Bożenna Biskupska - Życie i twórczość | Artysta

Artystka wizualna, rzeźbiarka, malarka, autorka instalacji i prac wideo. Twórczyni Międzynarodowego Laboratorium Kultury w Sokołowsku. Urodziła się w 1952 roku w Warszawie, mieszka i pracuje w Sokołowsku.

Zdjęcie nagłówka

Szerokość zdjęcia

standardowy (1240 px)

Podpis obrazka

Bożenna Biskupska, fot. Wojciech Rogowicz/Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Tryb paralaksy

Off

Text positon

Center

Text color

#000000

Ustaw cały banner jako link

Off

Urodziła się w rodzinie fotografów, sama jednak zaczynała od malarstwa, które wybrała jako kierunek studiów. W latach 1970–1972 studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu (dziś Uniwersytet Artystyczny), a następnie na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie w roku 1976 obroniła dyplom w pracowni Tadeusza Dominika. Już w okresie studiów sięgała po rozmaite techniki i eksperymentowała z materiałami, wykorzystując obok malarstwa także fotografię, tkaninę i rzeźbę.

Od początku swojej twórczości Bożenna Biskupska mierzy się z wielkimi, uniwersalnymi tematami – w centrum jej praktyki znajduje się człowiek oraz czas i przemijanie. Postać ludzka zyskuje we wczesnych obrazach i rzeźbach artystki sumaryczną, uproszczoną formę, z czasem przeistaczając się wręcz w rodzaj wielokrotnie powtarzanego znaku.

W rzeźbach z cyklu "Trwanie" z początku lat 80. równie istotna jak same figury, wykonane z metalu i sizalu, jest organizacja przestrzeni i relacja między pracą a jej otoczeniem. Napięcie między rzeźbą a przestrzenią akcentuje także "Misterium Czasu", w 1984 roku prezentowane w pawilonie polskim na Biennale w Wenecji: 32 figury przypominające postaci ludzkie wykonane z organicznych materiałów: pakuł, trocin i sizalu połączonych żywicą epoksydową. Utrzymane w skali nieco większej od naturalnej, oddziałują rozmiarem i rytmem na przechodzącego wewnątrz instalacji odbiorcę. Solidna, a jednocześnie krucha materialność prac kieruje uwagę na wątki upływu czasu i przemijania. Same postaci, jakby zastygłe w kokonach, zdają się zaś zawieszone pomiędzy momentem narodzin i śmierci.

W tym samym czasie powstały także pierwsze prace rzeźbiarskie Biskupskiej w brązie oraz obrazy z cyklu "Współistnienie", utrzymane w skali odpowiadającej wzrostowi człowieka, z uproszczonymi, ekspresyjnymi figurami malowanymi wieloma warstwami farby. Te wczesne prace interpretowano m.in. w kontekście przepracowywania tragedii II wojny światowej i Zagłady, zestawiając je chociażby z dziełami Aliny Szapocznikow czy Kazimierza Gustawa Zemły. Jak wspominała sama artystka: "Odium dramatu II wojny światowej było ciągle obecne. Moje pokolenie wychowało się w takiej atmosferze i trudno było się od tego poczucia jakiegoś zagrożenia, bezwzględnego niepokoju oderwać".

Format wyświetlania obrazka

standardowy [760 px]

Bożenna Biskupska, fot. Wojciech Rogowicz/Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Obrazek

bozenna_biskupska_1b.jpg

W roku 1982, w formie malarskiej, po raz pierwszy pojawia się w twórczości Biskupskiej postać "Jednonogiego", powracająca przez kolejne dekady w rysunkach, obrazach olejnych, rzeźbach odlanych z brązu i betonu oraz instalacjach. Multiplikowana figura przypominająca zdeformowaną postać ludzką zawsze pozostaje podobna w zarysie, choć zindywidualizowana w szczegółach, przywodząc na myśl skojarzenia z "Tłumami" Magdaleny Abakanowicz czy "Głowami" Wandy Czełkowskiej.

U schyłku lat 80. w rzeźbach i obrazach Biskupskiej widoczna jest spotęgowana ekspresja, tak w zarysie form, jak i wyrazistym kolorycie. Od figur antropomorficznych ku bardziej abstrakcyjnym odeszła artystka w monolitycznych rzeźbach z drewna "Płytowcach" z połowy lat 80. Równolegle w cyklu "Non omnis moriar" Biskupska ponownie sięgnęła po organiczne materiały – len, pakuły, trociny, konopie, połączone żywicą epoksydową – po raz pierwszy wprowadzając do rzeźb wyrazisty kolor, w tym przypadku czerwień, oraz łącząc w jednym cyklu odmienne media – punktem wyjścia do rzeźbiarskich figur stał się bowiem rysunek.

