Tomasz Konieczny: Śmierć i potrzeba pieśni [WYWIAD]

konieczny_apokalipsa_dudek_2.jpg, default, Tomasz Konieczny w "Apokalipsie", fot. Adam Dudek, center, #000000

Czemu wagnerowski bas-baryton zapragnął śpiewać pieśni do słów Baczyńskiego? I czy zapomnimy o muzyce rosyjskiej?

12 marca 2022 roku w Operze Bałtyckiej odbędzie się orkiestrowa prapremiera programu-spektaklu "Apokalipsa" stworzonego przez Tomasza Koniecznego do muzyki Aleksandra Nowaka (skomponowanej do słów Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, specjalnie na potrzeby spektaklu) i Gustava Mahlera. Tego samego dnia ukaże się płyta pod tym samym tytułem, na której śpiewakowi towarzyszy pianista Lech Napierała.

Często myśli pan o śmierci?

Kiedyś w ogóle nie myślałem, ale to przychodzi z wiekiem. W pewnym momencie człowiek zaczyna się zastanawiać: po co to wszystko? Jestem człowiekiem religijnym, wierzę, że śmierć to nie koniec. Wiem, że śmierć kiedyś nastąpi; nie wiadomo, kiedy i na tym polega ogromna tajemnica naszego życia. Ale nie wyglądam jej z przerażeniem.

Pewne jest, że śmierć nas warunkuje – kierujemy się tym, że kiedyś umrzemy. To jest kwintesencja człowieczeństwa; zdajemy sobie sprawę, że w perspektywie historii świata jesteśmy na tym łez padole bardzo krótko, ale i tak staramy się coś w nim zmienić. Jestem optymistą – po mamie – i staram się działać.

W pierwszej i ostatniej pieśni z cyklu "Kindertotenlieder" (1904) (jedno z polskich tłumaczeń to "Treny dziecięce" – przypis) Gustava Mahlera tonacja utworów przechodzi z żałobnej d-moll do D-dur, w dawnej semiotyce muzycznej symbolizującej często zwycięstwo.

Trudno tu mówić o zwycięstwie – na jakim polu można zwyciężyć, kiedy jesteśmy postawieni wobec śmierci własnego dziecka – to raczej kwestia nadziei, która w końcu powraca. Osoby wierzące wierzą, że dołączą do tych, którzy odeszli. Ta wizja w pewien sposób powraca w "Wigilii" Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, czyli w drugiej części naszego programu. Jedne z ostatnich słów "Wigilii" brzmią: "Ona była z nim daleko, chyba dalej niż każda miłość". Wyrażają nadzieję, oczekiwanie, że dołączymy do tych, których kochamy.

Do 24 lutego 2022 roku sięganie po tematy wojenne – np. wiersza Baczyńskiego – mogło wydawać się anachroniczne. Wasz program stał się niebezpiecznie aktualny.

Poświęcamy sobotni koncert, który będzie zarazem orkiestrową premierą tego programu, ofiarom wojny w Ukrainie. Gdyby nie to, że okładki płyty są już dawno wydrukowane, podkreślilibyśmy naszą solidarność przełamując czarną okładkę barwami flagi Ukrainy. Ta wojna wywołuje ogromne poczucie niesprawiedliwości, z którym trudno sobie poradzić; nie wiadomo, jak się do niego odnieść. Chciałbym zrobić więcej, ale nie do końca jestem panem swojego czasu, jestem związany dziesiątkami umów i kontraktów. Staram się zorganizować kolejne wykonania "Apokalipsy" poświęcone ofiarom rosyjskiej agresji.

