5 najważniejszych happeningów Kantora
#teatr
#sztuki wizualne
#culture
Dyrygowanie falami, przysypywanie kobiety węglem, lekcja anatomii męskiej marynarki, pochód listonoszy, włamanie do galerii sztuki... Culture.pl przypomina pięć niezapomnianych happeningów Tadeusza Kantora.
Cricotage
Happening Tadeusza Kantora"Cricotage", 1965, kawiarnia Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, Warszawa, fot. Eustachy Kossakowski / MSN
Pierwszy happening Kantora z roku 1965 odbył się w kawiarni Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych przy ulicy Chmielnej w Warszawie. Czternaście prostych codziennych czynności, jak jedzenie, golenie się, siedzenie, pozbawiono praktycznych funkcji. Wykonywane dla publiczności, zostały doprowadzone do absurdu.
Mariusz Tchorek czytał podczas "Cricotage’u" jeden z napisanych przez siebie tekstów, przerywając i robiąc pauzy. Kantor liczył czas: "minęło pięć minut", w tym samym czasie owijając Marię Stangret taśmami papieru. Anka Ptaszkowska była "osobą sprzeczną" (określenie Tchorka), mówiła w kółko "ja siedzę", wstając i siadając na krześle.
W rogu sali na stole leżała kobieta, na którą wysypywano węgiel. Przy stole siedziało trzech eleganckich mężczyzn, którzy w pewnym momencie zdjęli marynarki i krawaty, dokładnie namydlili twarze i zaczęli się golić. Akcja mydlenia przeniosła się na ubrania i na otaczające ich przedmioty. Dwóch innych mężczyzn wyjadało z walizki makaron. Jakaś kobieta bez przerwy telefonowała. Ktoś tam i z powrotem przenosił przez salę pakunki…
O "Cricotage'u" czytaj więcej tu
List
Zdjęcie gobelinu Goshki Macugi, przedstawiającego akcję odtworzoną według happeningu Tadeusza Kantora z 1967 roku, Warszawa, 2011, fot. dzięki uprzejmości Muzeum Sztuki Nowoczesnej / www.artmuseum.pl
Do happeningu "List" w 1967 roku zaangażowano siedmiu listonoszy, "funkcjonariuszy poczty". Ich zadaniem było niesienie listu niecodziennych rozmiarów (dwa na czternaście metrów) z Poczty Głównej przez ulice Warszawy. Listonosze byli ubrani w mundury pocztowe, a pochód odbywał się pod eskortą milicji. Wydarzenie trwało dwie i pół godziny, a zakończyło się w Galerii Foksal, do której szczęśliwie dotarł list zaadresowany do Galerii.
W Galerii czekała publiczność, informowana na bieżąco o przebiegu tej części happeningu, w której brali udział listonosze. Zgromadzeni w pewnym momencie wyciągnęli swoje prywatne listy i zaczęli czytać je na głos.
Zbigniew Gostomski wspominał:
"Na trasie biegu Kantor ustawił sprawozdawców, którzy mieli komentować to zdarzenie, jakby chodziło o mecz piłki nożnej. Ja byłem ostatnim ze sprawozdawców, który zapowiadał ‘wejście’ listu do Galerii Foksal, jakby to chodziło o piłkę, która wpada do bramki".
A to relacja jednego ze sprawozdawców:
"Proszę państwa, zbliża się decydujący moment, list jest już przy Klubie Dziennikarzy, przeszedł mimo, zmęczeni listonosze przystają na moment (…) list znów rusza naprzód, listonosze emeryci są znowu w fenomenalnej formie, list mija mnie galopem, szybki bieg wypadków zmusza mnie niestety do opuszczenia stanowiska, kończę…"
Panoramiczny happening morski
Eustachy Kossakowski, "Koncert morski (Panoramiczny happening morski)", 1967; © Anka Ptaszkowska; negatywy i slajdy są własnością Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
W sierpniu 1967 roku w nadmorskich Łazach artysta Edward Krasiński, ubrany w czarny frak, stojąc na podeście zanurzonym częściowo w wodzie, tyłem do widzów ulokowanych na leżakach plażowych, dyrygował falami. Następnie zrekonstruowano scenę z obrazu Théodore Géricaulta "Tratwa Meduzy", przedstawiającego rozbitków w dramatycznych pozach. Modeli wybierano z tłumu zaproszonych gości i przyjaciół, ale i przypadkowych turystów. Kantor, w czarnym kapeluszu i w pasiastym szlafroku, chodził po plaży, przy pomocy tuby starając się kontrolować przebieg akcji. Uczestnicy happeningu wygłaszali z tratwy referaty na temat sztuki, a jury oceniało dokładność przybieranych póz.
