Przyłapać władzę
Tom zamyka ważny tekst Adrianny Wolińskiej o funkcjonowaniu współczesnego dramatu w porządku instytucjonalnym, krytycznym i medialnym. Artykuł zatytułowany "Teksty, które przepadną, czyli o redaktorskiej władzy estetycznej" problematyzuje mechanizmy kontroli, jakim podlegają dzieła artystyczne, w tym, oczywiście, dramaty i inne teksty dla teatru. Wolińska rysuje horyzont instytucjonalny – złożony z konkursów, ciał jurorskich, platform publikacyjnych – który wyznacza "reguły gry", jeżeli chodzi o widzialność autorek, autorów i ich dzieł dramatycznych. Pryzmat, przez który patrzy autorka, jest związany z powracającym w zbiorze motywem selektywności archiwów i subiektywności zasad, według których zjawiska, zdarzenia, rzeczy umieszcza się w głównym nurcie. Tak jak kanonem wiedzy historycznej, tak i kanonem estetycznym rządzą pewne prawa, nierzadko trudno dostrzegalne. Wolińska podkreśla ważne problemy i stawia istotne, odważne pytania. Na przykład o to, czy powtarzające się tematy w dramatach pozwalają na diagnozę tego, co jest ważne dla autorek i autorów, czy może raczej dla osób redaktorskich, które decydują się publikować i nagradzać takie, a nie inne teksty, "przyczyniając się do estetycznej homogenizacji dramatów na przestrzeni czasu"? Tego typu refleksja poprowadziła autorkę ku przypuszczeniu, że być może "istnieje cała sieć utajonych, alternatywnych opowieści, które nie pasowały do głównej narracji, więc nie dane im było zaistnieć". Przypuszczenie to niewątpliwie dotyczyć może zarówno tekstów kultury, jak i narracji historycznych i pamięciowych. Tom "Opowiedzieć historię…" to rzecz nie tylko o modelach dramaturgicznych i stosunku do historii, ale – być może przede wszystkim – o władzy dyskursywnej, którą niekiedy trudno "przyłapać" na gorącym uczynku, warto więc się jej nieustannie przyglądać, analizować ją, opisywać, obnażać i ujawniać.
"Opowiedzieć historię. Polska dramaturgia współczesna po 2006 roku" pod redakcją. Joanny Królikowskiej i Weroniki Żyły, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2023.