Krajobraz Ukrainy staje się apokaliptyczny; matka opłakująca synów, jak w mojej ukochanej "Wigilii" Baczyńskiego, przestaje być toposem obecnym w dawnej sztuce i literaturze. Rozpacz po śmierci dziecka jest w centrum tego programu. Mahler napisał cykl pieśni "Die Kindertotenlieder" do poezji Friedricha Rückerta, niemieckiego romantyka. Dwoje jego dzieci zmarło na szkarlatynę, poświęcił im kilkaset wierszy. Na Mahlerze musiało ciążyć jakieś tragiczne fatum – cztery lata po skomponowaniu "Trenów dziecięcych" na szkarlatynę zmarła jego córeczka.

Format wyświetlania obrazka

standardowy [760 px]

Fragment wizualizacji "Apokalipsy", fot. Adam Dudek

Obrazek

konieczny_apokalipsa_dudek_3_kopia.jpg

Alek Nowak przed rozpoczęciem pracy nad kompozycjami zanotował na swoim blogu-dzienniku pracy: "[Baczyński] Jest to jeden z bardzo niewielu polskich poetów, którego tekst mogę sobie w ogóle wyobrazić w śpiewie. Cicho-intymna, a jednocześnie wstrząsająca poezja".

Uważam, że za mało czytamy, za mało hołubimy dzieło Baczyńskiego. Dlaczego nie jest analizowany przez nas dogłębniej? Poezja Baczyńskiego towarzyszy mi od wczesnej młodości, nie tylko w lekturze, także w muzyce. Jeszcze na studiach aktorskich śpiewałem "Wigilię" do muzyki rockowej skomponowanej przez Marka Błaszczyka; dzisiaj raczej bym tego nie powtórzył, rozwinąłem się w innym kierunku. Chciałem poświęcić twórczości młodego poety więcej uwagi, próbowałem zainteresować nim innych kompozytorów. Nie bardzo rozumieli, czemu ten Konieczny chce śpiewać o wojnie, czasie dawno minionym. Moim marzeniem jest, żeby muzykę polskiego poety zilustrował pewien znany niemiecki kompozytor. Dostarczyłem mu niemieckie tłumaczenia, ale nie był w stanie zrozumieć jego fenomenu. To nie jest prosta poezja.

Wiedziałem, że nie mogę zaśpiewać do muzyki Zygmunta Koniecznego napisanej dla Ewy Demarczyk. Z dwóch powodów: to bardziej melorecytacje niż utwory napisane na głos operowy. Poza tym to, co zrobiła z tym Demarczyk, jest pewnym rodzajem ikony-symbolu. Ona to wykonała skończenie.

Demarczyk śpiewała piosenki do wierszy wojennych, tych opowiadających o walce. Mnie najbardziej u Baczyńskiego interesuje aspekt egzystencjalny, szczególnie wątek ciągłego obcowania ze śmiercią. Jego twórczość była zakotwiczona w tradycji romantyzmu, przepełniona nadzieją, ale jednocześnie w każdym wierszu nie opuszczało go przeczucie śmierci. Zresztą spotkali się bardzo szybko, zginął w absurdalny sposób – podniósł się, żeby zjeść jabłko, wtedy zastrzelił go snajper.

W Pałacu Blanka, naprzeciwko Teatru Wielkiego. Złożył pan zamówienie u kompozytora osobiście – w Polsce to rzadkość, większość kompozycji powstaje na zamówienie instytucji.

Alek jest twórcą i człowiekiem głęboko myślącym – nie znalazłem nikogo innego, kto nadawałby się do napisania muzyki do słów Baczyńskiego. Moim jedynym warunkiem była obecność "Wigilii", pozostałe dwa teksty wybrał na podstawie mojego wyboru kilkunastu wierszy. Powstał tryptyk: "Spojrzenia", ostatni "Śmierć", w centrum całej tej apokalipsy jest "Wigilia". Miałem nadzieję, że utwory Alka Nowaka pomogą nam w stworzeniu całego programu, a właściwie spektaklu, monodramu. Jedną z głównych inspiracji do powstania tego programu były przemyślenia z okresu pandemii, bardzo dla mnie ciężkiej. Momentami myślałem, że to koniec świata, bo wykonywanie muzyki jest dla mnie nie tylko sposobem na utrzymanie rodziny, ale przede wszystkim pasją, dzięki której spełniam się życiowo.

