Władysław Broniewski - Życie i twórczość | Artysta

Poeta, żołnierz, twórca poezji rewolucyjnej, liryki miłosnej oraz trenów, tłumacz. Urodził się w 1897 roku w Płocku, zmarł w 1962 roku w Warszawie.

pt., 12/17/1897 - 12:00 - sob., 02/10/1962 - 12:00

Zdjęcie portretowe artysty

broniewski wladyslaw portret 111_6254772.jpg

Podpis obrazka portretowego

Władysław Broniewski, fot. Muzeum Władysława Broniewskiego

Tytuł w nagłówku strony

Władysław Broniewski

Wywodził się z rodziny inteligenckiej o tradycjach patriotycznych. Już w gimnazjum deklarował poglądy socjalistyczne, zakładał półlegalną drużynę skautową i tajną sekcję "Strzelca". W 1915 roku opuścił szkołę i wstąpił do Legionów. Po odmowie przysięgi w 1917 roku był internowany w Szczypiornie. Zwolniony, zdał eksternistycznie maturę i rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego. Po wybuchu wojny polsko-bolszewickiej zaciągnął się do wojska i wziął udział w walkach. Został odznaczony krzyżem orderu Virtuti Militari oraz czterokrotnie Krzyżem Walecznych. Do cywila wrócił w 1921 roku, w stopniu kapitana.

W latach 20. skrystalizowały się poglądy polityczne i przekonania estetyczne Broniewskiego. Wstąpił do lewicowego Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej – Życie, w komunistycznym piśmie "Nowa Kultura" opublikował przekład wiersza Majakowskiego "Poeta robotnik" (1924), który podpisał pełnym nazwiskiem i uważał za swój debiut literacki. Tłumaczeniami Broniewski zajmował się przez całe życie, spod jego pióra wyszły m.in. przekłady wierszy Błoka, Jesienina, Pasternaka, a także bajki Czukowskiego i songi z "Opery za trzy grosze" oraz "Matki Courage i jej dzieci" Brechta.

W 1925 roku opublikował – ze Stanisławem Standem i Witoldem Wandurskim – biuletyn poetycki "Trzy salwy", będący manifestem poezji walki, która wspiera rewolucyjne dążenia proletariatu. W tym samym roku wydał swój pierwszy samodzielny tomik "Wiatraki" oraz otrzymał prestiżową posadę sekretarza redakcji "Wiadomości Literackich", którą piastował do 1936 roku. Współpracował jednocześnie z "Miesięcznikiem Literackim", z którego redakcją został w 1931 roku aresztowany (po opublikowaniu w piśmie protestu przeciw torturowaniu więźniów politycznych).

Twórczość Broniewskiego była silnie związana z biografią i przekonaniami ideowymi poety. Najbardziej znany jest jej nurt "proletariacki", obejmujący takie wiersze, jak "Czerwony sztandar", "Ballada o placu Teatralnym" czy "Na śmierć rewolucjonisty". Oprócz tego w dorobku poety znajduje się liryka osobista, erotyki i nastrojowe utwory poświęcone pięknu krajobrazu (np. poemat "Mazowsze" i uznawany za "najpiękniejszy wiersz tatrzański" impresyjny "Hawrań i Murań"). Liryka Broniewskiego jest silnie nacechowana emocjonalnie, wyraża całe spektrum doznań – od euforii, przez melancholię i zniechęcenie, po depresję (częsty motyw śmierci, w tym samobójczej).

