5 najważniejszych happeningów Kantora

small, 5 najważniejszych happeningów Kantora, Tadeusz Kantor, 1969, Kraków, fot. Eustachy Kossakowski / Forum, kantor_tadeusz_portret_forum_1.jpg

#teatr #sztuki wizualne #culture

Dyrygowanie falami, przysypywanie kobiety węglem, lekcja anatomii męskiej marynarki, pochód listonoszy, włamanie do galerii sztuki... Culture.pl przypomina pięć niezapomnianych happeningów Tadeusza Kantora.

Cricotage

Pierwszy happening Kantora z roku 1965 odbył się w kawiarni Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych przy ulicy Chmielnej w Warszawie. Czternaście prostych codziennych czynności, jak jedzenie, golenie się, siedzenie, pozbawiono praktycznych funkcji. Wykonywane dla publiczności, zostały doprowadzone do absurdu.

Mariusz Tchorek czytał podczas "Cricotage’u" jeden z napisanych przez siebie tekstów, przerywając i robiąc pauzy. Kantor liczył czas: "minęło pięć minut", w tym samym czasie owijając Marię Stangret taśmami papieru. Anka Ptaszkowska była "osobą sprzeczną" (określenie Tchorka), mówiła w kółko "ja siedzę", wstając i siadając na krześle.

Portraits of Tadeusz Kantor – Image Gallery wyświetl slajdy

W rogu sali na stole leżała kobieta, na którą wysypywano węgiel. Przy stole siedziało trzech eleganckich mężczyzn, którzy w pewnym momencie zdjęli marynarki i krawaty, dokładnie namydlili twarze i zaczęli się golić. Akcja mydlenia przeniosła się na ubrania i na otaczające ich przedmioty. Dwóch innych mężczyzn wyjadało z walizki makaron. Jakaś kobieta bez przerwy telefonowała. Ktoś tam i z powrotem przenosił przez salę pakunki…

O "Cricotage'u" czytaj więcej tu

List

Zdjęcie gobelinu Goshki Macugi, przedstawiającego akcję odtworzoną według happeningu Tadeusza Kantora z 1967 roku, Warszawa, 2011, fot. dzięki uprzejmości Muzeum Sztuki Nowoczesnej / www.artmuseum.pl

Do happeningu "List" w 1967 roku zaangażowano siedmiu listonoszy, "funkcjonariuszy poczty". Ich zadaniem było niesienie listu niecodziennych rozmiarów (dwa na czternaście metrów) z Poczty Głównej przez ulice Warszawy. Listonosze byli ubrani w mundury pocztowe, a pochód odbywał się pod eskortą milicji. Wydarzenie trwało dwie i pół godziny, a zakończyło się w Galerii Foksal, do której szczęśliwie dotarł list zaadresowany do Galerii.

W Galerii czekała publiczność, informowana na bieżąco o przebiegu tej części happeningu, w której brali udział listonosze. Zgromadzeni w pewnym momencie wyciągnęli swoje prywatne listy i zaczęli czytać je na głos.

Zbigniew Gostomski wspominał:

"Na trasie biegu Kantor ustawił sprawozdawców, którzy mieli komentować to zdarzenie, jakby chodziło o mecz piłki nożnej. Ja byłem ostatnim ze sprawozdawców, który zapowiadał ‘wejście’ listu do Galerii Foksal, jakby to chodziło o piłkę, która wpada do bramki".

A to relacja jednego ze sprawozdawców:

"Proszę państwa, zbliża się decydujący moment, list jest już przy Klubie Dziennikarzy, przeszedł mimo, zmęczeni listonosze przystają na moment (…) list znów rusza naprzód, listonosze emeryci są znowu w fenomenalnej formie, list mija mnie galopem, szybki bieg wypadków zmusza mnie niestety do opuszczenia stanowiska, kończę…"

The Letter - Tadeusz Kantor

Panoramiczny happening morski

W sierpniu 1967 roku w nadmorskich Łazach artysta Edward Krasiński, ubrany w czarny frak, stojąc na podeście zanurzonym częściowo w wodzie, tyłem do widzów ulokowanych na leżakach plażowych, dyrygował falami. Następnie zrekonstruowano scenę z obrazu Théodore Géricaulta "Tratwa Meduzy", przedstawiającego rozbitków w dramatycznych pozach. Modeli wybierano z tłumu zaproszonych gości i przyjaciół, ale i przypadkowych turystów. Kantor, w czarnym kapeluszu i w pasiastym szlafroku, chodził po plaży, przy pomocy tuby starając się kontrolować przebieg akcji. Uczestnicy happeningu wygłaszali z tratwy referaty na temat sztuki, a jury oceniało dokładność przybieranych póz.