W jaki sposób do Baczyńskiego dołączył Mahler?

Najważniejszym powodem jest oczywiście pokrewieństwo tematyczne, ale przyświecały mi również sprawy bardziej prozaiczne. Dobrze znam ten cykl pieśni, śpiewałem go m.in.. z Sinfoniettą Cracovią (w Japonii i w Krakowie). Poza tym jestem głęboko przekonany, że najskuteczniejszym sposobem zainteresowania zagranicznej publiczności polską muzyką jest zestawienie jej z kanoniczymi twórcami. Utworami dobrze znanymi i chętnie słuchanymi, tak zwanymi "hiciorami" muzyki klasycznej. To sposób, w którym od lat sprawdza się w działalności Elżbiety Pendereckiej i śp. Krzysztofa Pendereckiego. Maestro łączy swoje utwory z kompozycjami największych, szczególnie z Ludwigiem van Beethovenem.

Wracając do pokrewieństwa tematycznego – Mahler i Baczyński próbują opowiedzieć o doświadczeniu straty, żałobie, nadziei i beznadziei. Kobieta będącą podmiotem lirycznym "Wigilii" nie ma siły na dalszą egzystencję, zwraca się do zaświatów, gdzie przebywa jej ukochany – ojciec zmarłych na wojnie synów ("Możeś widział ty serca ich na ulic bruku, możeś widział schodzących na umarłych brzeg"). Ta kobieta nie ma siły płakać, ale udaje jej się jakoś sprowadzić duszę ukochanego, który wcale nie chce zwracać do tych zgliszcz, świata żywych ludzi, przyzwyczaił się do martwej rzeczywistości. Zabiera ją ze sobą, ratując przed trzema "ciemnymi, schylonymi" szukającymi jej w szafie – na myśl przychodzą Niemcy. Ale zakończenie jest przepiękne, wyciska łzy z oczu: "Ona była z nim daleko, chyba dalej niż każda miłość". Niezwykłe opisanie zaświatów. W tradycji chrześcijańskiej Bóg jest miłością, więc miłość jest skończeniem, celem, do którego wszyscy dążymy. Miejscem, stanem, w którym odczuwamy pełne szczęście.

Nasz program kończy się krótkim utworem "Śmierć" – Alek Nowak nie dopuścił do zakończenia przynoszącego pewne pocieszenie, tak jak u Mahlera. Ostatnia pieśń stanowi rodzaj wybrzmienia – w akompaniamencie i głosie pojawiają się półdźwięki, wszystko zanika. Ten utwór jest bardzo krótki, bo inaczej byłby zbyt smutny. Nie było sensu ciągnąć go w nieskończoność, musiałoby wtedy nastąpić cokolwiek optymistycznego, jakieś wyzwolenie, apoteoza.

Przyszło mi do głowy jeszcze połączenie biograficzne, zarówno Mahler i Baczyński byli zasymilowanymi Żydami. "Spojrzenie" jest pisane pól roku po powstaniu w getcie, trudno pomyśleć mi o tym wierszu przez inny pryzmat niż widok zgliszczy getta. Getta, w którym poeta i jego matka, wedle praw norymberskich, powinni przebywać.

Dowiedziałem się o tym, że Baczyński miał matkę Żydówkę już po pierwszym wykonaniu "Apokalipsy" w Muzeum Powstania Warszawskiego. Szczerze mówiąc byłem bardzo zdziwiony.

Marek Edelman opowiadał, że próbował po wojnie wręczyć Stefanii Zielińczyk, mamie zmarłego poety, zapomogę z Jointu (American Jewish Joint Distribution Committee) – nie chciała jej przyjąć, żeby "ślad żydostwa nie zagroził sławie jej syna jako polskiego poety".

