Przedstawienie "Tango" w reżyserii Bogdana Cioska, premiera 4 września 2010
Teatr Zagłębia w Sosnowcu powstał w 1897 roku jako szósty teatr na ziemiach polskich. Wzniesiony został według planów architektonicznych Karola Steczkowskiego, pierwotnie planowany jako kompleks: Teatr Zimowy, Hotel Saski, Teatr Letni. Kilkakrotnie zmieniano nazwy tego obiektu: Teatr Polski (1920), Teatr Miejski (1927), Teatr Zagłębia (1955). Również wielokrotnie przebudowywano jego zabytkową bryłę. Obecny kształt zawdzięcza ostatniej modernizacji wykonanej w latach 1976-1978 i rozbudowie przeprowadzonej w 1992 roku.
Uroczyste otwarcie Teatru Zimowego, którego budowa odbyła się przy współudziale Gwarectwa Hrabia Renard odbyło się 6 lutego 1897 roku. Wystawiono wtedy Zemstę Aleksandra Fredry. Pierwszym dyrektorem został Czesław Teofil Janowski, który sprowadził do Sosnowca własny zespół aktorski. Jak na ówczesne czasy gmach teatru był imponujący: miał widownię na siedemset miejsc, loże, oświetlenie elektryczne, wnętrza zdobione portretami polskich pisarzy i kompozytorów. 15 lipca 1987 roku uruchomiono również Teatr Letni, który znajdował się w drewnianym obiekcie obok murowanego Teatru Zimowego. Na jego scenę przenoszono spektakle w sezonie letnim z macierzystej sceny. Przetrwał on do pierwszej wojny światowej, podczas której został rozebrany i spalony. Nigdy nie został odbudowany.
Pierwsze lata istnienia teatru potwierdziły przekonanie, że scena w tym mieście była niezwykle potrzebna. Sosnowiecka placówka była jedynym liczącym się teatrem w regionie, a co więcej - tu właśnie dbano o podtrzymywanie tradycji patriotycznych. We wczesnym okresie istnienia teatru do Sosnowca przyjeżdżali znakomici aktorzy - warto wspomnieć tu chociażby Józefa Kotarbińskiego. Dyrektor Janowski i jego następcy oprócz lekkiego, popularnego repertuaru wybierali sztuki Kraszewskiego, Fredry, Szekspira, Zapolskiej. Felicjan Felicjański dbał natomiast o to, żeby w repertuarze teatru znalazły się także opery i operetki. Wśród jego zasług warto wymienić wprowadzenie abonamentowej sprzedaży biletów.
Początek dwudziestego wieku okazał się wyjątkowo ciężkim czasem dla teatru. Widzowie przestali doń przychodzić, przez co borykał się z coraz większymi kłopotami finansowymi i repertuarowymi. Próbowano rozwiązywać je na różne sposoby, między innymi tworząc teatr objazdowy. Wisząca w powietrzu wojna, napięcia i spory polityczne wyraźnie odbijały się na kondycji sceny.
Wojna była dla teatru okresem ciężkiej próby. Brakowało właściwie wszystkiego: dekoracji, kostiumów, pieniędzy na gaże. Ale był zespół, który chciał pracować i występować. Pierwsza powojenna składanka piosenek, skeczy i monologów - Walc w ogonku, odbyła się w 1945 roku. Widz łaknął polskiego teatru, nawet jeśli scenografią były drewniane skrzynki i worki, a kostiumami stare wojskowe płaszcze. Szybko jednak teatr zorganizował się na nowo, coraz częściej na afiszu obok lekkich i przyjemnych sztuk, pojawiał się ambitny repertuar.
Od pierwszego podniesienia kurtyny zaraz po wojnie teatr cieszył się zainteresowaniem widzów i spontanicznym poparciem społecznym. Teatr znalazł się w patriotycznym nurcie obywatelskim PPS, opozycyjnym do PPR i tym samym podzielił los całego regionu, który został naraz gwałtownie wytłumiony pod względem kulturalnym i społecznym. 31 sierpnia 1948 roku władze oficjalnie zlikwidowały Teatr Miejski w Sosnowcu. Pod presją społeczną otwarto go po siedmiu latach. Od tego momentu nosi nazwę Teatru Zagłębia (początkowo Państwowy Teatr Zagłębia).
Teatr Zagłębia zaczął nowe życie, lecz miał niefortunny start, co przełożyło się na przyszłe lata. Sporo zmienił dopiero dyrektor Tadeusz Przystawski, oryginalny artysta i wybitny reżyser. Stworzył na sosnowieckiej scenie atmosferę prawdziwie kresową, lwowską, potęgującą się wraz z częstą obecnością w teatrze Bronisława Dąbrowskiego. Ów lwowski styl odznaczał się oryginalnym poziomie artystycznym, przypuszczalnie najwyższym w dziejach tej sceny.
Lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte przyniosły model nowej estetyki teatru. Kolejny dyrektor Jan Klemens uznał, że jedyna scena w mieście musi oprzeć się na dobrej literaturze. Z jednej strony klasyka polska i obca oraz dramat współczesny, także rodzimy, z drugiej - teatr dla dorosłych oraz dla dzieci i młodzieży. Zmiany w repertuarze zaowocowały dobrą opinią o zespole, jak też uznaniem widzów i krytyków, co skutkowało poprawą kondycji finansowej teatru.
W latach osiemdziesiątych konsekwentnie była wystawiana wielka literatura światowa: Opera za trzy grosze Brechta, Romeo i Julia Szekspira, Wiśniowy sad Czechowa, Świętoszek Moliera. Dotrzymywała jej kroku klasyka polska: Zemsta Fredry, Klątwa Wyspiańskiego, Powrót posła Niemcewicza, Grzech Żeromskiego.
Teatr Zagłębia wciąż oferuje widzom zróżnicowany repertuar i rzetelne rzemiosło aktorskie. Wiele przedstawień ostatnich lat odnosiło sukcesy. Tango Sławomira Mrożka zaintrygowało publiczność udaną próbą aktualizacji tekstu, wolną od nachalnej publicystyki. Z kolei Iwona księżniczka Burgunda zainaugurowała cykl widowisk do tekstów Witolda Gombrowicza. Dalsze inscenizacje to Operetka, Ferdydurke oraz Ślub.
Zaskoczył rozmachem, świetnym aktorstwem oraz interpretacją romantycznego tekstu Kordian Juliusza Słowackiego w reżyserii Zbigniewa Zasadnego. To przedstawienie sprawiło, że Teatr Zagłębia wzbudził zainteresowanie krajowej krytyki i zaistniał na arenie ogólnopolskiej. Sosnowiecki Kordian otrzymał cztery Złote Maski i został spektaklem roku. W ogólnopolskim konkursie na inscenizację dzieł wielkich romantyków organizowanym przez ZASP, aktorzy grający w tym przedstawieniu otrzymali trzy Nagrody Ministra Kultury i Sztuki.
Silne reakcje towarzyszyły widzom także w czasie pokazów Szewców Stanisława Ignacego Witkiewicza w reżyserii Bartłomieja Wyszomirskiego. Dyrektor Adam Kopciuszewski postawił sobie za cel zapoznanie widzów z podstawowym zasobem klasycznego teatru - z najważniejszymi pozycjami z literatury polskiej i światowej.
Oprócz klasycznej literatury zespół Teatru Zagłębia oferuje swoim widzom widowiska muzyczne. Najbardziej spektakularną propozycją tego rodzaju w ostatniej dekadzie była Opera za trzy grosze Bertolta Brechta i Kurta Weilla w reżyserii Jacka Bunscha. Imponujące przedsięwzięcie, ze scenografią Jadwigi Mydlarskiej-Kowal, przypadła publiczności do gustu. Całość cechowało doskonałe tempo i użycie zróżnicowanych środków inscenizacyjnych. Podobnym wzięciem cieszył się urokliwy Kram z piosenkami, w reżyserii i choreografii Henryka Konwińskiego. Również Ewa Markowska zbudowała sceniczną wersję Edith i Marlene Evy Pataki.
Muzykalność i poczucie humoru cechowały aktorów występujących w lubianych widowiskach: Perły kabaretu Mariana Hemara, przygotowanym przez Janusza Szydłowskiego oraz Tango Tango w reżyserii Janiny Niesobskiej.
Teatr Zagłębia nie zapomina o najmłodszych widzach. Starannie przygotowane dziecięce przedstawienie Jaś i Małgosia czy Przygody Tomka Sawyera dla nastolatków wprowadzają młodych widzów w świat teatralnej magii. Przez wiele lat początkującego widza zachwycała inscenizacja Calineczki. Na afiszu nie zabrakło także klasyki literatury dziecięcej, jak muzyczna adaptacja Małego księcia Antoine'a de Saint-Exupery'ego czy adaptacja Tajemniczego ogrodu Frances Hodgson Burnett.
Sosnowiecka scena będąc zawsze ze swoim widzem, pozostaje wciąż "żywym" i chętnie odwiedzanym teatrem artystycznym i zespołowym. Za ponad stuletnią działalność artystyczną i promocję regionu poprzez sztukę teatr został w 2009 roku uhonorowany Zagłębiowską Nagrodą Humanitas.
Źródło: informacje własne i teatru
Styczeń 2011
Teatr Zagłębia
ul. Teatralna 4
41-200 Sosnowiec
Tel: +48 32 266 04 94 (centr.), 266 87 66, 266 11 27, 793 03 83 (kasa, BOW)
Tel/Fax: +48 32 266 07 91 (sekr., fax)
WWW: www.teatrzaglebia.pl
Email: bow@teatrzaglebia.pl