Dalszą twórczość Biskupskiej trudno jest podzielić na wyraźnie oddzielone
od siebie etapy. Kolejne projekty realizowane są jednocześnie, za pomocą różnych środków artystycznych, jak w przypadku "Wytyczania obrazu", które miało swój początek w pracach na papierze z roku 1995. To kluczowy cykl w dorobku artystki, ukazujący ewolucję od figury do znaku, zapisu gestu, śladu pozostawionego na płaszczyźnie lub w przestrzeni, a także od krótkich zamkniętych cykli do wieloletnich i wielowarstwowych projektów, obejmujących różnorodne media i ewoluujących formalnie.

Format wyświetlania obrazka

standardowy [760 px]

Bożenna Biskupska, “Jednonogi”, 2023, fot. archiwum Fundacji Sztuki Współczesnej In Situ

Obrazek

bozenna_biskupska_jednonogi_20.jpg

Pierwsze prace z cyklu malowane są białą farbą, a następnie już samym olejem lnianym, standardowo wykorzystywanym jako medium w malarstwie olejnym. Linia, podstawowy gest, "wyzwala się" tu już spod figuratywnej konwencji, usamodzielnia. Dzięki nietypowemu wyborowi techniki w obrazach wykonywanych samym olejem lnianym ważnym czynnikiem staje się też czas. O ile zazwyczaj wobec prac na papierze stanowi on (i warunki takie jak oświetlenie czy wilgotność powietrza) raczej zagrożenie, a działania konserwatorskie zmierzają do wyeliminowania jego zgubnego wpływu na dzieło, o tyle Biskupska proponuje zupełnie inne podejście. Minimalistyczne kompozycje na papierze i płótnie, złożone z układów równoległych linii, zapisu prostego gestu artystki, nie mają w gruncie rzeczy zamkniętej formy, którą dałoby się zakonserwować. Stopniowa zmiana jest wpisana w ich naturę – olejne linie wtapiają się w podłoże, tracą wyrazistość, rozlewają się w amorficzne plamy i żółkną.

Podobną rolę odgrywa w pracach Biskupskiej zwielokrotnienie motywów. Jak pisał Jerzy Madeyski w katalogu wystawy artystki w Zachęcie w roku 1986: "multiplikacja jakiegokolwiek obiektu w przestrzeni ma swą szczególną wymowę, wywołując wrażenie rytmu i tym samym pewnej prawidłowości lub nawet prawdy zjawiska. Nade wszystko zaś, multiplikacja wywołuje wrażenie czasu, poczucie pewnej ciągłości o fabularnym wręcz charakterze".

"Wytyczanie obrazu 343" (1997–1998) to pierwsza w cyklu monumentalna instalacja rzeźbiarska, złożona z 343 betonowych płyt z reliefowym, powtórzonym wizerunkiem Jednonogiego. Z folii negatywowych z fotograficznym zapisem wszystkich 343 płyt, wykonanym przez Zygmunta Rytkę, powstała z kolei rzeźba fotograficzna "Upakowanie" w formie siedmiu rzędów folii zamkniętych w metalowej klatce. Ten sam tytuł nosi również kilkunastominutowe wideo, na którym zarejestrowano wszystkie płyty. Artystka eksperymentuje więc z formami dokumentacji, nadając im samym rangę kolejnych dzieł, także zyskujących materialną, instalacyjną postać.

W "Wytyczaniu obrazu 01" (1998–2002) do płyt z betonu i mączki marmurowej, tworzących quasi-architektoniczną modułową strukturę, przymocowane zostały odlane z brązu i zwielokrotnione niewielkie postaci Jednonogich, po 24 lub 25 na jeden moduł – wszystkie podobne, ale nie identyczne. Odlewane pojedynczo, akcentują napięcie między jednostką a uniformizacją, choć z dala zlewają się w rytmiczny deseń. Jak pisała na łamach "Formatu" Bożena Kowalska, w tej formie praca kojarzy się "ze ścianą płaczu, tablicą upamiętniającą poległych czy wymordowanych, a może po prostu symbolicznie przypomina tych wszystkich, którzy odeszli".