Myślę, że Baczyński zbyt krótko żył, pozostawił po sobie zbyt mało tekstów, żebyśmy mogli wygłaszać opinie na temat jego tożsamości. Ten trop jest w "Apokalipsie" niezamierzony. Kiedy próbowałem zainteresować niemieckich kolegów Baczyńskim, uciekałem się do innej analogii – porównywałem go do Georga Büchnera. Obydwaj zmarli w wieku 23 lat, obydwaj w jakiś sposób zmienili oblicze swoich narodowych kultur.

Format wyświetlania obrazka

standardowy [760 px]

Wykonanie "Apokalipsy" we wiedeńskim Musikverein, fot. prywatne archiwum Tomasza Koniecznego

Obrazek

konieczny_apokalipsa_musikverein.jpeg.jpg

Co dzieje się na scenie podczas wykonania "Apokalipsy"?

Na ekranie wyświetlane są wizualizacje autorstwa Adama Dudka. Jestem na scenie sam, siedzę przy stole, sortuję dziecięce ubrania. To pomysł Adama – bardzo prosty i dojmujący. W naszej poobozowej, pokacetowskiej świadomości to symbol, którego nie trzeba rozjaśniać. To również czynność towarzysząca śmierci najbliższych, rytuał towarzyszący śmierci. W trakcie pracy nad "Apokalipsą" zmarła moja matka.

Kameralna prapremiera "Apokalipsy" odbyła się w Muzeum Powstania Warszawskiego, później wykonywaliśmy ją w Niemczech (Künstlerhaus w Monachium) i w Austrii (w wiedeńskim Musikverein). W Gdańsku utwory Mahlera i Nowaka zabrzmią w wersji orkiestrowej. Jestem bardzo ciekaw, jak zabrzmią utwory Alka grane przez orkiestrę. Mahler napisał dwie wersje "Die Kindertotenlieder" – przy czym częściej słyszy się wersję orkiestrową; pianiści bardzo niechętnie sięgają po te utwory, są potwornie trudne (zwłaszcza ostatnia pieśń, "In diesem Wetter"). Lech Napierała sprawdził się fantastycznie – jestem bardzo dumny i szczęśliwy. Świetnie sprawdzili się też nasi realizatorzy: Gabrielia Blicharz i Lech Dudzik. Nagrywamy z nimi kolejną płytę, uważam, że są prawdziwymi artystami – wspierają nas i mają czynny udział w powstawaniu płyty.

Pieśń jest formą romantyczną, miała pozwolić kompozytorom mówić o swoich najbardziej skrytych przeżyciach. Skąd pańskie zainteresowanie pieśnią?

Zanim zostałem śpiewakiem operowym, zdobyłem dyplom aktorski w łódzkiej Filmówce. Jednym z moich zainteresowań była wtedy piosenka aktorska. Od zawsze pociągała mnie kompaktowość tej formy – sam na scenie, bez scenografii. Ucząc się śpiewu, zacząłem poznawać poważniejszy repertuar – Mieczysława Karłowicza, dwie arie buffo Henryka Czyża (ciągle chodzą mi po głowie, mam nadzieję, że kiedyś coś z nimi zrobię), Stanisława Moniuszki (szczególnie utwory z repertuaru Bernarda Ładysza, m.in. "Stary kapral", "Kozak").

Zainteresowanie pieśnią przerwała moja szybka i niespodziewana kariera operowa. Nie miałem czasu na nic innego, nawet nie myślałem o wykonywaniu pieśni. Powróciły do mnie dzięki Lechowi Napierale, który napisał do mnie osiem lat temu, po jednym z moich wiedeńskich występów. Od tamtego czasu nie współpracowałem już z innym pianistą. Tak się składa, że Napierała ukochał sobie formę pieśni. Od tamtego czasu nagraliśmy pięć płyt: "Podróż zimową", czyli Franza Schuberta w tłumaczeniu Stanisława Barańczaka oraz "Winterreise" w swojej oryginalnej wersji (premierę NIFC przewiduje na maj tego roku); "Songs & Sonnets" z utworami Romualda Twardowskiego; "Between Death & Love" z pieśniami Rachmaninowa i Mussorgskiego; i w końcu "Apokalipsę".

