5 najważniejszych happeningów Kantora
Dyrygowanie falami, przysypywanie kobiety węglem, lekcja anatomii męskiej marynarki, pochód listonoszy, włamanie do galerii sztuki... Culture.pl przypomina pięć niezapomnianych happeningów Tadeusza Kantora.
Cricotage
Pierwszy happening Kantora z roku 1965 odbył się w kawiarni Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych przy ulicy Chmielnej w Warszawie. Czternaście prostych codziennych czynności, jak jedzenie, golenie się, siedzenie, pozbawiono praktycznych funkcji. Wykonywane dla publiczności, zostały doprowadzone do absurdu.
Mariusz Tchorek czytał podczas "Cricotage’u" jeden z napisanych przez siebie tekstów, przerywając i robiąc pauzy. Kantor liczył czas: "minęło pięć minut", w tym samym czasie owijając Marię Stangret taśmami papieru. Anka Ptaszkowska była "osobą sprzeczną" (określenie Tchorka), mówiła w kółko "ja siedzę", wstając i siadając na krześle.
Styl wyświetlania galerii
wyświetl slajdy
W rogu sali na stole leżała kobieta, na którą wysypywano węgiel. Przy stole siedziało trzech eleganckich mężczyzn, którzy w pewnym momencie zdjęli marynarki i krawaty, dokładnie namydlili twarze i zaczęli się golić. Akcja mydlenia przeniosła się na ubrania i na otaczające ich przedmioty. Dwóch innych mężczyzn wyjadało z walizki makaron. Jakaś kobieta bez przerwy telefonowała. Ktoś tam i z powrotem przenosił przez salę pakunki…
O "Cricotage'u" czytaj więcej tu
List
Do happeningu "List" w 1967 roku zaangażowano siedmiu listonoszy, "funkcjonariuszy poczty". Ich zadaniem było niesienie listu niecodziennych rozmiarów (dwa na czternaście metrów) z Poczty Głównej przez ulice Warszawy. Listonosze byli ubrani w mundury pocztowe, a pochód odbywał się pod eskortą milicji. Wydarzenie trwało dwie i pół godziny, a zakończyło się w Galerii Foksal, do której szczęśliwie dotarł list zaadresowany do Galerii.
W Galerii czekała publiczność, informowana na bieżąco o przebiegu tej części happeningu, w której brali udział listonosze. Zgromadzeni w pewnym momencie wyciągnęli swoje prywatne listy i zaczęli czytać je na głos.
Zbigniew Gostomski wspominał:
"Na trasie biegu Kantor ustawił sprawozdawców, którzy mieli komentować to zdarzenie, jakby chodziło o mecz piłki nożnej. Ja byłem ostatnim ze sprawozdawców, który zapowiadał ‘wejście’ listu do Galerii Foksal, jakby to chodziło o piłkę, która wpada do bramki".
A to relacja jednego ze sprawozdawców:
"Proszę państwa, zbliża się decydujący moment, list jest już przy Klubie Dziennikarzy, przeszedł mimo, zmęczeni listonosze przystają na moment (…) list znów rusza naprzód, listonosze emeryci są znowu w fenomenalnej formie, list mija mnie galopem, szybki bieg wypadków zmusza mnie niestety do opuszczenia stanowiska, kończę…"
Panoramiczny happening morski
W sierpniu 1967 roku w nadmorskich Łazach artysta Edward Krasiński, ubrany w czarny frak, stojąc na podeście zanurzonym częściowo w wodzie, tyłem do widzów ulokowanych na leżakach plażowych, dyrygował falami. Następnie zrekonstruowano scenę z obrazu Théodore Géricaulta "Tratwa Meduzy", przedstawiającego rozbitków w dramatycznych pozach. Modeli wybierano z tłumu zaproszonych gości i przyjaciół, ale i przypadkowych turystów. Kantor, w czarnym kapeluszu i w pasiastym szlafroku, chodził po plaży, przy pomocy tuby starając się kontrolować przebieg akcji. Uczestnicy happeningu wygłaszali z tratwy referaty na temat sztuki, a jury oceniało dokładność przybieranych póz.
W części happeningu zatytułowanej "Barbujaż erotyczny" kobiece ciała zostały potraktowane jak "ruchliwa materia" - tarzały się w mazi z piasku zmieszanego z sosem pomidorowym i olejem, po czym radośnie goniły wybranych gapiów, by na nich zostawić swoje ślady. "Kultura agrarna na piasku" polegała na zasadzeniu w piasku gazet w równych rządkach pod czujnym okiem instruktorów. Na koniec do morza wrzucono skrzynię, w której miała znajdować się dokumentacja Galerii Foksal.
Lekcja anatomii wedle Rembrandta
Aż czterokrotnie Kantor wziął na warsztat słynne dzieło Rembrandta "Lekcja anatomii doktora Tulpa". Obraz, namalowany w 1632 roku, przedstawia publiczną sekcję zwłok. Kantor nawiązał do niego w swoim happeningu "Lekcja anatomii wedle Rembrandta", który został pokazany w Norymberdze (1968), Warszawie (1969), Dourdan (1971) i w Oslo (1971). We wszystkich wersjach Kantor dokonywał "anatomii" delikwenta leżącego na stole otoczonym przez uczniów. Ale nie samego ciała, lecz ubrania modela. Wyciągał z jego kieszeni i zakamarków najróżniejsze przedmioty: ołówek, szczoteczkę do zębów, papierosy, zapałki, paszport, zdjęcia, pistolet czy jajko.
Cambriolage
W 1971 roku Tadeusz Kantor dokonał włamania do Galerii Foksal w Warszawie. Tak przynajmniej głosił tytuł jego wystawy - "Cambriolage" (z francuskiego: włamanie). Włamania tego dokonał jednak nie tyle sam artysta, co ogromne krzesło, które nie mieściło się w niewielkiej przestrzeni wystawienniczej galerii i zdawało się ją rozsadzać. Ogrodowe krzesło dla olbrzyma rozpruło drewnianą posadzkę galerii, wbiło się w ściany i sufit.
Na ulotce towarzyszącej wystawie znalazła się lapidarna informacja:
Olbrzymie krzesło, którego fragment tylko pomieścił się w galerii, znajduje swoją niematerialną kontynuację w sąsiednich pomieszczeniach.
Były to pomieszczenia biurowe. Na wystawie Kantor umieścił fotografie tych pomieszczeń, w których znajdować się miały niewidzialne części krzesła. Odwiedzający galerię napotykali również na komunikat:
Poza wernisażem, w trakcie trwania 'kambriolażu' - zezwoleń na zwiedzanie przyległych pomieszczeń galeria nie wydaje, pozostawiając to osobistemu ryzyku i decyzji widza.
Źródło: Culture.pl, opr. PZ 29/12/2014
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]