"Bożenna Biskupska. Artystka i Budowla Możliwa" we Wrocławiu [galeria]

Styl wyświetlania galerii

wyświetl slajdy

Rozwinięciem pracy stało się m.in. wideo "Zapis idei" z roku 2004, w którym poszczególne płyty składające się na ścianę "Wytyczania obrazu 01" na przemian wyłaniają się i znikają, by wreszcie ukazać cały zbiór i zasugerować możliwość jego nieograniczonego rozbudowywania. Poruszając się pomiędzy mediami z wykorzystaniem tych samych form, artystka podkreśla też właściwości konkretnych tworzyw, jak w przypadku odlewów w brązie wykonywanych na bazie fakturowo malowanych obrazów. Jak pisała Magdalena Wicherkiewicz:

Text

W sztuce Bożenny Biskupskiej zarysowują się dwie przeciwstawne, lecz wzajemnie uzupełniające się tendencje: materializowania, ukonkretniania idei w różnorodnej materii (rzeźba, malarstwo, rysunek, instalacja-obiekt) oraz przebiegający równolegle proces dematerializacji formy, "zanikania" trwałego obiektu-dzieła, połączony z koncentracją na działaniach procesualnych, często z użyciem tzw. nowych mediów.

W 2004 roku Biskupska wraz z Zygmuntem Rytką założyła Fundację Sztuki Współczesnej In Situ, a trzy lata później Międzynarodowe Laboratorium Kultury w Sokołowsku. Staraniami Biskupskiej i Rytki oraz Zuzanny Fogtt dawny kurort Görbersdorf z sanatorium Hermanna Brehmera stał się prężnym ośrodkiem artystycznym, miejscem organizacji m.in. kilku festiwali: muzycznego Sanatorium Dźwięku, performatywnego Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Efemerycznej "Konteksty" oraz filmowego Hommage à Kieślowski. W trakcie rewitalizacji sanatoryjnego budynku Biskupska zrealizowała również cykl prac wideo "Przeganianie myśli", rodzaj strumienia świadomości łączącego się z obrazami zrujnowanego wówczas sanatorium.

Wybrane wystawy indywidualne:

2024 – " Bożenna Biskupska. Artystka i Budowla Możliwa", pawilon Czterech Kopuł, Oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu;
"Śladem Jednonogiego", Wallspace Gallery, Warszawa
2019 – "Epitafium czasu", L’etrangere Gallery, Londyn, Wielka Brytania
2012 – "Światy równoległe", Zamek Książ
2010 – "Menument", Miejska Galeria Sztuki w Łodzi;
"Przeganianie myśli. Po co", Bałtycka Galeria Sztuki Współczesnej, Słupsk
2005 – "W drodze", Jüdisches Museum Westfalen, Dorsten, Niemcy;
"Wytyczanie obrazu", Zamek Książąt Pomorskich, Szczecin
2002 – "Prace z lat 1982–2002", Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego Królikarnia, Warszawa
2001 – "Upakowanie", Galeria Wschodnia, Łódź
1999 – "Wytyczanie obrazu", BWA Wrocław
1998 – "Prace 1996–1998", Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko
1995 – "Zależności", Galeria Manhattan, Łódź
1989 – "Malarstwo i rzeźba", Im Turm Gallery, Berlin, Niemcy
1988 – "Malarstwo i rzeźba", Muzeum Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra
1986 – "Malarstwo i rzeźba", Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
1978 – "Pokaz jednego dzieła", Dom Artysty Plastyka, Warszawa

Wybrane wystawy zbiorowe:

2023 – "Widzenie ciałem. Kolekcja Galerii Studio", OP ENHEIM, Wrocław
2021 – 10. Triennale Sztuki Sacrum "Świętość natury?" , Miejska Galeria
Sztuki, Częstochowa
2019 – "Nowe Spojrzenie", Muzeum Narodowe w Gdańsku
2015 – "Otwarta Kolekcja", Muzeum Narodowe w Szczecinie
2014 – "Foto-obiekt", BWA Kielce
2009 – "Like a Rolling Stone", Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko
2008 – "Trzecia Odsłona", Muzeum Architektury, Wrocław
2006 – "Nowe tendencje w malarstwie polskim", Galeria Miejska BWA,
Bydgoszcz
2003 – "Forma i Kolor", Forum+ Gallery, Chicago, USA
2002 – "Transkulturowe wizje II. Polsko-amerykańska sztuka
współczesna", Muzeum im. Xawerego Dunikowskiego Królikarnia, Warszawa
1995 – "A woman’s view", Bank Światowy, Waszyngton, USA
1986 – "Życie ludzkie - Los Ziemi", Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
1984 – 41. Biennale Sztuki, Pawilon Polski, Wenecja, Włochy