"Opowiadanie Pirxa" ("Polowanie", 1965) jest historią bohatera jako dowódcy pracującego dla prywatnego armatora, wynajmującego pilotów do ściągania na Ziemię kosmicznego złomu – setek tysięcy ton żelastwa opuszczonych rakiet, sond, sputników i tym podobnych rupieci, swobodnie dryfujących w przestrzeni kosmicznej. Jego załogę tworzyła zbieranina najdziwniejszych typów; na domiar złego kilku z nich znienacka dopadła dziecięca choroba, czyli świnka – zdrowi pozostali wiecznie pijany telegrafista i inżynier drogowiec, który w tym przedsięwzięciu wziął udział nie z racji kompetencji, lecz jedynie dla podreperowania kasy. Zdany jedynie na siebie Pirx, pozbawiony ludzi i sprawnie funkcjonującego sprzętu, nie zdołał nawiązać pierwszego w historii świata kontaktu z dostrzeżonym statkiem obcej cywilizacji – z dawna wyczekiwana szansa oddaliła się odeń bezwarunkowo i bezpowrotnie.
Wspomniane tytuły, wraz z tekstem "Rozprawy" weszły do pierwszego wydania "Opowieści o pilocie Pirxie" (1968). Ostatnie opowiadanie tego tomu stało się kanwą scenariusza polsko-radzieckiego filmu "Test pilota Pirxa" w reżyserii Marka Piestraka (1978). Komandor Pirx podczas kosmicznego rejsu ma wypróbować sprawność członków nieznanej mu załogi, złożonej zarówno z ludzi, jak i doskonale imitujących ich androidów, oraz ustalić, kto jest kim.
Na pokładzie statku dochodzi tymczasem do próby przejęcia władzy przez mechanicznego uzurpatora, nie kryjącego się z aspiracjami zawładnięcia całym światem. Drobiazgowo przemyślany plan zawodzi jedynie wskutek zwyczajnego niezdecydowania komandora Pirxa, co w konsekwencji przyczynia się do unicestwienia androida i szczęśliwego powrotu reszty załogi na Ziemię. To zarazem kolejny wymowny głos Lema w kwestii prób wykorzystywania przez ludzi sztucznej inteligencji.
"Ananke" ("Bezsenność", 1971) – dziesiąte opowiadanie o przygodach Pirxa, poszerzyło ostateczne, kanoniczne wydanie "Opowieści o pilocie Pirxie" (1973). Komandor, tym razem przebywający na Marsie, staje się świadkiem katastrofy podczas lądowania supernowoczesnego statku. Żyłka detektywistyczna kieruje go w stronę ludzi odpowiedzialnych za program pokładowego komputera.
Trop okazał się słuszny – wersję nowego oprogramowania testował emerytowany komandor Cornelius, swego czasu dowódca Pirxa, niepoprawny perfekcjonista, nękający podwładnych bezprzykładnym przywiązaniem do nieistotnych szczegółów. Został odsunięty od lotów z powodu wykrycia u niego osobowości anankastycznej. Zadania, jakie postawił przy okazji "treningu" nowego oprogramowania, po wielekroć przerosły przepustowość pokładowego komputera w newralgicznym momencie lądowania rakiety, co spowodowało gigantyczną katastrofę.
Pirx do byłego dowódcy wystosował wiadomość: "Thou Art the Man", gdyż wiedział, że tytuł kryminału Edgara Allana Poego, jak i jego treść, nie jest mu nieznana. Przy swoim podpisie dodał zgodnie ze stanem faktycznym: "członek komisji do zbadania przyczyn katastrofy »Ariela«". Cornelius faktycznie okazał się mężczyzną, przyjął odpowiedzialność za śmierć załogi statku i strzałem w usta dołączył do ofiar swojej obsesji.
Opowiadaniem "Ananke" Stanisław Lem zakończył cykl przygód pilota Pirxa, jednak za jego ostateczne zwieńczenie należy uznać ostatnią powieść pisarza zatytułowaną "Fiasko". Dwa pierwsze opowiadania o dzielnym pilocie, drukowane w odcinkach w młodzieżowym magazynie, legły u podstaw całej serii. Kolejne "Opowieści o pilocie Pirxie" stopniowo dorastały wraz z bohaterem, jak też, miejmy nadzieję, z czytelnikiem, należycie przygotowując go do uczestnictwa w intelektualnym dyskursie o przyszłości naszej planety. Kosmos Stanisława Lema dlatego jest tak fascynujący, że ma bardzo ziemski wymiar.