W latach szkoły powszechnej, gimnazjum, a częściowo i studenckich Adam Bahdaj mieszkał w rodzinnym Zakopanem. Jego ulubionym sposobem spędzania wolnego czasu były wędrówki górskie i jazda na nartach. Chciał zostać pilotem, ale problemy ze słuchem pogrzebały te marzenia.
Od najmłodszych lat miał również przekonanie, że zostanie pisarzem, co ujawnił choćby w 1971 roku w "Spotkaniu z Adamem Bahdajem" – wywiadzie udzielonym na antenie Polskiego Radia:
Z okresu dzieciństwa pozostało mi tyle wspomnień, że wiele z nich wykorzystywałem później w moich książkach. Opisywane wrażenia i typy ludzkie pochodzą właśnie z tego okresu. W młodości stykałem się z różnymi problemami moralnymi i socjalnymi. Byłem czuły na te problemy. To właśnie zaważyło na mojej twórczości.
Po zdaniu matury zapisał się na studia zaoczne na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Na co dzień pracował jako górski przewodnik po Tatrach.
Wybuch II wojny światowej uniemożliwił mu dalszą edukację. Bahdaj wziął udział w wojnie obronnej 1939 roku. Został jednym z kurierów tatrzańskich, którzy dostarczali meldunki i przeprowadzali przez góry ludzi związanych z Polskim Państwem Podziemnym do polskiej ambasady w Budapeszcie. Zagrożony aresztowaniem ze strony Niemców zbiegł na Węgry.
Pozostał tam do końca wojny, gdzie też aktywnie włączył się w życie tamtejszej Polonii. Związał się także z Kołem Literacko-Artystycznym "Start". W 1942 roku pod pseudonimem Jan Kot opublikował w Budapeszcie swój jedyny tom poezji – "Iskry pod młota". W jego liryce można było zauważyć silne wpływy skamandryckie. Bahdaj opiewał nie tylko krajobrazy i bliskie mu osoby, ale także czołgi, samoloty czy nowoczesne środki komunikacji, jak radio i telefon.
Rok później przetłumaczył na język polski poezję i ludowe pieśni węgierskie. Dokonując przekładu pieśni Seklerów – grupy etnicznej z Siedmiogrodu – zaryzykował zabieg stylizacji tłumaczenia na gwarę górali podhalańskich. Często sięgał po literaturę węgierską – jego ulubioną książką byli "Chłopcy z Placu Broni" Ferenca Molnára, a bohaterem literackim – Nemeczek.
Po powrocie do Polski w 1945 roku myślał o karierze scenicznej (jego kolegą ze studiów w Krakowie był Gustaw Holoubek), zrezygnował jednak i przeniósł się do Warszawy, gdzie pierwsze lata spędził jako dziennikarz pracujący dla kilku gazet. Początkowo zajmował się tematyką wiejską, po czym przerzucił się na pisanie o sporcie, zyskując uznanie przede wszystkim wśród młodszych czytelników.
Po starcie w dziennikarstwie, popróbował pióra w literaturze. Dla swobody wypowiedzi nie był to szczególnie korzystny etap naszych dziejów, toteż zaczął od powieści na czasie. W "Ich pierwszym starcie" (1951) przedstawił powstawanie Ludowego Zespołu Sportowego, a w "Skalistej uboczy" (1952) – walkę klasową na wsi w Beskidzie Sądeckim.
Na przełomie lat 50. i 60. pisarz wydał także cztery klasyczne kryminały, pod pseudonimem Dominik Damian: "Ruda modelka", "Nieznajomy z baru Calypso", "Portret z paragrafem" i "Drugie dno". I choć była to proza dla dorosłych, otrzymał wiele listów od zachwyconej jego stylem młodzieży.
