Jan Kochanowski, "Do dziewki"
Nie uciekaj przede mną, dziewko urodziwa,
Z twoją rumianą twarzą moja broda siwa
Zgodzi się znamienicie; patrz, gdy wieniec wiją,
Że pospolicie sadzą przy różej leliją.
Nie uciekaj przede mną, dziewko urodziwa,
Serceć jeszcze niestare, chocia broda siwa;
Choć u mnie broda siwa, jeszczem niezganiony,
Czosnek ma głowę białą, a ogon zielony.
Nie uciekaj, ma rada; wszak wiesz: im kot starszy,
Tym, pospolicie mówią, ogon jego twardszy;
I dąb, choć mieścy przeschnie, choć list na nim płowy,
Przedsię stoi potężnie, bo ma korzeń zdrowy.
[Jan Kochanowski, "Do dziewki"]
Pocztówka, 1890–1920, fot. Biblioteka Narodowa (Polona) Jan Andrzej Morsztyn, "Niegłupia"
"– Kiedy się lepiej zalecać – doktora
Pytała panna – z rana czy z wieczora?"
Doktor powiada: – "Lepiej to osłodzi
Wieczór, lecz zdrowiu nie tak rano szkodzi".
"– Uczynię – mówi – według twego zdania:
Wieczór dla smaku, dla zdrowia z zarania".
[Jan Andrzej Morsztyn, "Niegłupia"]
Kazimierz Przerwa-Tetmajer, "Lubię, kiedy kobieta…"
Lubię, kiedy kobieta omdlewa w objęciu,
kiedy w lubieżnym zwisa przez ramię przegięciu,
gdy jej oczy zachodzą mgłą, twarz cała blednie
i wargi się wilgotne rozchylą bezwiednie.
Lubię, kiedy ją rozkosz i żądza oniemi,
gdy wpija się w ramiona palcami drżącemi,
gdy krótkim, urywanym oddycha oddechem
i oddaje się cała z mdlejącym uśmiechem.
I lubię ten wstyd, co się kobiecie zabrania
przyznać, że czuje rozkosz, że moc pożądania
zwalcza ją, a sycenie żądzy oszalenia,
gdy szuka ust, a lęka się słów i spojrzenia.
Lubię to – i tę chwilę lubię, gdy koło mnie
wyczerpana, zmęczona leży nieprzytomnie,
a myśl moja już od niej wybiega skrzydlata
w nieskończone przestrzenie nieziemskiego świata.
[Kazimierz Przerwa-Tetmajer, "Lubię, kiedy kobieta…"]
Pocztówka, 1910–1930, fot. Biblioteka Narodowa (Polona) Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, "Miłość"
Nie widziałam cię już od miesiąca.
I nic. Jestem może bledsza,
trochę śpiąca, trochę bardziej milcząca,
lecz widać można żyć bez powietrza!
[Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, "Miłość"]
Magdalena Samozwaniec, "Młodość nie radość"
Wtuleni ramię w ramię
nocą całują się w bramie –
papieros i pocałunek
jedyny ich poczęstunek –
drżący, zmarznięci do kości
proletariusze miłości.
[Magdalena Samozwaniec, "Młodość nie radość"]
Leopold Staff, "Gdy w twoich ustach"
Gdy w twoich ustach z nieukojem
Szukam twojego serca woni,
Chciałbym cię zgnieść w objęciu mojem,
Zawrzeć jak ptaka w mojej dłoni.
I ściskam twe najsłodsze ciało
Śniąc, bym, pijany szczęścia trunkiem,
Mógł pokryć ciebie całą, całą,
Jednym jedynym pocałunkiem.
[Leopold Staff, "Gdy w twoich ustach"]
Pocztówka, 1910–1930, fot. Biblioteka Narodowa (Polona) Władysław Broniewski, "Warum"
Miła, ja nie mam słów,
a miałem dość ich.
Nie wiem, skąd bierze się znów
ten lęk radości.
Czemu znów serce drży
jak wtedy wiosną,
a łzy zabłysły jak bzy,
co w Polsce rosną.
