Dominika Olszowy - Życie i twórczość | Artysta

Artystka wizualna, współtwórczyni kilku kolektywnych inicjatyw artystycznych, od feministycznego składu rapowego po gang motocyklowy. Autorka scenograficznych instalacji i teatralnych performansów. Mieszka i pracuje w Warszawie.

Zdjęcie nagłówka

Szerokość zdjęcia

standardowy (1240 px)

Podpis obrazka

Dominika Olszowy, fot. Weronika Wysocka

Tryb paralaksy

Off

Text positon

Center

Text color

#000000

Kariera Dominiki Olszowy zaczęła się właściwie jeszcze w czasach licealnych za sprawą współpracy z Teatrem Kreatury w rodzinnym Gorzowie Wielkopolskim, na swój sposób rzutującej na całą jej późniejsza praktykę – działania na styku sztuk wizualnych z performatywnymi i ludyczno-teatralna nuta to charakterystyczne cechy zróżnicowanego formalnie dorobku Olszowy. Ukończyła studia na wydziale intermediów Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu w pracowni Marka Wasilewskiego.

Już na początku studiów, w 2008 roku, powołała do życia efemeryczną galerię Sandra. Pod jej szyldem wystawiały przede wszystkim studentki UAP – w pierwszej wystawie, zatytułowanej "Majtki", wzięło udział osiem artystek z kilku wydziałów uniwersytetu. Choć Sandra wyrastała z klasycznej potrzeby studenckiej samoorganizacji, pod wieloma względami nie tylko nie przypominała większości innych galerii, ale wręcz ustawiała się w kontrze do nich. Przede wszystkim, w zdominowanym przez mężczyzn świecie sztuki i strukturach samej uczelni, była galerią tworzoną przez artystki i wystawiającą artystki.

Format wyświetlania obrazka

standardowy [760 px]

Dominika Olszowy, projekt "Horsefuckers M.C.”, 2015, w ramach Galerii Sandra, fot. Bartosz Górka/dzięki uprzejmości CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie

Obrazek

horsefuckers_m.c._sandra_art_gallery_2015_fot._bartosz_gorka_dzieki_uprzejmosci_csw_zamek_ujazdowski2.jpg

W DNA Sandry wpisana była także kolektywna metoda organizowania kolejnych wydarzeń, po części wyniesiona przez Olszowy z pola niezależnego teatru. Współtworzona przez grupę studentek galeria nigdy nie miała też ambicji, by zmutować w końcu w sprofesjonalizowany white cube, funkcjonując bez stałej siedziby i podkreślając swoją odmienność samą nazwą, bliższą drobnym salonom kosmetycznym czy osiedlowym sklepikom niż komercyjnym galeriom. Podobnie jak happeningowa grupa Wesołe Miasteczko działająca przy gorzowskim Teatrze Kreatury, Sandra zamiast zamykać się w hermetycznej artystycznej bańce chętnie wychodziła też na ulicę. Wyrazem zamiłowania do miejskiego folkloru stał się zorganizowany po przeprowadzce Olszowy do Warszawy Festiwal Performance Na Patelni – zorganizowany nie w przestrzeni galeryjnej, a na zatłoczonym placu pełnym miejskiego folkloru, gdzie performerzy znaleźli się pomiędzy ulicznymi śpiewakami oraz prowizorycznymi straganami ze sznurówkami i rajstopami.

Zwieńczenie działalności Sandry nastąpiło jednak w murach instytucji – podczas wystawy w Project Roomie CSW Zamku Ujazdowskiego kuratorowanej przez Stacha Szabłowskiego w 2015 roku. Za instytucjonalny budżet artystki urządziły więc efektowną parodię pokazu siły – jako gang motocyklowy Horsefuckers M.C. wjechały do galerii na swoich jednośladach, będących jednak nie potężnymi harleyami, a tanimi motorowerami, zaś emblematem gangu stał się naszyty na dżinsowych i skórzanych kurtkach Kenny – tygrys albinos z zespołem Downa. Po zamknięciu pierwszego rozdziału działalności, Sandra powróciła w nowym wcieleniu, animowana przez nową grupę artystek i kuratorek w roku 2019.