Wtedy postanowił napisać jakiś utwór specjalnie dla tej grupy odbiorców w równie sensacyjnym duchu. "Do przerwy 0:1" – pełna humoru powieść o przygodach wychowanych przez ulicę chłopców z warszawskiej Woli pragnących wygrać turniej drużyn podwórkowych w piłkę nożną – spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem. Nastolatkowie dostali do rąk książkę o nich samych.
Adam Bahdaj poszedł za ciosem – dalszym ciągiem przygód bohaterów jego pierwszej młodzieżowej książki były "Wakacje z duchami" (1961) – opowieść o trójce chłopców spędzających letni wypoczynek w leśniczówce na południu Polski. W jej pobliżu wznoszą się mury starego zamczyska. Miejscowa legenda głosi, że nocami grasowały tam duchy Bogusława Łysego i Brunhildy Brandenburskiej, pilnujące skarbu ukrytego w podziemiach.
Nagłe a niespodziewane pojawienie się białych widm na blankach zamkowych murów skłoni chłopców do podjęcia własnego śledztwa. Tym pilniejszego, że w okolicy krąży kilku podejrzanych osobników. I jakby chłopcom mało było emocji, do ich leśniczówki na czas wakacji zawitała atrakcyjna dziewczyna.
Fantastyczną detektywistyczną zagadkę odnajdziemy także na kartach książki Bahdaja "Uwaga! Czarny parasol!" (1963). Kubuś i jego koleżanka Hipcia początek wakacji spędzają w Warszawie, poświęcając się rozwiązywaniu tajemniczych przypadków. Błaha na pozór sprawa odnalezienia uprowadzonej jamniczki zaowocuje kolejną – odszukaniem starego angielskiego parasola ze srebrną rączką, co przyczyni się w efekcie do odkrycia nielichej kryminalnej afery.
W "Kapeluszu za 100 tysięcy" (1966) niestrudzony Adam Bahdaj przedstawi z kolei nastoletnią detektyw w spódnicy. Koledzy nazywali ją Dziewiątka. Była bowiem szefem gangu i ośmiu starszych od niej wyrostków słuchało jej jak własnej matki.
Podczas wakacji nad morzem główna bohaterka powieści wpada na trop afery szpiegowskiej. Pomaga również roztargnionemu wiolonczeliście odnaleźć kapelusz, wart zresztą wielokrotnie więcej, niż sugeruje tytuł.
W zestawieniu książek Adama Bahdaja z nastoletnimi bohaterami nie sposób pominąć "Podróży za jeden uśmiech" (1964). Autor porusza w niej – jak zwykle – problemy młodzieży trudnej i zaniedbanej wychowawczo. W serialu powstałym na podstawie powieści nie zabrakło więc sugestywnych dialogów:
Ojciec: No mogę chyba wiedzieć, jakie stopnie ma mój syn, nie?
Poldek: Symetryczne.
Ojciec: Jak to: symetryczne?
Poldek: No tak: w środku piątka, a po bokach trójki.
Ojciec: Same tróje?!
Poldek: Nie! Jedna piątka – ze śpiewu!
Ojciec: I tobie się jeszcze chciało śpiewać!
[Odc. 1 – "Pechowy dzień"]
Obrotny życiowo Poldek i szkolny prymus, rozpieszczony Duduś, nieoczekiwanie tracą gotówkę przeznaczoną na przejazd do swoich mam nad morzem. Rozpoczynają więc emocjonującą włóczęgę autostopem przez pół Polski, co daje im możliwość poznania ciekawych ludzi, choć przede wszystkim samych siebie:
Duduś: Jeszcze się nie umyłeś, a już zaczynasz jeść – dziki człowiek!
[Odc. 2. – "Hotel pod gwiazdami"]
Duduś: A co się robi, jak się spotka dzika?
Poldek: Daje się na mszę żałobną.
