Kompozytor, gitarzysta i pedagog. Wykładowca Akademii Muzycznej w Katowicach.
Urodził się 18 grudnia 1979 roku w Gliwicach. Edukację muzyczną rozpoczął od lekcji gry na fortepianie i gitarze u Grażyny i Grzegorza Dzierzgowskich, naukę kontynuował w klasie gitary Bogusława Pietrzaka w Państwowej Szkole Muzycznej I i II st. w Gliwicach, gdzie stawiał również pierwsze kroki kompozytorskie pod okiem Uliany Biłan. W 2006 roku ukończył z wyróżnieniem studia w Akademii Muzycznej w Katowicach w klasie kompozycji Aleksandra Lasonia, twórcy zaliczanego do "pokolenia stalowowolskiego". Jako laureat Moritz von Bomhard Fellowship odbył także dwuletnie studia pod kierunkiem Steve'a Rouse'a w University of Louisville w Stanach Zjednoczonych. W maju 2008 roku uzyskał stopień Master of Arts.
Utwory Aleksandra Nowaka były wykonywane na wielu festiwalach, do których należą Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej "Warszawska Jesień", Festiwal Muzyki Polskiej w Krakowie, "Aksamitna Kurtyna" we Lwowie, New Music Festival w Louisville oraz Festiwal Prawykonań w Katowicach. W czerwcu 2007 roku jego kompozycja "Fiddler’s Green and White Savannas Never More" na chór męski i orkiestrę kameralną (2006) była prezentowana podczas 54. Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów UNESCO w Paryżu.
Nadpisz opis powiązanego wpisu
Legendę śląskiej szkoły stworzyli przedwojenni wykładowcy, Bolesław Szabelski i Bolesław Woytowicz. Kompozytorzy, dla których największym autorytetem był Karol Szymanowski, niedoszły rektor katowickiej uczelni. To oni wychowali Wojciecha Kilara, Henryka Mikołaja Góreckiego, Jana Wincentego Hawela, Ryszarda Gabrysia czy Witolda Szalonka.
Od 2008 roku jest zatrudniony w Katedrze Kompozycji i Teorii Muzyki Akademii Muzycznej w Katowicach, gdzie prowadzi zajęcia m.in. z zakresu kompozycji, instrumentacji, współczesnych technik kompozytorskich i notacji muzycznej. Jest profesorem nadzwyczajnym katowickiej Akademii Muzycznej. Od września 2020 roku pełni na tej uczelni funkcję Kierownika Katedry Kompozycji i Teorii Muzyki Wydziału Kompozycji, Interpretacji, Edukacji i Jazzu. W latach 2009-2019 roku pełnił funkcję prezesa katowickiego oddziału Związku Kompozytorów Polskich, koordynując festiwale "Śląskie Dni Muzyki Współczesnej", "Śląskie Trybuny Kompozytorów" oraz "Brand-New Music". Mówi o swojej twórczości:
W komponowaniu kieruję się w dużej mierze intuicją. Jeśli miałbym, choć czyniłbym to niechętnie, określić jakiś cel przyświecający mi w próbach twórczych, byłaby to chęć stworzenia, czy też odkrycia płaszczyzny porozumienia ze słuchaczem, umożliwiająca rodzaj emocjonalno-intelektualnej komunikacji, chyba z przewagą strony emocjonalnej. [...] nieźle w tym celu sprawdza się operowanie tym, co słuchaczowi jest już znane, na przemian z tym, co jeszcze nie.
To ostatnie zdanie jest szczególnie ważne dla zrozumienia języka kompozytorskiego Aleksandra Nowaka. Nawiązuje on do różnorodnych stylistyk. Jego muzyka jest wyrazista i ekspresyjna o pozornie czytelnej dla słuchacza narracji. Kompozytor chętnie łamie jednak jej tok, zaskakując nieoczekiwanymi zmianami, ciekawymi rozwiązaniami brzmieniowymi. Chętnie też stosuje autoironiczny dystans.
Nadpisz opis powiązanego wpisu
Z pułapki dosłowności w ciekawy sposób wybrnęli Alek Nowak i Paweł Mykietyn. W "do słów" (2018) na chór i orkiestrę Nowak posługiwał się cytatami z tekstów z całej historii ludzkości, sięgając do słów wypowiedzianych przez władców, dziennikarzy, zbrodniarzy, myślicieli i polityków. Od legendarnego indyjskiego władcy Aśoki ("słonie") do Jarosława Kaczyńskiego ("fala").
Nagrody i wyróżnienia
Aleksander Nowak – o czym wspomina na swojej stronie internetowej – nie wygrał nigdy dotąd żadnego konkursu kompozytorskiego.