Portrety Władysława Broniewskiego [galeria]

Styl wyświetlania galerii

wyświetl slajdy

W kwietniu 1939 roku Broniewski napisał głośny wiersz apel "Bagnet na broń". We wrześniu 1939 jako ochotnik dostał przydział do piechoty w Zbarażu, nie brał jednak udziału w walkach. Po klęsce wrześniowej przebywał we Lwowie, tam w 1940 roku został aresztowany (pod pretekstem oskarżenia o pijaństwo i wszczynanie bójki) i osadzony w więzieniu na Zamarstynowie, a potem w Moskwie, na Łubiance. Zwolniony, wstąpił do armii Andersa (kwiecień 1942), z którą dostał się na Bliski Wschód. W Jerozolimie pracował jako redaktor techniczny pisma "W drodze" (1943), gdzie również publikował. Z tego okresu pochodzą jego antysowieckie wiersze, m.in. "Homo sapiens", podejmujący temat zbrodni katyńskiej – były one obłożone zakazem druku w Polsce aż do 1989 roku.

Do kraju poeta wrócił w listopadzie 1945 roku, mieszkał początkowo w Łodzi, a następnie w Warszawie. Hołubiony przez komunistyczne władze (na 25-lecie pracy twórczej otrzymał willę na Starym Mokotowie; mieści się tam jego muzeum), tworzył wiernopoddańcze utwory i agitki (m.in. "Byt określa świadomość" i poemat "Słowo o Stalinie"). Nigdy jednak nie należał do żadnej partii politycznej. Poproszony przez Bieruta o napisanie nowego hymnu narodowego, stanowczo odmówił. Podobno w odpowiedzi wręczył prezydentowi kartkę ze słowami: "Jeszcze Polska nie zginęła...".

Oprócz wierszy podejmujących doraźną tematykę polityczną powojenna twórczość Broniewskiego obejmuje poruszającą lirykę osobistą i treny, wyrastające z rodzinnych tragedii – śmierci żony Marii (Maria Zarębińska, aktorka, więźniarka Oświęcimia, zm. 1947) i ukochanej córki (Joanna Broniewska-Kozicka, często nazywana Anką, reżyserka, zm. 1954). Anka zginęła w wyniku zatrucia gazem (być może była to próba samobójstwa) – pracowała wówczas nad filmem "Wisła", impresji osnutej wokół poematu ojca. Poeta poświęcił córce swój ostatni tomik wierszy "Anka" (1956).

Zmarł 10 lutego 1962 roku roku na raka krtani, został pochowany na Powązkach Komunalnych.

Choć jego nazwisko jest słynne, Broniewski to w gruncie rzeczy jeden z najmniej znanych poetów XX wieku. Był cenzurowany i za II Rzeczypospolitej, i w Polsce powojennej. Komuniści, chcąc w nim widzieć piewcę ustroju, marginalizowali osobisty nurt twórczości i pomijali krytykę Związku Radzieckiego. Usuwali też z biografii poety fakt służby w Legionach i w armii Andersa.

Po 1989 roku wiersze Broniewskiego zniknęły stopniowo z list lektur szkolnych i podręczników. Dziś poeta jest na nowo odkrywany przez twórców i krytyków młodego i średniego pokolenia, a ceniony przede wszystkim za umiejętność przekazywania emocji; również jego barwna i nietypowa biografia wzbudza zainteresowanie. Uznanie budzi Broniewski przede wszystkim jako autor erotyków. Był piewcą miłości niespełnionej, w której kochankowie są oddaleni od siebie czy to z powodu barier psychicznych, czy historycznych wydarzeń ("List do Marii z Bejrutu", "Opowiadania oświęcimskie"), czy przez śmierć ("Do umarłej").

Wiersze Broniewskiego często zamieszczane są w antologiach, przede wszystkim poezji rewolucyjnej, a także w zbiorach liryki miłosnej.

Autorka: Małgorzata Olszewska, grudzień 2007. Tekst opracowany do projektu internetowej "Antologii polskiej poezji od Średniowiecza do wieku XXI" wg koncepcji Piotra Matywieckiego.