Jakie możliwości daje panu pieśń?

Śpiewam w sposób, na który nie mogę sobie pozwolić w operze. Wynika to z przestrzeni – opera ma swoje wymagania, trzeba śpiewać głośno, dorównać orkiestrze symfonicznej. Na recitalu mogę w końcu śpiewać inaczej, intymnie. Jest bardzo mało oper, w których można pozwolić sobie na tego rodzaju intymność. Mam dwie takie opery w repertuarze – "Walkiria", mówiąc dokładniej scena pożegnania Wotana z Brunhildą (intymność może nastąpić tylko wtedy, kiedy orkiestra dobrze wykonuje swoją partię) i "Die Frau ohne Schatten" Richarda Straussa.

Pieśń jest dla mnie rodzajem eksperymentu, właściwie mogę sobie pozwolić na wszystko. Ciekawy jest również dialog z drugim artystą, nawiązywanie porozumienia. Relacja pianisty i śpiewaka to pewnego rodzaju dyskusja, z której mogą wyniknąć niesamowite rzeczy. W tym miejscu warto wspomnieć o fragmencie "Wigilii", w której Alek Nowak zapisał całą długą frazę bez akompaniamentu.

Moim ogromnym marzeniem jest wystąpić w towarzystwie akordeonu. Mam do tego instrumentu bardzo osobisty stosunek, mój ojciec grał na akordeonie. Nie do końca wiem, jakie to powinny być pieśni. Niektórzy mówią, że z akordeonem powinno śpiewać się muzykę barokową, np. Bacha.

Premiera płyty odbędzie się w południe, to nietypowa pora na koncert orkiestrowy. Godzina 12.00, 12.03.2022 – bardzo dużo dwunastek – Jakub miał 12 synów, którzy stworzyli 12 plemion Izraela; było 12 apostołów, ale też 12 jeźdźców apokalipsy. Przypadek czy wyraz pańskiej pasji numerologicznej?

Data jest całkowicie przypadkowa i podyktowana pragmatyką – tylko wtedy mam czas. Właśnie odbyła się premiera "Walkirii" Richarda Wagnera w Duńskim Teatrze Królewskim (reż. John Fulljames, dyr. Thomas Søndergård) – po raz 15. wcielam się w postać Wotana. Będziemy ją grać do końca miesiąca – na premierę do Gdyni przyjadę samochodem (odwołali mi lot), pomiędzy spektaklami w Kopenhadze zaczynam próby do "Złota Renu" w Zurychu; w międzyczasie odwiedzę jeszcze Warszawę – zaśpiewam na otwarciu Festiwalu Beethovenowskiego.

Zaprosiłem na premierę "Apokalipsy" kilka osób, recenzentów i polityków z Niemiec i Austrii – nie wszyscy przyjadą. Niektórzy się po prostu boją, myślą, że tutaj też jest niebezpiecznie, nie zdają sobie sprawy z sytuacji w Polsce – myślą tylko o tym, jak blisko jest granica z Ukrainą czy Rosją. Trudno im się dziwić, podłość Putina wszystkim namieszała w głowach. To straszny czas.

Rozmawiam z panem jadąc samochodem, jestem w Danii. Wszędzie widzę wywieszone ukraińskie flag – chociaż Królestwo Duńskie jest krajem chłodnym i dość zdystansowanym od świata. Nie ma żadnej wątpliwości, że ta wojna jest brutalną napaścią, bratobójczą walką.