Jedną z członkiń Horsefuckers M.C. była Maria Toboła, z którą Olszowy stworzyła także hiphopowy skład Cipedrapskuad, funkcjonujący w latach 2013-2015. Olszowy i Toboła, we współpracy z DJ-em Fryderykiem Liskiem, uprawiały nonszalancki i często celowo wulgarny rap z feministycznym i krytycznym zacięciem. Tak jak Sandra stanowiła feministyczną odpowiedź na zmaskulinizowany świat uczelni artystycznych i galerii, tak Cipedrapskuad funkcjonował jako przeciwwaga dla jeszcze bardziej męskiego świata rapu, w którym mimo wieloletnich dyskusji i chlubnych wyjątków seksistowskie teksty są chlebem powszednim. W tekstach Cipedrapskuad feminizm łączył się z ironicznym podejściem do narodowej megalomanii. W tekście kawałka "Krewkurew" Olszowy i Toboła rapowały: "Orzeł, orzeł, orzeł leci / Orzeł robi polskie dzieci / Ma koronę i ma dziób / Orle, orle dzieci rób!".

Ironiczne podejście do nacjonalistycznej manii wielkości w dorobku Olszowy pojawiło się już w dyplomowej animacji artystki "Laurka dla Osowieckiego", złożonej z fragmentów autentycznych przepowiedni dotyczących losów Polski. W rozmowie z Moniką Stelmach opublikowanej w "Dwutygodniku" artystka opowiadała:

Text

"Osowiecki był przyjacielem Piłsudskiego i jasnowidzem. Zrobiłam risercz przepowiedni wieszczów, które dotyczyły wyłącznie Polski. Wszystkie mówiły, że jest wielka, że tutaj świat miał swój początek i tutaj zacznie się jego koniec. Jeden z jasnowidzów radził, żeby nie uciekać stąd, jak przyjdzie koniec świata, bo jak zaleje całą ziemię, to tylko w Polsce będzie bezpiecznie, ochroni nas Matka Boska i będą rosły u nas owoce południowe."

Dominika Olszowy - prace [galeria]

Styl wyświetlania galerii

wyświetl slajdy

Choć po 2015 roku nastąpił w twórczości artystki stopniowy odwrót od działań kolektywnych, indywidualizm nadal bywa kategorią chętnie przez nią podważaną, zwłaszcza w realizacjach performatywnych. Olszowy chętnie bowiem angażuje w swoje działania inne performerki czy aktorki, regularnie współpracując przede wszystkim z Dominiką Biernat, związaną z warszawskim Teatrem Studio. Gdy w ramach wspólnej wystawy z Cezarym Poniatowskim w Zonie Sztuki Aktualnej w Szczecinie w roku 2017 miało się odbyć spotkanie z artystką, pojawiała się ona na niem nie osobiście, a za pośrednictwem medium, w ramach seansu spirytystycznego.

Wieloletnia współpraca Dominiki Olszowy z teatrami, dziś przede wszystkim w charakterze scenografki, choć artystka ma za sobą także występy aktorskie, przekłada się więc na działania performatywne w sytuacjach galeryjnych. Dla Olszowy teatr jest nie, jak w przypadku wielu innych artystów, niezależną działalnością, czy wręcz fuchą na boku, a źródłem narzędzi z powodzeniem wykorzystywanych także poza sytuacją spektaklu. Odchodząc od działań kolektywnych ku pracom indywidualnym, Olszowy zaczęła też przenosić akcent z komentowania rzeczywistości społeczno-politycznej, jak w tekstach Cipedrapskuad, na introspekcję. Korzystając z narzędzi ludycznego teatru, bliskiego takim twórcom jak Witold Wandurski, artystka nasyciła jego formę treścią nie tyle jednoznacznie polityczną, co psychologiczną i egzystencjalną.