[Odc. 5. – "Królowa autostopu"]
Równie dużą popularność zyskała opowieść "Stawiam na Tolka Banana" (1966) o fascynacji bohaterów tajemniczym przybyszem "znikąd" czy ostatni cykl powieściowy o pozbawionym ojcowskiej ręki współczesnym "rozbitku": "Telemach w dżinsach" (1979) i "Gdzie twój dom, Telemachu?" (1982). To nie wszystkie tytuły, które podbiły serca tysięcy młodych czytelników w PRL-u. Tak oto ich autorowi przyszło zakosztować smaku sławy w zupełnie nowej dziedzinie.
Popularnością cieszyli się także jego "Piraci z Wysp Śpiewających" (1965), z akcją rozgrywającą się w "egzotycznych" plenerach Jugosławii. Entuzjastom Dzikiego Zachodu pisarz dostarczył natomiast rozrywki w pełnych akcji powieściach: "W stronę Kansas City" (1969), "Czarne sombrero" ("Noc już zapadła głęboka, kiedy Martin Lobb z szeryfem zbliżali się do rancza Santa Clara. Po burzliwym dniu niebo było czyste, wysokie. Mleczna Droga połyskliwą pręgą przecinała nieboskłon, a nad wzgórzami stały gwiazdy w migotliwej rozsypce"; 1970) oraz "Dan Drewer i Indianie" (1985).
W kilku swoich książkach wrócił wspomnieniami do wojennych wędrówek kurierów na Węgry: "Droga przez góry" (1956), "O siódmej w Budapeszcie" (1958), "Order z księżyca" (1959), "Smak życia" (1965), "Trzecia granica" (1974) czy wydany dwa lata po śmierci autora "Tańczący słoń" (1987). Pisarz popróbował także pióra w powieści psychologicznej "Maski i twarze" (1970), o inżynierze zbuntowanym przeciw rutynie życia i gnuśnej stabilizacji.
W swoim dorobku Adam Bahdaj zgromadził kilkadziesiąt powieści. Prawie każda z jego książek doczekała się kilku wznowień. Zostały przetłumaczone na kilkadziesiąt języków, w tym równie egzotycznych, jak wietnamski.
Pisarz przez wiele lat współpracował z Polskim Radiem. Pisał słuchowiska do Teatru Polskiego Radia. Po jego utwory dla najmłodszych często sięgała Redakcja Dziecięca Polskiego Radia.
Sądzę, że góry szczególnie wpłynęły na rozwój mojej wyobraźni i fantazji – mówił w jednym z radiowych wywiadów.
Wszystkie młodzieżowe powieści Adama Bahdaja łączyło normalne życie. Każdy z nastolatków mógł się utożsamić z bohaterami jego prozy, byli bowiem i żyli tak jak każdy inny. Dariusz Rekosz, pisarz z Dąbrowy Górniczej w rozmowie z Anną Malinowską ["Marek Piegus lepszy od magików", wyborcza.pl/katowice, 25 października 2010] dostrzega w tym swoistą odrębność kanonicznych lektur naszego dzieciństwa od późniejszej mody na książki z młodocianymi magikami.
Oczywiście w każdej z powieści bohatera spotyka zupełnie niewyobrażalny splot okoliczności, przygoda i zagmatwana zagadka. Taka literatura znikła z księgarskich półek z kilku powodów. Przede wszystkim wykruszyli się jej najbardziej znamienici autorzy. Uwolniony został rynek, ludzie zaczęli poznawać autorów z zagranicy. Polscy autorzy zostali […] odstawieni na boczny tor. W końcu Polacy zaczęli kalkować zachodni styl pisania, zapomnieli o naszych realiach. Wiele razy zmieniano kanon lektur szkolnych, no i wreszcie nadszedł czas internetu. Pojawiły się w nim streszczenia, opracowania i młodzi ludzie zaczęli woleć z tego korzystać.
Chciałoby się powiedzieć "cudze czytacie, swego nie znacie". Adam Bahdaj umiejętnie pokazywał przygodę. Bohaterowie jego powieści mieli okazję wykazać się odwagą, koleżeństwem, lojalnością, byli gotowi do poświęceń dla innych.
