architects także myśli o najmniejszych mieszkańcach miast. Wśród swoich projektów ma kilka stworzonych z myślą o ptakach. W 2011 roku pomysł menthol Architects zwyciężył w konkursie ogłoszonym przez Stołeczne Towarzystwo Ochrony Ptaków (STOP) na zaprojektowanie budowli lęgowej dla jerzyków. Wysoka wieża z kilkudziesięcioma budkami dla tych niezwykle pożytecznych, małych ptaków stanęła w warszawskiej dzielnicy Białołęka. W 2014 roku projekt budki lęgowej dla ptaków projektu menthol Architects otrzymał nagrodę MAKE ME! podczas Łódź Design Festiwal. Oba te projekty łączą w sobie estetkę i nowoczesny design z rozwiązaniami wynikającymi z potrzeb ich ptasich użytkowników.
Ludzie od wieków intensywnie odbierają zwierzętom ich tereny bytowania, pod zabudowę zajmowane są łąki, lasy, pola. Wiele zwierząt skazanych jest na życie w mieście – i z myślą o nich powstają także projekty przeznaczone do miejskich przestrzeni. Jednym z najciekawszych jest "lampa w ciąży" - miejska latarnia, zaprojektowana w 2010 roku przez poznańską pracownię Ultra Architects. W trzonie lampy architekci ukryli budkę lęgową dla ptaków – drewnianą i wymienną, a więc pozwalającą utrzymywać w niej czystość, kiedy ptaki ją opuszczą.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Kapliczka / krzyż przydrożny w Bronowicach, Kraków, proj. Medusa Group, fot. Maciej Jeżyk
Choć dziś tradycja budowania przydrożnych krzyży i kapliczek nie jest tak żywa jak dawniej, zachowane obiekty z przeszłości wciąż wzbudzają pozytywne uczucia. Są bowiem nie tylko miejscami religijnej zadumy, ale i punktami orientacyjnymi czy jednoczącymi lokalną społeczność miejscami spotkań. W nawiązaniu do tej tradycji śląska pracownia Medusa Group w 2016 roku na zamówienie prywatnych inwestorów stworzyła projekt kapliczki, która stanęła w krakowskiej dzielnicy Bronowice. Za wysokim, ażurowym "płotem" ze sztachet ze stali korten architekci ustawili szklany krzyż. Rdzawe ogrodzenie miało oddzielić strefę sacrum od profanum, ale wysokie, smukłe szczebelki stworzyły we wnętrzu kapliczki także dość wyjątkowy nastrój. Architekci z Medusa Group tłumaczą:
Zależało nam, aby przebywający wewnątrz kapliczki, spoglądając w górę, mogli odnieść podobne wrażenie, jakie odnoszą, patrząc w smukłe linie drzew sięgających wysoko w niebo.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Open Air Museum, Cieszyn, pracownia RS+, fot. Tomasz Zakrzewski / archifolio.pl
Choć słowo "muzeum" wciąż najczęściej kojarzy się z eleganckim budynkiem i białymi salami, w których na ścianach i w gablotach ogląda się cenne eksponaty, współcześnie muzea mogą przybierać także nieco inne formy. Zbudowane w 2019 roku w Cieszynie Open Air Museum to przyjazna mieszkańcom przestrzeń publiczna, uzupełniona małą architekturą. To nietypowe muzeum stanęło wzdłuż brzegu rzeki Olzy po to, by opowiedzieć najważniejsze wydarzeni z historii miasta podzielonego pomiędzy dwa kraje. Projekt Open Air Museum powstał w pracowni RS+. Architekci zaproponowali dla niego formę kolistych siedzisk platform, na których zostały umieszczone tablice z informacjami o dziejach Cieszyna. Jednak funkcja platform nie sprowadziła się tylko do bycia nośnikami informacji. Są one także wygodnymi meblami miejskimi, które zachęcają do spędzania w tym nietypowym muzeum wolnego czasu.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Przedszkole wg. projektu Katarzyny Kobro, fot. materiały konkursowe
Projektowanie nietypowych obiektów publicznych dla miast nie jest nowym zjawiskiem, a niektóre koncepcje z przeszłości potrafią zachwycać także współcześnie. Tak stało się kilka lat temu, kiedy w Łodzi przypomniano projekt przedszkola, stworzony na przełomie lat 20. i 30. przez jedną z najważniejszych polskich rzeźbiarek poprzedniego stulecia, Katarzynę Kobro. Niewielkiemu budynkowi artystka nadała formę do złudzenia przypominającą jej najbardziej znane rzeźby; skomponowała ją z białych płaszczyzn, układających się w abstrakcyjną kompozycję przestrzenną. Kilka lat temu ów projekt został dostosowany do współczesnych czasów i miał zostać zrealizowany na terenie łódzkiej Akademii Sztuk Pięknych. Na razie jednak wizja ta wciąż pozostaje w sferze planów.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
The Fifth Space, proj. Jakub Szczęsny (Warszawa) i Hadas Tuval (Tel Awiw-Jafa), fot. materiały prasowe Liebling Haus
Wiosną 2021 roku na dachu bauhausowskiego Liebling Haus – The White City Center, znanej i cenionej placówki kulturalnej w Tel Awiwie, polski architekt Jakub Szczęsny zbudował nietypowy obiekt. To przypominający pergolę specjalny baldachim, który uczyniono punktem wyjścia do szeregu aktywizujących duże grupy ludzi działań. Konstrukcja posłuży do organizowania warsztatów tkania, wyplatania, zdobienia – wydarzeń, które służyć będą wspólnotowemu doświadczaniu i działaniu w przestrzeni publicznej.
Dla Holon Design Musuem, najważniejszej izraelskiej placówki związanej z designem, znany polski projektant Tomek Rygalik stworzył projekt, który ma być symbolem wspólnoty, spotkania, wartości bycia razem. Ze specjalnie przetworzonych porzuconych sieci rybackich, "morskich śmieci", polski designer zbudował w Holon dwie okrągłe ławki. Przeznaczone dla miejskiej, ogólnodostępnej przestrzeni za sprawą swojej atrakcyjnej, ale i sprzyjającej nawiązywaniu kontaktów formy mają przyciągać ludzi. W tym projekcie ważny jest także gest sięgnięcia po materiał z recyklingu, wskazanie na wartość ekonomii cyrkularnej.
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]