W latach 1999 i 2000 dwukrotnie zdobywał II nagrodę w Konkursie dla Młodych Kompozytorów CRESCENDO w Tarnowie. W 2001 roku został finalistą konkursu kompozytorskiego na utwór na gitarę klasyczną organizowanego przy festiwalu "Śląska Jesień Gitarowa" w Tychach. Był również laureatem Nagrody Rektora Uniwersytetu w Louisville, Nagrody Prezydenta miasta Gliwice oraz Nagrody Marszałka Województwa Śląskiego. W 2008 jego kompozycja "Last Days of Wanda B." na orkiestrę smyczkową (2006) została nominowana do Nagrody Mediów Publicznych OPUS. Otrzymał także Stypendium Narodowego Centrum Kultury Młoda Polska oraz nagrodę TVP Kultura Gwarancje Kultury 2010. W 2018 roku został nominowany do Paszportów Polityki. Partytury jego utworów publikuje Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Nagrania
Kompozytor ma w swoim dorobku dwa albumy monograficzne: "Fiddler’s Green" wydany w roku 2009 przez Polskie Radio Katowice oraz "3x4+8" wydane przez wydawnictwo CD Accord w roku 2012. Jego utwory można znaleźć także na płytach TWOgether Duo ("Satin", Sarton Records, 2013) i Agaty Szymczewskiej ("Modern Soul", CD Accord, 2016).
Nadpisz opis powiązanego wpisu
Największym wydarzeniem festiwalu było wykonanie "Ahat ilī – siostry bogów", opery Aleksandra Nowaka z librettem napisanym przez Olgę Tokarczuk. Pisarka opierała się na swojej powieści "Anna In w grobowcach świata", w której "remiksuje" mitologię mezopotamską. Bohaterowie opery zastanawiają się, czym jest człowieczeństwo i boskość i próbują dojść do istoty życia i śmierci.
Twórczość operowa
Aleksander Nowak, fot. Marek Dusza. Istotne miejsce w jego twórczości zajmuje opera i teatr muzyczny. W 2009 roku Teatr Wielki – Opera Narodowa w Warszawie wystawił operę kameralną "Sudden Rain" do libretta Anny Koniecznej w reżyserii Mai Kleczewskiej. W roku 2013 podczas Warszawskiej Jesieni odbył się pokaz quasi-dramatu muzycznego na głosy solowe i wideo "Spoon River" do tekstów Edgara Lee Mastersa, stworzonego we współpracy z Adamem Dudkiem. W marcu 2015 miała miejsce premiera "Space Opery" do libretta bułgarskiego pisarza Georgi Gospodinova, w reżyserii Eweliny Pietrowiak, napisanej na zamówienie Teatru Wielkiego w Poznaniu. We wrześniu 2018 roku, podczas festiwalu Sacrum Profanum, premierę miała opera "Ahat Ili. Siotra bogów" w reżyserii Pii Partum, z librettem Olgi Tokarczuk. Jak wyjaśniał kompozytor:
Postaci ludzkie będą posługiwać się współczesnym językiem angielskim, natomiast postaci boskie i demoniczne będą śpiewać językach dawnych – akadyjskim, łacińskim, starogreckim, prasłowiańskim oraz azteckim. W warstwie muzycznej nie będzie oczywistego rozróżnienia między tymi dwoma światami, ale każda postać będzie nieco inaczej zilustrowana. [...] Niekoniecznie same postaci, ale raczej wątki tematyczne historii mają odpowiadające im motywy muzyczne.
Nadpisz opis powiązanego wpisu
Czy jakaś opera skomponowana na magnackich dworach zachowała się w całości? Tak, jest to "Agatka, czyli przyjazd pana" (1784) z muzyką Jana Dawida Hollanda (1746–1827), kapelmistrza nieświeskiego do libretta Macieja Radziwiłła (1749–1800), kompozytora, członka konfederacji targowickiej i masona.
W 2018 roku publiczność mogła usłyszeć jeszcze dwa nowe utwory Nowaka. Pierwszy z nich, zatytułowany "Do słów", zaprezentowała Orkiestra Filharmonii Narodowej pod dyrekcją Johannesa Kalitzke podczas koncertu inauguracyjnego "Warszawskiej Jesieni". Druga kompozycja, "La, la, la na głos uwieczniony, amplifikowany kwartet i orkiestrę smyczkową" została prawykonana na festiwalu Auksodrone w Tychach przez orkiestrę Aukso pod batutą Marka Mosia. W 2019 roku na tym samym festiwalu odbyła się premiera utworu "Drach. Dramma per musica" do libretta Szczepana Twardocha na podstawie powieści "Drach" jego autorstwa. Premiera ta została uhonorowana nagrodą Koryfeusz Muzyki Polskiej w kategorii "Wydarzenie roku".
W 2020 roku dorobek Nowaka wzbogaciła kolejna kompozycja do libretta Twardocha pod tytułem "Syrena. Melodramma aeterna". W tym samym roku Polskie Wydawnictwo Muzyczne wydało operę "Ahat Ili. Siotra bogów" w formacie Blue Ray. Nagraniu towarzyszył film dokumentalny "Operacja opera" poświęcony Aleksandrowi Nowakowi.