Format wyświetlania obrazka

standardowy [760 px]

Dominika Olszowy, performans "Ego Trip", 2017, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, fot. dzięki uprzejmości Galerii Raster

Obrazek

dominika_olszowy_prace_3.jpg

Esencją nowego, intymnego rozdziału w karierze Olszowy stał się zrealizowany w Zachęcie w ramach wystawy "Lepsza ja" w roku 2017 performans "Ego Trip". Zapętlona sekwencja zdarzeń rozpoczynała się przed fasadą Zachęty, gdzie siedząca w zaparkowanym przed wejściem do galerii czarnym oplu Dominika Biernat słuchała marszu żałobnego Chopina, a następnie przechodziła do wnętrza galerii i prowadziła widzów przez kolejne rozdziały wewnętrznej podróży, w których m.in. polewała ranę na przedramieniu octem, stojąc w kaloszach w wielkiej filiżance kawy. W surrealnej podróży wgłąb jaźni Olszowy serwowała widzom sceny wyrwane z podświadomości i pozbawione jednoznacznej przyczynowo-skutkowej narracji.

Przez silnie steatralizowane performanse, opierające się na wyreżyserowanych sekwencjach zdarzeń, angażujące inne performerki i aktorki oraz wykorzystujące rozbudowane scenografie i rekwizyty, Olszowy – jak zauważyła Karolina Plinta – stawia się też w wyraźnej kontrze do klasycznego performansu, którego korzenie sięgają lat 70. W tradycyjnym, traktowanym niekiedy z zaskakującą ortodoksją polu sztuki performance, ceniącym nade wszystko autentyczność i wystrzegającym się skojarzeń z teatrem jak diabeł wody święconej, podstawowe wartości to dokładne przeciwieństwa rozwiązań umiłowanych przez Olszowy. Tymczasem autorka "Ego Trip" nie wzbrania się przed mezaliansem performansu z teatrem, ale też zgłębia potencjał innych mediów. W ramach projektu "PTV. Performans TV", realizowanego przez CSW Zamek Ujazdowski, artystka przygotowała kilka odcinków tytułowej performatywnej telewizji, mieszając w niej różne telewizyjne konwencje, oraz realne zdarzenia i osoby z lokalnego świata sztuki z czystą fantazją.

Format wyświetlania obrazka

standardowy [760 px]

Dominika Olszowy, "Stypa", 2019, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, fot. Galeria Raster

Obrazek

stypa.jpg

Również instalacje i obiekty Olszowy, nawet gdy nie pojawiają się w nich żywi performerzy, mają w sobie pewną teatralność – jawią się jako wnętrza naznaczone niedawną ludzką obecnością, której ślady wiszą w gęstej atmosferze. Powraca w nich przetwarzany na różne sposoby zestaw akcesoriów – ciężkie skórzane fotele z przełomu mileniów, pufy, lampy, świece, filiżanki czarnej kawy i kawowe ślady na ścianach oraz tapicerce. Przy ich pomocy Olszowy rozpisuje w przestrzeniach galeryjnych opowieści o życiu i śmierci, w których współistnieją nostalgia, obrzydzenie, wisielczy humor, ironia i żałoba.

W instalacji "Stypa", która przyniosła artystce zwycięstwo w Spojrzeniach w 2019 roku, Olszowy grała dwuznacznością tytułowego słowa, oznaczającego ucztę na cześć zmarłego, a przenośnie także słabą imprezę. Na wystawie "Happy End" w białostockiej Galerii Arsenał artystka podzieliła przestrzeń wystawienniczą na trzy strefy: poczekalni, gabinetu zabiegowego oraz cmentarza. W reprezentującym artystkę Rastrze na wystawie "Duch domu" w 2019 roku Olszowy zaaranżowała właśnie domowe wnętrze rodem z lat 90., w którym tytułowy duch zdaje się bardzo dwuznaczny, a samo wnętrze zawieszone jest na cienkiej granicy między rzewnym wspomnieniem a sennym koszmarem.

