Polska legenda na scenie międzynarodowej
Andrzej Wróblewski, "Człowiek rozdarty II", fot. dzięki uprzejmości Fundacji Andrzeja Wróblewskiego Pierwszą zagraniczną wystawę indywidualną Andrzeja Wróblewskiego zorganizowano z kolei dopiero ponad pięćdziesiąt lat po śmierci artysty – "To the Margin and Back / Do krawędzi i z powrotem" w 2010 roku w prestiżowym Van Abbemuseum w Eindhoven w Holandii. Jej inicjatorką i kuratorką była Magdalena Ziółkowska, jedna z założycielek Fundacji Andrzeja Wróblewskiego.
W tym samym roku w Brugii otworzyła się wielka wystawa zbiorowa "A Vision Of Central Europe. The Reality of the Lowest Rank", której kuratorem był Luc Tuymans. Ten jeden z najważniejszych współczesnych artystów nie tylko włączył Wróblewskiego do swojej wystawy, jest konsekwentnym propagatorem jego sztuki i właścicielem kilku jego obrazów.
W 2012 roku z inicjatywy Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie i Fundacji Andrzeja Wróblewskiego oraz we współpracy z Instytutem Adama Mickiewicza odbyło się międzynarodowe seminarium, a rok później konferencja poświęcona życiu i twórczości Wróblewskiego. Ich kuratorami byli francuski badacz Éric de Chassey oraz Marta Dziewańska z MSN, którzy zaprosili grono wybitnych badaczy z Polski i z zagranicy – jak David Crowley, Anda Rottenberg czy Jean-François Chevrier – by wpisali twórczość Wróblewskiego w międzynarodowy kontekst sztuki. Joanna Mytkowska w rozmowie z Agnieszką Kowalską dla "Gazety Wyborczej" mówiła:
Wróblewski, ze swoim kluczowym tematem - wojną i formalnym rozdarciem - wydaje się być postacią trudniej przetłumaczalną na inne języki. Ale dla międzynarodowej publiczności interesujące może być u niego to napięcie między abstrakcją a figuracją; nowoczesnością a socrealizmem oraz jego zaangażowanie polityczne. Andrzej Wróblewski jest naszą wielką legendą i marzymy, żeby stał się jeśli nie legendą dla wszystkich, to przynajmniej postacią rozpoznawalną na międzynarodowej scenie artystycznej. Nie ma gwarancji, że to się uda. To jest fascynujący eksperyment.
Efektem seminarium i konferencji jest wystawa "Recto / Verso" (otwarta w MSN w lutym 2015 roku) oraz książka, w której znalazły się teksty polskich i międzynarodowych badaczy (dystrybuuje ją University of Chicago Press). Pod koniec roku wystawa będzie przeniesiona do Museo Reina Sofia w Madrycie i będzie jej towarzyszyć obszerny katalog (w wersji angielskiej i hiszpańskiej) ze specjalnie zamówionymi esejami. Czy madrycka wystawa będzie przełomowa dla zagranicznej recepcji sztuki Andrzeja Wróblewskiego? De Chassey komentował:
"Ta szansa jest ważna, bo to jest jedno z najważniejszych europejskich muzeów. Jednym z jego celów jest dynamiczne przepisywanie XX-wiecznej historii. A dla nie-Polaków zrozumienie twórczości Wróblewskiego jest utrudnione, bo większość jego obrazów i rysunków znajduje się w muzeach i prywatnych kolekcjach w Polsce.
Z pewnością pomocna dla zagranicznego odbiorcy będzie monumentalna polsko-angielska monografia artysty "Unikanie stanów pośrednich", wydana w 2014 roku przez Fundację Andrzeja Wróblewskiego, Culture.pl i oficynę Hatje Cantz. Książka ta jest propozycją odczytania twórczości artysty z uwzględnieniem jego różnorodnej działalności – jako historyka sztuki, krytyka i komentatora ówczesnego życia artystycznego.
W ostatnim z publikowanych w niej esejów Boris Buden na pytanie o miejsce Wróblewskiego dziś odpowiada: "w zawieszeniu, w »czeluści« między własnymi kulturowymi korzeniami a uniwersalnym tłumaczeniem".
Autor: Małgorzata Kitowska-Łysiak, Instytut Historii Sztuki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Katedra Teorii Sztuki i Historii Doktryn Artystycznych, grudzień 2001; aktualizacja: WK, wrzesień 2012; Agnieszka Sural, marzec 2015.