Przez pokonywanie piętrzących się przed nimi trudności nie tylko nabierali potrzebnego doświadczenia, ale i kształtowali charaktery. Dla uczniów starszych klas podstawówek czy wczesnych roczników szkoły średniej stanowili zatem wartościowe i godne naśladowania wzorce osobowościowe.
Mnie zaś nie zależało ani na wygodnym tapczanie, ani na solidnym obiedzie. Suche bułki i szklanka mleka smakują równie dobrze, jak najznakomitsza cielęcina, ba, może lepiej. Zwłaszcza gdy ma się przed sobą perspektywę podróży w stylu Jacka Londona albo Hucka.
["Podróż za jeden uśmiech"]
W narracji swojej prozy pisarz – wzorem choćby Marka Twaina – z wprawą posługiwał się żartobliwym stylem. Odpowiednio użyty humor słowny czy sytuacyjny rozładowywał napięcie. Tworzone przez niego postaci wyposażał w odwagę, którą zresztą uważał za największą wartość dla literackiego bohatera.
Powieściopisarka i krytyk literacki Ewa Nowacka w audycji "Wspomnienie o Adamie Bahdaju" ujęła to następująco:
To literatura pogłębiona psychologicznie. Przygody nie istnieją dla samej przygody, a zagadki dla samych zagadek. Bahdaj stwarza je po to, by pokazać bohatera posiadającego wszystkie cechy wzorowego harcerza.
W 1970 roku w plebiscycie czytelników "Płomyka" i "Świata Młodych" na najpopularniejszego pisarza Adam Bahdaj otrzymał przyznaną mu przez młodych czytelników nagrodę "Orle Pióro". W 1974 roku – nagrodę Prezesa Rady Ministrów za całokształt twórczości dla dzieci i młodzieży. Ponadto uhonorowany został Medalem Komisji Edukacji Narodowej, a rok później – Złotym Krzyżem Zasługi.
Przez całe życie autor opublikował także wiele fantastycznych książek dla dzieci. Był też autorem kilku pozycji z serii "Poczytaj mi, mamo", choć przede wszystkim – uwielbianego przez dzieci "Małego pingwina Pik-Poka" z Wyspy Śnieżnych Burz. Opowieść o nim w formie 26-odcinkowego serialu zrealizowało łódzkie studio animacji Se-Ma-For (1988–1992).
Jego proza była zaczynem pięciu seriali telewizyjnych dla młodzieży: "Do przerwy 0:1" (1969), "Podróż za jeden uśmiech" (1971), "Wakacje z duchami" (1971), "Stawiam na Tolka Banana (1973) i "W piątą stronę świata" (1992). W 1969 roku premierę miał film "Paragon gola" a 1972 – "Podróż za jeden uśmiech", który jest kinową wersją serialu telewizyjnego. Serial wojenny "Trzecia granica" (1975) miał natomiast akcję opartą na cyklu powieściowym Bahdaja opowiadającym o pracy kurierów tatrzańskich.
Syn pisarza, Marek Bahdaj, jest scenarzystą filmowym.
Czas? Kto by przejmował się czasem. Niech sobie płynie, bo i tak nikt go nie zatrzyma.
["Telemach w dżinsach"]
Adam Bahdaj zmarł nagle w maju 1985 roku. Miał 67 lat. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie na Wólce Węglowej (kwatera E-VIII-5-1-1).
Twórczość
- 1951 – "Ich pierwszy start"
- 1952 – "Skalista ubocz"
- 1953 – "Mały ratownik"
- 1953 – "Na śnieżnej trasie"
- 1953 – "Przygody Wojtka"
- 1954 – "Narciarski ślad"
- 1954 – "Od startu do mety"
- 1954 – "Po burzy świeci słońce"
- 1956 – "Droga przez góry", wspomnienia z młodości
- 1957 – "Do przerwy 0:1", na jej podstawie powstał serial telewizyjny i film kinowy "Paragon gola"; kontynuacja przygód bohaterów to "Wakacje z duchami"
- 1958 – "O siódmej w Budapeszcie"
- 1958 – "Historie nie z tego śniegu…"
- 1959 – "Order z księżyca"
- 1961 – "Wakacje z duchami", dalszy ciąg przygód bohaterów "Do przerwy 0:1", na jej podstawie powstał serial telewizyjny; lektura dla uczniów 6. klasy szkoły podstawowej
- 1963 – "Uwaga! Czarny parasol!"