Format wyświetlania obrazka

standardowy [760 px]

Dominika Olszowy, widok wystawy "Duch domu”, 2019, Galeria Raster, fot. Michał Kaczyński/ Galeria Raster

Obrazek

duch_domu3.jpg

Od licznych artystów przywołujących estetykę "najntisów" jako epoki swojego dzieciństwa Olszowy odróżnia bowiem to, że nie filtruje przeszłości przez nostalgiczne okulary, a przywołuje ją w całości, wyciągając z ciemnych zakamarków także te wspomnienia, o których wolelibyśmy nie pamiętać. Wieloznaczność stwarzanego przez Olszowy świata w "Duchu domu" najpełniej dawała o sobie znać w ciasnej i ciemnej piwnicy. Rozlanej na betonowej podłodze plamie mleka towarzyszyła zawieszona w powietrzu miotła, jakby podtrzymywana przez niewidzialną rękę próbująca bezskutecznie uprzątnąć plamę, a nad nimi rozciągała się delikatna, blada tęcza, splatając w ironicznym obrazku symbol nadziei z ilustracją nieodwracalnej katastrofy.

Kluczowym motywem wizualnym, powracającym jak refren w kolejnych pracach Olszowy, jest kawa. Jej wielowymiarowy kulturowy status artystka chętnie wydobywa w niezliczonych postaciach – od obrazków z kawowych ziaren, przez kałuże czarnego naparu w zagłębieniach puf z ekoskóry, po przetworzone w animacjach reklamy kawy Jacobs. W tej bogatej kawowej ikonosferze nie ma jednak miejsca na fetyszyzację wytrawnych kaw specialty – Olszowy przywołuje raczej drobnomieszczański zwyczaj spotkań "przy kawce" i towarzyszącą mu przaśną wizualność reklam doby transformacji, a zarazem wpisaną w kawę jako główny produkt eksportowy na świcie historię kolonialną oraz kapitalistyczny kult przyspieszenia i wydajności.

Wybrane wystawy indywidualne:

2019 – "Duch domu", Raster, Warszawa
"Happy End", Galeria Arsenał, Białystok
2017 – "Sześćdziesiąt sześć czterysta", Miejski Ośrodek Sztuki w Gorzowie Wielkopolskim

Wybrane wystawy zbiorowe:

2019 – Warszawa w Budowie 11. "Pomnikomania", Warszawa
Spojrzenia 2019, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
"Stany skupienia", Muzeum Współczesne Wrocław
2018 – "Czekając na kolejne nadejście", CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa
"Gdybym był księżycem", Raster, Warszawa
"Żużel w sztuce", BWA Zielona Góra; BWA Tarnów; Miejski Ośrodek Sztuki w Gorzowie Wielkopolskim
"Czego się dowiedziałeś z Facebooka", Galeria Arsenał, Białystok
2017 – "Przechwałki i pogróżki", Trafostacja Sztuki, Szczecin
Festiwal Narracje #9 "Poza sezonem", Gdańsk
"Lepsza ja", Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
"True Romance", Zona Sztuki Aktualnej, Szczecin
"Przyjaźni moc", lokal_30, Warszawa
2016 – "Miejsce", Galeria Foksal, Warszawa
2015 – "Test ducha", CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa
2014 – "Syndrom Sthendala", Zona Sztuki Aktualnej, Szczecin
2013 – "Mum, I just really need to focus on my art right now", Galeria Miejska Arsenał, Poznań
2012 – "Wywyższeni. Od faraona do Lady Gagi", Muzeum Narodowe w Warszawie

Oprac. PP, maj 2020

dominika olszowy

galeria raster

centrum sztuki współczesnej zamek ujazdowski