Tkliwość. I morza szum.
I noc co milczy.
Na Schumannowskie "Warum?" –
twój szept: "Najmilszy!..."
I trzebaż było tych mąk
i tej rozpaczy,
gdy dwoje splecionych rąk
tak wiele znaczy?
[Władysław Broniewski, "Warum"]
Pocztówka, 1890–1920, fot. Biblioteka Narodowa (Polona) Bolesław Leśmian, "Gdy domdlewasz na łożu…"
Gdy domdlewasz na łożu, całowana przeze mnie,
Chcę cię posiąść na zawsze, lecz daremnie, daremnie!
Już ty właśnie – nie moja, już nie widzisz mnie wcale.
Oczy mgłą ci zachodzą, ślepną w szczęściu i szale!
Zapodziewasz się nagle w swoim własnym pomroczu,
Mam twe ciało posłuszne, ale ciało – bez oczu!...
Zapodziewasz się nagle w niewiadomej otchłani,
Gdziem nie bywał, nie śniwał, choć kochałem cię dla niej!...
[Bolesław Leśmian, "Gdy domdlewasz na łożu…"]
Jan Brzechwa, "Erotyk"
Przez okno kwadratowe
Widzę wąsate drzewa,
Odkąd wdały się ze mną w rozmowę –
Śpiewam...
Przez kwadratowe okno
Widzę, że jesteś młoda,
A ja noc miałem taką samotną –
Szkoda!
[Jan Brzechwa, "Erotyk"]
Pocztówka, 1910–1930, fot. Biblioteka Narodowa (Polona) Julian Tuwim, "Ofiarowując serce"
Posyłam ci bezdomne moje serce.
Co chcesz z nim zrób.
Na swoje zamień to bezdomne serce
Lub zatrać, zgub.
Wdzięczne ci będzie to bezdomne serce
Nawet za grób.
[Julian Tuwim, "Ofiarowując serce"]
Kazimierz Wierzyński, "Usta twoje całując"
Usta twoje się snują, usta twe się wodzą,
Jak dwa ptaki różowe, po mnie lekko chodzą,
Jak dwa światła natchnione, oczu dotykają,
Usta twe mnie zabrały, usta twe mnie mają.
Jak wyznania wstydliwe, jak szepty szalone,
Powtarzam w ustach twoje usta niezliczone,
Od uśmiechu w kącikach do smaku języka -
Usta twoje całują i świat cały znika.
[Kazimierz Wierzyński, "Usta twoje całując"]
Jan Lechoń, "Pytasz, co w moim życiu…"
Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzecz główną,
Powiem ci: śmierć i miłość – obydwie zarówno.
Jednej oczu się czarnych, drugiej – modrych boję.
Te dwie są me miłości i dwie śmierci moje.
Przez niebo rozgwieżdżone, wpośród nocy czarnej,
To one pędzą wicher międzyplanetarny,
Ten wicher, co dął w ziemię, aż ludzkość wydała,
Na wieczny smutek duszy, wieczną rozkosz ciała.
Na żarnach dni się miele, dno życia się wierci,
By prawdy się najgłębszej dokopać istnienia –
I jedno wiemy tylko. I nic się nie zmienia.
Śmierć chroni od miłości, a miłość od śmierci.
[Jan Lechoń, "Pytasz, co w moim życiu…"]
Pocztówka, 1920–1940, fot. Biblioteka Narodowa (Polona) Konstanty Ildefons Gałczyński, "Już kocham cię tyle lat…"
Już kocham cię tyle lat,
na przemian w mroku i w śpiewie,
może to już jest osiem lat,
a może dziewięć – nie wiem.
Splątało się, zmierzchło – gdzie ty, a gdzie ja,
już nie wiem – i myślę w pół drogi,
że tyś jest rewolta i klęska, i mgła,
a ja to twe rzęsy i loki.
[Konstanty Ildefons Gałczyński, "Już kocham cię tyle lat…]
Karol Szpalski, "O przyjaźni"
– Przyjaciele mych przyjaciół
Są też mymi przyjaciółmi.