Poezje:

"Trzy salwy: biuletyn poetycki Władysława Broniewskiego, Stanisława Ryszarda Stande i Witolda Wandurskiego". Nakładem autorów, Warszawa 1925.
"Wiatraki". W. Czarski i S-ka, Warszawa 1925.
"Dymy nad miastem". Księgarnia "Książka", Warszawa 1927.
"Komuna paryska: Poemat". Księgarnia "Książka", Warszawa 1929 (skonfiskowany przez cenzurę).
"Troska i pieśń". Wydawnictwo Ferdynanda Hoesicka, Warszawa 1932.
"Krzyk ostateczny". Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza, Warszawa-Kraków 1938.
"Bagnet na broń". Wydawnictwo "W Drodze", Jerozolima 1943.
"Drzewo rozpaczające". Wydawnictwo "W Drodze", Jerozolima 1945.
"Nadzieja". Książka i Wiedza, Warszawa 1951.
"Anka". Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1956.
"Wiersze i poematy". Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1972.
"Wiersze i poematy". Słowo wstępne napisał Tadeusz Bujnicki. Wyd. III uzupełnione. Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1984.
"Poezje zebrane. Wydanie krytyczne". T. 1-4. Opracowała Feliksa Lichodziejewska. Towarzystwo Naukowe Polskie - Wydawnictwo Algo, Płock-Toruń 1997.

Broniewski to jeden z najczęściej tłumaczonych polskich poetów. Jego wiersze ukazywały się przede wszystkim w krajach byłego Bloku Wschodniego, przekładano je m.in. na bułgarski, czeski, estoński, mongolski, rosyjski, rumuński i węgierski. Oprócz tego opublikowano tłumaczenia na angielski, francuski, hiszpański, szwedzki, wietnamski i włoski.

Wybrane tłumaczenia:

hiszpański: "Poemas y versos". Przełożyła María Dembowska. Arte y Literatura, Havana 1979.
niemiecki: "Hoffnung: ausgewählte Gedichte". Przełożył Max Zimmering. Dietz, Berlin 1955.
rosyjski: "Izbrannoe: stichi". Przełożył Mark Živov i in. Pravda, Moskwa 1951.

O poecie pisali:

Feliksa Lichodziejewska, "Twórczość Władysława Broniewskiego. Monografia bibliograficzna". Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1973.
Stanisław Barańczak, "Broniewski prawdziwy i Broniewski z akademii 'ku czci' ", "Odra", 1976, nr 1.
Tadeusz Bujnicki, "Władysław Broniewski". Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1974. Wyd. II. Seria "Portrety Współczesnych Pisarzy Polskich".
"To ja - dąb": wspomnienia i eseje o Władysławie Broniewskim. Opracował Stanisław Witold Balicki. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978.
Ryszard Matuszewski, "Romantyk i rewolucjonista", [w pracy zbior.:] "Poeci dwudziestolecia międzywojennego". T. I, pod redakcją Ireny Maciejewskiej. Wiedza Powszechna, Warszawa 1982.
Tadeusz Bujnicki, "Wiersze Władysława Broniewskiego". Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1992. Biblioteka Analiz Literackich, t. 72.

Inne:

Kazimierz Wierzyński poświęcił poecie wiersz "Na śmierć Broniewskiego" (1962).

W listopadzie 2005 roku ukazał się numer pisma "Lampa" podejmujący temat współczesnej recepcji twórczości Broniewskiego (2005, nr 11).

W 2006 roku warszawska galeria Raster przeprowadziła projekt "Broniewski", obejmujący wystawę prac plastycznych (m.in. Zbigniewa Libery i Wilhelma Sasnala) i wydanie płyty, na której utwory poety wykonali współcześni artyści sceny alternatywnej, m.in. Grabaż i Pidżama Porno, Muniek Staszczyk i Pustki oraz Andy (Broniewski, Raster 2006).

W 2013 roku nakładem Wydawnictwa Krytyki Politycznej ukazało się pierwsze pełne wydanie "Pamiętnika" Broniewskiego z lat 1918-1922 w opracowaniu Macieja Tramera.