I rozmywać będzie się jeszcze nie raz, i to wszystkim autorom omawianych reportaży. Nie będą tego ukrywać przed czytelnikiem. Boni sprowadza nas na ziemię, chociażby opisując wygląd świątyni założycielki Auroville:
Nie rozumiem, jak złoty cielec ma się do miasta ludzkiej jedności i do duchowości. Architektoniczne strachadełko, które ma wyglądać jak wschodzące słońce. [...] Ja widzę karbowaną złotem pisankę.
Jabłońska, która zapisała się na tygodniowy kurs projektowania pokojowej, ekologicznej społeczności w Tamerze, zostaje poddana egzaminom: z bliskości, z zaufania, ze swobody etc. Z obserwującej reporterki wpada w rolę uczestniczki. Każdy z wymienionych tutaj reporterów chociaż na chwilę staje się bohaterem własnej opowieści.
Dlaczego?
Klementowska odbyła transkontynentalną podróż w poszukiwaniu hipisów i ich rodzin, podczas której udało jej się ukazać skutki określonego stylu życia, konsekwencje wyborów dotykających nie tyle samych zainteresowanych, ile ich najbliższych. Jak pisze, "każdy kij ma dwa końce. Nawet ten najładniejszy". Springer badał, na ile opresyjne prawo Jante, zrodzone z fikcji literackiej, znajduje odzwierciedlenie we współczesnym świecie. Boni przyznała:
Kiedy przyjeżdżałam do Auroville, myślałam, że opowiem historię porażki. [...] Choć może po cichu liczyłam na to, że opowiem historię sukcesu.
Każdy z reporterów wyłuskał z utopii czy antyutopii coś innego. Opowieści o marzeniach, idealnym tworze społecznym, wspólnocie zamieniły się w historie o akceptacji, buncie, niezgodzie na obowiązujące zasady, wierze (niewiele mającej wspólnego z religią), wolności, poszukiwaniu siebie. Z czystej fantazji wyklarowała się więc cenna lekcja funkcjonowania w społeczeństwie. Jabłońska kończy swoją opowieść słowami:
I wiem już, z całą pewnością, że jeśli grupa osób naprawdę zapali się do jakiegoś pomysłu, może przenosić góry, tworzyć jeziora, wznosić nowe światy.
Książki prezentowane w artykule:
– Katarzyna Boni, "Auroville. Miasto z marzeń", Wydawnictwo Agora, Warszawa 2020
– Maciej Grzenkowicz, "Tycipaństwa. Księżniczki, bitcoiny i kraje wymyślone", Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2021
– Urszula Jabłońska, "Światy wzniesiemy nowe", Dowody na Istnienie, Warszawa 2021
– Iza Klementowska, "Zapach trawy. Opowieści o dzieciach hipisów", Wydawnictwo Agora, Warszawa 2021
– Filip Springer, "Dwunaste: Nie myśl, że uciekniesz", Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019