W części happeningu zatytułowanej "Barbujaż erotyczny" kobiece ciała zostały potraktowane jak "ruchliwa materia" - tarzały się w mazi z piasku zmieszanego z sosem pomidorowym i olejem, po czym radośnie goniły wybranych gapiów, by na nich zostawić swoje ślady. "Kultura agrarna na piasku" polegała na zasadzeniu w piasku gazet w równych rządkach pod czujnym okiem instruktorów. Na koniec do morza wrzucono skrzynię, w której miała znajdować się dokumentacja Galerii Foksal.
Lekcja anatomii wedle Rembrandta
Happening Tadeusza Kantora "Lekcja anatomii wedle Rembrandta" w Galerii Foksal, Warszawa, 1969, fot. Eustachy Kossakowski
Aż czterokrotnie Kantor wziął na warsztat słynne dzieło Rembrandta "Lekcja anatomii doktora Tulpa". Obraz, namalowany w 1632 roku, przedstawia publiczną sekcję zwłok. Kantor nawiązał do niego w swoim happeningu "Lekcja anatomii wedle Rembrandta", który został pokazany w Norymberdze (1968), Warszawie (1969), Dourdan (1971) i w Oslo (1971). We wszystkich wersjach Kantor dokonywał "anatomii" delikwenta leżącego na stole otoczonym przez uczniów. Ale nie samego ciała, lecz ubrania modela. Wyciągał z jego kieszeni i zakamarków najróżniejsze przedmioty: ołówek, szczoteczkę do zębów, papierosy, zapałki, paszport, zdjęcia, pistolet czy jajko.
O "Lekcji anatomii wedle Rembrandta" czytaj więcej tu
Cambriolage
Tadeusz Kantor, "Cambriolage", 1971, fot. Jerzy Borowski, dzięki uprzejmości Galerii Foksal
W 1971 roku Tadeusz Kantor dokonał włamania do Galerii Foksal w Warszawie. Tak przynajmniej głosił tytuł jego wystawy - "Cambriolage" (z francuskiego: włamanie). Włamania tego dokonał jednak nie tyle sam artysta, co ogromne krzesło, które nie mieściło się w niewielkiej przestrzeni wystawienniczej galerii i zdawało się ją rozsadzać. Ogrodowe krzesło dla olbrzyma rozpruło drewnianą posadzkę galerii, wbiło się w ściany i sufit.
Na ulotce towarzyszącej wystawie znalazła się lapidarna informacja:
"Olbrzymie krzesło, którego fragment tylko pomieścił się w galerii, znajduje swoją niematerialną kontynuację w sąsiednich pomieszczeniach".
Były to pomieszczenia biurowe. Na wystawie Kantor umieścił fotografie tych pomieszczeń, w których znajdować się miały niewidzialne części krzesła. Odwiedzający galerię napotykali również na komunikat:
"Poza wernisażem, w trakcie trwania 'kambriolażu' - zezwoleń na zwiedzanie przyległych pomieszczeń galeria nie wydaje, pozostawiając to osobistemu ryzyku i decyzji widza".
Źródło: Culture.pl, opr. PZ 29/12/2014
tadeusz kantor
cricoteka
happening
galeria foksal
koncert morski
cambriolage
lekcja anatomii wedle rembrandta
list
Cricotage
Maria Stangret
zbigniew gostomski
edward krasiński
eustachy kossakowski
dziedzictwo kantora
[{"nid":"2877","uuid":"acdd887f-523b-4258-a5f6-0801bbddb193","type":"event","langcode":"pl","field_event_date":"{ \n\u0022value\u0022:\u0022\u0022, \n\u0022end_value\u0022:\u0022\u0022\n }\n","title":"Krasnoludki w Pary\u017cu","field_introduction":"W stolicy Francji zaprezentowana zostanie historia i dorobek Pomara\u0144czowej Alternatywy - artystycznego fenomenu, kt\u00f3ry uwa\u017cany jest za jeden najwa\u017cniejszych przyk\u0142ad\u00f3w wk\u0142adu kultury polskiej w dziedzictwo \u015bwiatowe.","field_summary":"W stolicy Francji zaprezentowana zostanie historia i dorobek Pomara\u0144czowej Alternatywy - artystycznego fenomenu, kt\u00f3ry uwa\u017cany jest za jeden najwa\u017cniejszych przyk\u0142ad\u00f3w wk\u0142adu kultury polskiej w dziedzictwo \u015bwiatowe.","path":"\/pl\/wydarzenie\/krasnoludki-w-paryzu","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259607\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:16:\u0022#sztuki wizualne\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:22:\u0022\/temat\/sztuki-wizualne\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/events\/438_min_4870162.jpg?itok=f7ocuX7G","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/events\/438_min_4870162.jpg?itok=Q2EF26q7","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/events\/438_min_4870162.jpg?itok=IvxtFLH0","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/events\/438_min_4870162.jpg?itok=ErJA5qV6","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/events\/438_min_4870162.jpg?itok=PAfDN4OR","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"249","cover_width":"440","cover_ratio_percent":"56.5909"}]