Format wyświetlania obrazka

standardowy [760 px]

Obrazek

konieczny_walkiria_kopenhaga_2.jpeg

Najwięcej mówi się dzisiaj na temat Walerija Giergijewa, rozchwytywanego dyrygenta, wieloletniego dyrektora Teatru Maryjskiego (od 1988 roku) i Anny Netrebko, jednej z najpopularniejszych sopranistek świata (odkrytej przez Giergijewa).

Poproszono ich o zdystansowanie się od polityki Putina; nie kazano im się wyrzec ojczyzny. Giergijew zdecydowanie odmówił – współpracę z nim zerwały chyba wszystkie zachodnie teatry, na czele z La Scalą, Monachijskimi Filharmonikami i Carnegie Hall. Nie pracowałem z tym człowiekiem, ale obserwowałem jego zachowanie na festiwalu w Bayreuth w 2019 roku. Na każdą próbę przychodził spóźniony; pierwszym aktem dyrygował jego asystent, który nie jest dyrygentem, tylko korepetytorem muzycznym. Okazywał pogardę muzykom. A po koncertach pani kanclerz Merkel szła do niego na osobistą audiencję – nie pojmowałem tego. To wszystko jest okropne. Na szczęście to nie jest mój zawód i nie muszę tego rozumieć.

Anna Netrebko sprzeciwiła się w swoich mediach społecznościowych wojnie, ale nie potępiła Putina. Postanowiła sama zrezygnować z udziału w najbliższych spektaklach, deklaruje, że przez jakiś czas w ogóle nie będzie uprawiała muzyki. Instytucje pozwoliły jej na ten gest, bo jest diwą, królową sceny. Znam Annę Netrebko, pracowaliśmy razem w Dreźnie, to normalna osoba, bardzo wrażliwa i zdolna. W takiej sytuacji przychodzą mi na myśl wszystkie zabójstwa, do których doszło w Putinowskiej Rosji – zabici opozycjoniści, dziennikarze kontestujący autorytarny reżim Putina. Nie chcę niczego sugerować, ale kto wie, jaki telefon otrzymała Anna Netrebko? Nie wiemy wszystkiego, ale łatwo wydawać nam kategoryczne sądy.

Nowojorska Metropolitan Opera bardzo niewdzięcznie traktowała swoich pracowników, każdego szczebla, w trakcie pandemii, ale teraz zachowali się wzorcowo. Peter Gelb, menadżer zarządzający MET, wydał oświadczenie, w którym podkreślił, że Netrebko jest jedną z najważniejszych artystek w historii instytucji i kończą współpracę z ciężkim sercem. Co znaczące, zaangażował na jej miejsce ukraińską sopranistkę Liudmyłę Monastyrską. To jasny sygnał dla całego świata.

Na szczęście znaleźli się też rosyjscy artyści, którzy pięknie zareagowali, jednoznacznie odcięli się od zbrodni wojennych popełnianych przez Rosję: Kirył Petrenko, Władimir Jurowski, Andrzej Boreyko. Warto wspomnieć o Rafale Siwku, polskim śpiewaku współpracujący z Teatrem Bolszoj w Moskwie – jego zachowanie uważam za heroiczne. Jest basem, basom trudniej znaleźć angaże niż tenorom, ma na utrzymaniu rodzinę. Zachował się bardzo porządnie.

Tugan Sokhiev, dyrektor Teatru Bolszoj, zrezygnował z pełnionej przez siebie funkcji i potępił wojnę, ale sprzeciwił się tendencjom rezygnowania z rosyjskiego repertuaru – konkretnie wskazał na przykład Polski.

W kwietniu mieliśmy razem z Lechem Napierałą wykonywać pieśni Rachmaninowa i Mussorgskiego w Susch pod Zurychem. Zagramy pieśni Mykoły Łysenki, jednego z najwybitniejszych ukraińskich kompozytorów.

Jako muzycy musimy skorzystać z możliwości określenia się wobec przemocy. Nie można być artystą, apelować do piękna i moralności, jednocześnie popierając człowieka czyniącego tak dużo zła. Kocham pieśni Rachmaninowa i Mussorgskiego, cierpię myśląc, że ich nie zaśpiewam – trudno obwiniać ich o zbrodnie Putina. To wszystko jest bardzo bolesne.