Kantor in Anecdotes

W części happeningu zatytułowanej "Barbujaż erotyczny" kobiece ciała zostały potraktowane jak "ruchliwa materia" - tarzały się w mazi z piasku zmieszanego z sosem pomidorowym i olejem, po czym radośnie goniły wybranych gapiów, by na nich zostawić swoje ślady. "Kultura agrarna na piasku" polegała na zasadzeniu w piasku gazet w równych rządkach pod czujnym okiem instruktorów. Na koniec do morza wrzucono skrzynię, w której miała znajdować się dokumentacja Galerii Foksal.

Panoramic Sea Happening - Tadeusz Kantor

Lekcja anatomii wedle Rembrandta

Aż czterokrotnie Kantor wziął na warsztat słynne dzieło Rembrandta "Lekcja anatomii doktora Tulpa". Obraz, namalowany w 1632 roku, przedstawia publiczną sekcję zwłok. Kantor nawiązał do niego w swoim happeningu "Lekcja anatomii wedle Rembrandta", który został pokazany w Norymberdze (1968), Warszawie (1969), Dourdan (1971) i w Oslo (1971). We wszystkich wersjach Kantor dokonywał "anatomii" delikwenta leżącego na stole otoczonym przez uczniów. Ale nie samego ciała, lecz ubrania modela. Wyciągał z jego kieszeni i zakamarków najróżniejsze przedmioty: ołówek, szczoteczkę do zębów, papierosy, zapałki, paszport, zdjęcia, pistolet czy jajko.

O "Lekcji anatomii wedle Rembrandta" czytaj więcej tu

Cambriolage

W 1971 roku Tadeusz Kantor dokonał włamania do Galerii Foksal w Warszawie. Tak przynajmniej głosił tytuł jego wystawy - "Cambriolage" (z francuskiego: włamanie). Włamania tego dokonał jednak nie tyle sam artysta, co ogromne krzesło, które nie mieściło się w niewielkiej przestrzeni wystawienniczej galerii i zdawało się ją rozsadzać. Ogrodowe krzesło dla olbrzyma rozpruło drewnianą posadzkę galerii, wbiło się w ściany i sufit.

Na ulotce towarzyszącej wystawie znalazła się lapidarna informacja:

"Olbrzymie krzesło, którego fragment tylko pomieścił się w galerii, znajduje swoją niematerialną kontynuację w sąsiednich pomieszczeniach".

Były to pomieszczenia biurowe. Na wystawie Kantor umieścił fotografie tych pomieszczeń, w których znajdować się miały niewidzialne części krzesła. Odwiedzający galerię napotykali również na komunikat:

"Poza wernisażem, w trakcie trwania 'kambriolażu' - zezwoleń na zwiedzanie przyległych pomieszczeń galeria nie wydaje, pozostawiając to osobistemu ryzyku i decyzji widza".

Źródło: Culture.pl, opr. PZ 29/12/2014

Cambriolage - Tadeusz Kantor

Język Polish

tadeusz kantor cricoteka happening galeria foksal koncert morski cambriolage lekcja anatomii wedle rembrandta list Cricotage Maria Stangret zbigniew gostomski edward krasiński eustachy kossakowski dziedzictwo kantora [{"nid":"2877","uuid":"acdd887f-523b-4258-a5f6-0801bbddb193","type":"event","langcode":"pl","field_event_date":"{ \n\u0022value\u0022:\u0022\u0022, \n\u0022end_value\u0022:\u0022\u0022\n }\n","title":"Krasnoludki w Pary\u017cu","field_introduction":"W stolicy Francji zaprezentowana zostanie historia i dorobek Pomara\u0144czowej Alternatywy - artystycznego fenomenu, kt\u00f3ry uwa\u017cany jest za jeden najwa\u017cniejszych przyk\u0142ad\u00f3w wk\u0142adu kultury polskiej w dziedzictwo \u015bwiatowe.","field_summary":"W stolicy Francji zaprezentowana zostanie historia i dorobek Pomara\u0144czowej Alternatywy - artystycznego fenomenu, kt\u00f3ry uwa\u017cany jest za jeden najwa\u017cniejszych przyk\u0142ad\u00f3w wk\u0142adu kultury polskiej w dziedzictwo \u015bwiatowe.","path":"\/pl\/wydarzenie\/krasnoludki-w-paryzu","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259607\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:16:\u0022#sztuki wizualne\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:22:\u0022\/temat\/sztuki-wizualne\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/events\/438_min_4870162.jpg?itok=f7ocuX7G","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/events\/438_min_4870162.jpg?itok=Q2EF26q7","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/events\/438_min_4870162.jpg?itok=IvxtFLH0","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/events\/438_min_4870162.jpg?itok=ErJA5qV6","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/events\/438_min_4870162.jpg?itok=PAfDN4OR","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"249","cover_width":"440","cover_ratio_percent":"56.5909"}]