- 1964 – "Podróż za jeden uśmiech", na jej podstawie powstał serial telewizyjny i film pełnometrażowy
- 1965 – "Smak życia"
- 1965 – "Piraci z Wysp Śpiewających"
- 1966 – "Kapelusz za sto tysięcy"
- 1966 – "Stawiam na Tolka Banana", na jej podstawie powstał serial telewizyjny
- 1969 – "W stronę Kansas City"
- 1970 – "Maski i twarze"
- 1970 – "Czarne sombrero"
- 1974 – "Trzecia granica", wspomnienia z czasów kurierskiej młodości; na ich podstawie powstał serial telewizyjny
- 1979 – "Telemach w dżinsach", nagroda Srebrne Koziołki w 1981, dalszy ciąg to "Gdzie twój dom, Telemachu?", na podstawie obu książek powstał film fabularny "W piątą stronę świata"
- 1982 – "Gdzie twój dom, Telemachu?", dalszy ciąg "Telemacha w dżinsach", w 1984 książka została wpisana na Listę Honorową IBBY
- 1985 – "Dan Drewer i Indianie"
- 1987 – "Tańczący słoń"
Seria Poczytaj mi mamo
- 1965 – "Księżycowy koncert"
- 1965 – "Nad strumykiem"
- 1968 – "Najpiękniejsza fotografia"
- 1971 – "Malowany ul"
Dla dzieci
- 1958 – "Festyn w Bławatkowie"
- 1958 – "Przygody srebrnej piłki"
- 1964 – "Wąsik"
- 1967 – "Pilot i ja"
- 1967 – "Wielki wyścig"
- 1969 – "Mały pingwin Pik-Pok"
- 1971 – "O małej spince i dużym pstrągu"
- 1971 – "O piracie Rum-Barbari"
- 1972 – "Podróż w nieznane"
- 1973 – "Pan Piramido z trzynastego piętra"
Jako Dominik Damian
- 1959 – "Nieznajomy z baru Calypso"
- 1959 – "Ruda modelka"
- 1963 – "Drugie dno"
- 1964 – "Portret z paragrafem"
Film
- 1969 – "Paragon gola", film fabularny, reż. Stanisław Jędryka – scenariusz
- 1969 – "Do przerwy 0:1", serial fabularny, reż. Stanisław Jędryka – scenariusz
- 1970 – "Wakacje z duchami", serial fabularny, reż. Stanisław Jędryka – scenariusz
- 1971 – "Podróż za jeden uśmiech", serial fabularny, reż. Stanisław Jędryka – scenariusz
- 1972 – "Podróż za jeden uśmiech", film fabularny, reż. Stanisław Jędryka – scenariusz
- 1973 – "Stawiam na Tolka Banana", serial fabularny, reż. Stanisław Jędryka – scenariusz, słowa piosenki: "Ballada o Tolku Bananie"
- 1975 – "Trzecia granica", serial fabularny, reż. Wojciech Solarz (odc. 1, 2, 6–8), Lech Lorentowicz (odc. 3–5) – scenariusz
- 1978 – "Czy pan jest prawdziwy?", film animowany, reż. Leszek Komorowski – scenariusz
- 1989 – "Mały pingwin Pik-Pok", serial animowany, reż. Eugeniusz Ignaciuk (odc. 1, 4, 8–9, 12–13), Jadwiga Kudrzycka (2–3, 10), Krzysztof Brzozowski (5, 15, 18, 21), Krystyna Kulczycka (6–7, 11, 16, 20, 22), Tadeusz Wilkosz (14, 26), Dariusz Zawilski (17, 23, 25), Wojciech Gierłowski (19, 24) – autor pierwowzoru literackiego "Mały pingwin Pik-Pok"