Rozpoznawalność muzyki rosyjskiej wynika w jakiejś mierze z konsekwentnej polityki kulturalnej ZSRR i Rosji, państw imperialnych, które tłumiły rozwój kultur narodowych. Na pewno nie zapomnimy o Rachmaninowie, ale wiele osób po raz pierwszy może mieć możliwość usłyszenia utworów ukraińskich.

Mykola Łysenko w naszym repertuarze znalazł się przez przypadek – nauczyliśmy się cyklu jego pieśni z okazji festiwalu Eufonie w listopadzie 2021 roku. Wcześniej nie znałem tego repertuaru, a to przecież piękna muzyka. Ukraiński jest niezwykle śpiewny, mój prof. Christian Elsner w swoim czasie twierdził, że to drugi jeśli chodzi o melodyjność i wokalność język europejski. Na pierwszym miejscu stawiał włoski. Ukraiński rzeczywiście świetnie nadaje się do śpiewu.

Jedzie pan samochodem przez duńskie drogi, a jak udała się nowa "Walkiria" w Kopenhadze?

Mój najstarszy syn, Juliusz, który widział mnóstwo wystawień operowych, stwierdził po premierze, że to najlepszy spektakl operowy, jaki w życiu przeżył. To jest bardzo ciekawe, bo nastawiamy się na największe sukcesy, potężne "uderzenie pioruna" w prestiżowych teatrach – Wiener Staatsoper, Bayerische Staatsoper, Bayreuther Festspiele. Często w najważniejszych placówkach produkcje są wyjątkowo mocne np. pod względem muzycznym, ale kuleje warstwa sceniczna. W kopenhaskim teatrze miałem bardzo dużo czasu na przygotowanie swojej roli – oni cenią sobie higienę pracy, próby nie odbywają się codziennie. Powstał spektakl niezwykle współczesny i niezwykle udany. Przedstawia dwa światy – o tym często się zapomina wystawiając Wagnera – "Pierścień Nibelunga" nie opowiada tylko o świecie ludzi, przede wszystkim dotyczy rzeczywistości mitologicznej, magicznej (nie jest to czysta mitologia, dużo w tym wyobraźni Wagnera, który swobodnie ją przetwarzał i dopisywał od siebie).

Śpiewała z nami Anna Danik, grała jedną z Walkirii. Studiowała w Danii, od wielu lat mieszka w Finlandii, ale jest Rosjanką, jest jej tak potwornie głupio, nie wie, co ze sobą zrobić…

Rozmowa przeprowadzona telefonicznie, 07.03.2022

30 kwietnia Tomasz Konieczny wystąpi w roli Wotana w nowej inscenizacji "Złota Renu" w Zurychu (reż. Andreas Homoki, dyr. Gianandrea Noseda). 6 sierpnia 2022 roku zaśpiewa Holendra w "Latającym Holendrze" na Festiwalu Wagnerowskim w Bayreuth – to również będzie nowa inscenizacja. Za reżyserię odpowiada Rosjanin Dmitrij Czerniakow, dyryguje Oksana Lyniw – ukraińska dyrygentka, która rok temu zadebiutowała na deskach Festspielhaus. Była pierwszą kobietą prowadzącą koncert w historii słynnego festiwalu.

Nad czym jeszcze pracuje Tomasz Konieczny? Razem z Alkiem Nowakiem i Lechem Napierałą przygotowują nowy program, jego tytuł to "Secesja". W rolach głównych: pieśni Richarda Straussa i nowe utwory skomponowane przez Nowaka do poezji Leśmiana. "Po "Apokalipsie" przyszedł czas na program barwny i pogodny" – mówi kompozytor. Utwory Nowaka powstają na zamówienie Instytutu Adama Mickiewicza.

Język Polish