To stwierdzając, mój przyjaciel
Przyjaciółmi życie truł mi.
Wówczas żonę mu uwiodłem
W ślad za jego zasadami,
Że przyjaciół moich żony
Mymi są przyjaciółkami.
[Karol Szpalski, "O przyjaźni"]
Jan Sztaudynger, "Nikt nie patrzy"
Rzekła lilia do motyla:
– Nikt nie patrzy, niech pan zapyla.
[Jan Sztaudynger, "Nikt nie patrzy"]
Emil Zegadłowicz, "Szał"
Gdy mi nagle zarzucasz nogi na ramiona
wrzącej w żyłach rozkoszy warem rozogniona –
gdy ręce moje, węże oszalałe żądzą,
po udach Twych i brzuchu ślepe, gniewne błądzą –
gdy Twe trzewia nasienia opryskuje wrzątek,
gdy krzyczę żeś Ty wieczność, koniec i początek –
gdy wołam: daj mi oczy! daj mi Twoje oczy! –
– ziemia zrywa praw łańcuch i w bezkres się toczy
z świstem, z łopotem, z hukiem! – ziemia – klacz chutliwa
pędzi! tętni! – a nad nią skier pienistych grzywa!
Do grzbietu jej przywarci, przemienieni w jedno,
lecimy w zawierusze gwiazd w groźne bezedno!
[Emil Zegadłowicz, "Szał"]
Kazimiera Iłłakowiczówna, "Urocznica"
A jaka jest, kiedy zasypiasz?... Różowa, różowa,
jak niesłychana suknia, jak kora sosnowa,
jak małe ręce migotliwe, pieszczotliwe...
jak blade usta, nareszcie szczęśliwe...
A jaka jest w tańcu?... Jak płomyk na głowie.
A jaka – kiedy kochasz?... Tego się nie wypowie!
[Kazimiera Iłłakowiczówna, "Urocznica"]
Pocztówka, 1920–1940, fot. Biblioteka Narodowa (Polona) Tadeusz Śliwiak, "Erotyk"
Coraz bliżej do ciebie
Przestał padać deszcz
Wyschła szosa
Na szybie zostało jeszcze kilka kropel
Pokazało mi się zwierzątko o świecących oczach
Etylina przegrywa z zapłonową świecą
W glinianej okarynie
wiozę ci bardzo cienki jedwab wiatru
na nocną koszulę dla ciebie
[Tadeusz Śliwiak, "Erotyk"]
Halina Poświatowska, "kiedy umrę kochanie…"
kiedy umrę kochanie
gdy się ze słońcem rozstanę
i będę długim przedmiotem raczej smutnym
czy mnie wtedy przygarniesz
ramionami ogarniesz
i naprawisz co popsuł los okrutny
często myślę o tobie
często piszę do ciebie
głupie listy – w nich miłość i uśmiech
potem w piecu je chowam
płomień skacze po słowach
nim spokojnie w popiele nie uśnie
patrząc w płomień kochanie
myślę – co się też stanie
z moim sercem miłości głodnym
a ty nie pozwól przecież
żebym umarła w świecie
który ciemny jest i kolor jest chłodny
[Halina Poświatowska, "kiedy umrę kochanie…"]
Lesław Falecki, "Zadzwoniłaś kiedy tęskniłem…"
Zadzwoniłaś kiedy tęskniłem
jak zwierzę
za twoim rozkwitem warg
skurczem dłoni
zapachem piersi
zadzwoniłaś
i oboje rozerwaliśmy noc
na kawałki krzyku
[Lesław Falecki, "Zadzwoniłaś kiedy tęskniłem…"]
Janusz R. Kowalczyk, "Takie powolne narastanie..."
Takie powolne narastanie:
najpierw cie-niem
później cier-niem
wreszcie cier-pie-niem
jest każde moje z tobą rozstanie,
takie powolne narastanie
cieniem
cierniem
cierpieniem.
[Janusz R. Kowalczyk, "Takie powolne narastanie..."]