- 1990 – "W piątą stronę świata", serial fabularny, reż. Julian Dziedzina – scenariusz, dialogi
- 1997 – "Życie jak film", film dokumentalny, reż. Stanisław Jędryka – bohater
Teatr Telewizji
- 1982 – "Przygody pingwina Pik-Poka", reż. Włodzimierz Fełenczak – autor pierwowzoru literackiego "Mały pingwin Pik-Pok"
Teatr Polskiego Radia
- 1963 – "Rum-Barbari", reż. Jan Koecher, prem. 5 października 1963 – autor
- 1966 – "Biała śmierć", adapt. Andrzej Wiktor Piotrowski, reż. Wiesław Opałek, prem. 6 marca 1966 – autor (pod pseudonimem Dominik Damian)
- 1969 – "Pik-Pok w ZOO", adapt. Krystyna Wodnicka, reż. Jan Koecher, prem. 26 stycznia 1969
- 1974 – "Telemach w dżinsach" (odc. 1–16), reż. Jerzy Rakowiecki, prem. 11–23 kwietnia 1974 – autor pierwowzoru literackiego "Telemach w dżinsach"
- 1974 – "Trzecia granica" (odc. 1–12), adapt. Anna Sudlitz, reż. Edward Płaczek, prem. 25 października–20 listopada 1974 – autor pierwowzoru literackiego "Trzecia granica"
Teatr (prapremiery)
- 1966 – "Najwyższa stawka", reż. Jarosław Strzemień, Teatr im. Stefana Żeromskiego Kielce/Radom, prem. 13 marca 1966 – autor
- 1976 – "Przygody pingwina Pik-Poka", adap. Włodzimierz Fełenczak, reż. Kazimierz Lutomski, Teatr Lalki i Aktora im. Hansa Christiana Andersena Lublin, prem. 24 marca 1976 – autor pierwowzoru literackiego "Mały pingwin Pik-Pok"
- 2012 – "Stawiam na Tolka Banana", adapt. Piotr Rowicki, reż. Piotr Ratajczak, Teatr im. Stefana Jaracza Olsztyn, prem. 15 grudnia 2012 – autor pierwowzoru literackiego "Stawiam na Tolka Banana"
- 2015 – "Wakacje z duchami", adapt. Piotr Rowicki, reż. Jerzy Jan Połoński, Teatr Zagłębia Sosnowiec prem. 25 kwietnia 2015 – autor pierwowzoru literackiego "Wakacje z duchami"
- 2019 – "Podróż za jeden uśmiech", adapt. Piotr Rowicki, reż. Piotr Ratajczak, Teatr im. Jana Kochanowskiego Opole, prem. 22 czerwca 2019 – autor pierwowzoru literackiego "Podróż za jeden uśmiech"
Nagrody
- 1970 – Nagroda "Orle Pióro" – w plebiscycie czytelników "Płomyka" i "Świata Młodych" na najpopularniejszego pisarza literatury dla młodzieży
- 1973 – Nagroda Komitetu ds. Radia i Telewizji – za filmy seryjne dla dzieci i młodzieży ("Do przerwy 0:1", "Wakacje z duchami", "Podróż za jeden uśmiech" i "Stawiam na Tolka Banana")
- 1974 – Nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży
- 1981 – Nagroda "Srebrny Koziołek", nagroda Biennale Sztuki dla Dziecka
- 1985 – Nagroda im. Hansa Christiana Andersena przyznawana przez IBBY (International Board on Book for Young People – Międzynarodowa Izba ds. Książek dla Młodych)
Odznaczenia
- 1974 – Medal Komisji Edukacji Narodowej
- 1975 – Złoty Krzyż Zasługi