W 2021 roku na zamówienie Instytutu Adama Mickiewicza z okazji celebracji roku Stanisława Lema Aleksander Nowak skomponował monodram na sopran i kameralny zespół instrumentalny "lo firgai. Maska" inspirowany opowiadaniem Stanisława Lema, którego prawykonanie miało miejsce 30 lipca 2021 w Wiedniu.
Wybrane kompozycje
- Pieśni do słów Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej na sopran, wiolonczelę i fortepian (1999)
- Wariacje na temat Słońca na gitarę klasyczną solo (2000)
- Trio na klarnet, altówkę i fortepian (2001)
- Kwintet na klarnet, skrzypce, altówkę, wiolonczelę i fortepian (2002)
- "Donikąd" na orkiestrę kameralną (2004)
- "Here and Now" na harfę i wiolonczelę (2005)
- Sonata "June-December" na skrzypce i fortepian (2005)
- "Wyspa wichrów i mgieł" na orkiestrę symfoniczną, chór mieszany i głosy dziecięce (2006)
- "Fiddler’s Green and White Savannas Never More" na chór męski i orkiestrę kameralną (2006)
- "Last Days of Wanda B." na orkiestrę smyczkową (2006)
- "Things Passed" na gitarę solo (2007)
- "Songs of Caress" na sopran i trio fortepianowe (2007)
- Muzyka do filmu dokumentalnego "W poszukiwaniu legendy" w reż. Konstantego Kulika (2007)
- "Oxidation (utlenianie)", projekt multimedialny (2007)
- "Sudden Rain", opera kameralna (2008)
- "Green Mary Hill" na 2 fortepiany (2008)
- "Rajcza, Rajcza", slideshow (2008)
- "Quantemporette" na klarnet, puzon, wiolonczelę i fortepian (2008)
- "Król Kosmosu znika", koncert na orkiestrę, nici i fortepian (2009)
- "Ciemnowłosa dziewczyna w czarnym, sportowym samochodzie" na zespół instrumentalny (2009)
- I Kwartet smyczkowy (2009)
- "Ulica Spokojna 3" na 8 wiolonczel (2010)
- "Undertows" na wiolonczelę i fortepian (2010)
- Mała partita na skrzypce i fortepian (2010)
- "Płacz dziecinko, płacz" minikoncert na skrzypce i orkiestrę kameralną (2011)
- II Kwartet smyczkowy "Mały komentarz na 25-lecie Pro Novum" (2011)
- "Satin" na wiolonczelę i akordeon (2011)
- "Breaking News" na orkiestrę symfoniczną i głos syntetyczny (2011)
- "Night Transit" na orkiestrę kameralną (2012)
- Koncert na gitarę w stroju osobliwym i orkiestrę kameralną (2012)
- "Z górnego piętra" na skrzypce i perkusję (2012)
- "Hit 2" na orkiestrę kameralną (2012)
- "Kurczęta i robot" na akordeon, megafon i orkiestrę symfoniczną (2013)
- "Dziennik zapełniony" w połowie na wiolonczelę, perkusję i smyczki (2013)
- "Space Opera" na solistów, chór i orkiestrę symfoniczną (2014)
- "Naninana" na amplifikowany instrument klawiszowy i orkiestrę smyczkową w dwóch grupach (2015)
- "Infraludium" na flet, skrzypce i wiolonczelę (2014/16)
- "Music for the Railrodder" na klarnet, skrzypce, perkusję i fortepian (2016)
- "Eludium et Fungus" na gitarę solo (2016)
- "Ahat ilī. Siostra bogów", opera na solistów, chór, tony proste i zespół instrumentalny (2018)
- "Do słów" na chór i orkiestrę (2018)
- "La La La" na głos uwieczniony, amplifikowany kwartet i smyczki (2018)
- "Hastiludium" na trio fortepianowe (2018)
- "Na wypadek" na gitarę (2018)
- "Trzy wezwania" na carillon (2019)
- "Sturm und Frieden" na fortepian (2019)
- "COLUS" na saksofon sopranowy i orkiestrę kameralną (2019)
- "I Symfonia „Prawda?”" na wielką orkiestrę symfoniczną (2019)
- "Drach. Dramma per musica" na solistów, smyczki i looper (2019)
- III Kwartet smyczkowy (2020)
- "Syrena. Melodrama aeterna" na solistów, saksofon, gitarę, fortepian i smyczki (2020)
- "lo firgai. Maska" monodram na sopran i kameralny zespół instrumentalny (2021)
- "Rzeczy. Vaudeville" na trzy głosy, kontrabas, fortepian i smyczki (2023)
Profil Aleksandra Nowaka na portalu Map of Composers.
Strona internetowa Aleksandra Nowaka: www.aleknowak.com
Autor: Jacek Marczyński, kwiecień 2010, aktualizacja: czerwiec 2016, AG, styczeń 2019, FL, październik 2021, MG.
Tytuł (nagłówek do zdjęcia)
Galaktyka polskiej muzyki