Pocztówka, 1920–1940, fot. Biblioteka Narodowa (Polona) Małgorzata Trzcińska, "popołudnie fauna"
wpadł
nieoczekiwanie
letnim popołudniem
wielkomiejski faun
w wypłowiałej
jeansowej koszuli
popołudnie zmieniło się
w wieczór
a wieczór w noc
jak bardzo smakowała
coca cola z lodem
[Małgorzata Trzcińska, "popołudnie fauna"]
Waldemar Żyszkiewicz, "Kobieta roztrzepana, kobieta roztropna"
Kobieta roztrzepana miewa czterech mężczyzn:
narzeczonego, męża, kochanka i chłopca.
Dlaczego właśnie czterech zgadnąć niepodobna,
czy to, że roztrzepana? czy to, że roztropna?
Mąż daje jej legalność, w zamian trzyma żonę.
Od kochanka pochodzi jej prestiż kobiecy:
stabilizacja zmysłów, szlachetne prezenty.
Narzeczony przynosi woń perfum i kwiaty,
właściwy obiekt uczuć. W dobrym towarzystwie
rozmowny, czarujący, nadzieja na przyszłość.
A chłopiec, po co chłopiec? Cóż może dać chłopak?
Z powagą naiwności swój młody czas daje:
wierzy w miłość, pożąda, o miłości mówi,
najwięcej ofiaruje, a najmniej dostaje.
Dla kobiety roztropnej czterech nie za wiele;
Każdy miewa ją taką, jak sobie pościele.
[Waldemar Żyszkiewicz, "Kobieta roztrzepana, kobieta roztropna"]
Barbara Wrońska, "Gwałt"
Wtargnąłeś w moje życie
rozkrzyczałeś kolorami
śpiewem ptaków ogłuszyłeś
nie widzę już nic
nie słyszę
nie czuję
Żyję
[Barbara Wrońska, "Gwałt"]
Pocztówka, 1920–1940, fot. Biblioteka Narodowa (Polona) Szczęsny Wroński, "* * *"
Moja osobność jest strumyczkiem
który wije się do ciebie
[Szczęsny Wroński, "* * *"]
Andrzej Poniedzielski, "Wywar z przywar"
Każde z nas wywar z przywar
poetycka recydywa
Każde z nas ciemny las
czarna toń
Każde z nas to inny świat
inny atlas snów i marzeń
Jednak obok
jednak z sobą
jednak razem
Małą część naszych przejść
tego co się nam zdarzyło
inni ludzie
uważają już
za miłość
Byłby to spektakl słaby
kiepska sztuka, film niemrawy
ani dramat ni reklama
ciepłych mórz
Sielankowy, lekki tren
"o czekaniu" – zapis wrażeń
kiedy obok
gdy nie z sobą
gdy nie razem
Małą część naszych przejść
tego co się nam zdarzyło
inni ludzie
uważają już
za miłość
Mamy czas, na niebie znaki
Plan Sodomy, plan Itaki
Biegun Zła, swoją czerń
swoją biel
Z wyjątkami, ale wciąż
gramatyka nasza każe
słowa dwa: TY i JA
pisać razem
Małą część naszych przejść
tego co się nam zdarzyło
inni ludzie
uważają już
za miłość
[Andrzej Poniedzielski, "Wywar z przywar"]
Włodzimierz Dulemba, "Sześć wyznań"
ty będziesz wiatrem ciepłym jak pieśń
na moich wargach
i będziesz ptakiem co wije dzień
z rosy poranka
ty będziesz ogniem co płonie wciąż
nagi jak dotyk
i staniesz się jawą i snem
mojej tęsknoty
ty będziesz piaskiem co liczy czas
obu stron życia
i będziesz wszystkim co znaleźć chcę
w jednym zachwycie
[Włodzimierz Dulemba, "Sześć wyznań"]
Grupa kuracjuszy, pocztówka, ca 1930, fot. Biblioteka Narodowa (Polona) Izabela Ptak, "Tam gdzie Anioły…"
Tam gdzie Anioły
mają skrzydła
u Ciebie dwie blizny
dla mnie
przeze mnie
[Izabela Ptak, "Tam gdzie Anioły…"]