Bramki są dwie? Typologia brył sportowych
Na hasło "obiekt sportowy" zwykle staje nam przed oczami stadion piłkarski, często któraś z widowiskowych aren z czasów Euro 2012. Ale sport to nie tylko piłka nożna, a budowle służące treningom i sportowej rywalizacji mogą przybierać naprawdę różne formy.
Organizacja wspólnie z Ukrainą Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w 2012 roku zmieniła w Polsce rozumienie słowa stadion: choć z okazji tej imprezy w kraju powstały tylko trzy nowe areny (w Warszawie, Gdańsku i Wrocławiu, w Poznaniu zmodernizowano istniejący wcześniej obiekt), to przyjęło się uważać, że stadion musi cechować duża skala i efektowna bryła. Rzeczywiście, biało-czerwony "koszyk", czyli stołeczny Stadion Narodowy czy przypominający bursztyn Stadion Energa Gdańsk stały się rozpoznawalnymi i znanymi bryłami.
Jednak nie one najlepiej reprezentują architekturę współczesnych aren piłkarskich oraz stadionów łączących murawę z przestrzenią dla lekkoatletów. Potężnych aren dla sześćdziesięciu tysięcy widzów raczej wiele się nie buduje, ale mniejsze, miejskie lub klubowe stadiony bywają nie mniej ciekawe. Zbudowany w 2014 roku stadion miejski w Białymstoku projektu Kuryłowicz & Associates otoczony ażurową konstrukcją ze stalowych słupów, nakryty zygzakowatym dachem z półprzejrzystej membrany stołeczny stadion Legii (proj. JSK Architekci, ukończony w 2011 roku), minimalistyczna w formie Arena Lublin (proj. Estudio Lamela) czy przebudowany w 2014 roku słynny Stadion Śląski w Chorzowie (proj. gmp Architekten von Gerkan, Marg und Partner) posiadają zindywidualizowane formy, ale ich skala dopasowana jest nie tylko do lokalnych potrzeb, ale i do otoczenia.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Hala Olivia w Gdańsku, fot. Deway/Wikimedia.org
Wydawać by się mogło, że hala sportowa nie musi cechować się ciekawymi formami – jest przecież tylko "opakowaniem" dla kryjących się wewnątrz ważniejszych funkcji. Jednak w dziejach polskiej architektury akurat hale sportowe projektowali szczęśliwie architekci obdarzeni wielką wyobraźnią i umiejętnością zamknięcia funkcjonalnych przestrzeni w wyjątkowych bryłach. Takim obiektem jest bez wątpienia wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO Hala Stulecia we Wrocławiu (projekt Maxa Berga z lat 1911-1913), ikoniczny katowicki "Spodek", oddany do użytku w 1971 roku i zaprojektowana przez tych samych architektów, Macieja Gintowta i Macieja Krasińskiego, otwarta rok później Hala Olivia w Gdańsku czy poznańska Hala Arena (projekt Jerzego Turzenieckiego z 1974 roku).
Patrząc na współczesne realizacje podobnych obiektów widać, że tradycja tworzenia rzeźbiarskich struktur minęła. Nie oznacza to jednak, że wśród nowo budowanych hal nie ma godnych uwagi. Od chwili otwarcia w 2018 roku Hala 100-lecia Cracovii z Centrum Sportu Niepełnosprawnych w Krakowie (proj. Biuro Projektów Lewicki Łatak) wciąż zdobywa nagrody – zarówno za funkcjonalny pomysł obiektu dostępnego dla wszystkich, w którym użytkowy jest nawet dach, jak i za sprawne wpisanie budowli w otoczenie krakowskich Błoń.
Ciekawa jest surowa, zwarta bryła Hali na Skarpie, zbudowanej w 2010 roku w Bytomiu według projektu pracowni Zbigniewa Maćkowa czy lekka, przejrzysta hala poznańskiej Akademii Wychowania Fizycznego, projekt Neostudio Architekci z 2013 roku.
Kiedy w 2012 roku Londyn był gospodarzem Letnich Igrzysk Olimpijskich, wśród wielu zbudowanych na tę okazję obiektów sportowych spore zainteresowanie wzbudzała rozfalowana bryła z betonu – centrum sportów wodnych, projektu Zahy Hadid. Podobnie stało się cztery lata wcześniej w Pekinie – i tam wzniesiony na potrzeby najważniejszej imprezy sportowej budynek basenowy zachwycał, bo jego lekka, podświetlana konstrukcja wyglądała jak skomponowana z bąbelków wody.
Choć w Polsce tak efektownych siedzib pływalni nie znajdziemy, architekci potrafią pływackie obiekty także ująć w ciekawe formy. Baseny Centrum Sportowo-Rehabilitacyjnego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego pracownia Kontrapunkt V Projekt uzupełniła holem z zieloną ścianą, a elewacje wykończyła nie tylko szkłem czy rdzawą stalą, ale i ścianką wspinaczkową. Jeszcze dalej poszli architekci z Pracowni Studium, projektując Pływalnię Olimpijską w Opolu. Otwarty w 2013 roku obiekt ukryli za falującą, ceglaną ścianą, w której wybito dziesiątki okrągłych okien.
Nie można też zapominać o wywołujących wielką ekscytację w latach 90. aquaparkach. Te rozbudowane o strefę rekreacyjną obiekty miały być w czasach transformacji "lepszym wcieleniem" basenów. Nie tylko oferowały więcej atrakcji, ale przyciągały też charakterystycznym wyglądem z bardzo charakterystyczną plątaniną kolorowych zjeżdżalni, wijącą się na zewnątrz budynku.
Architektura dla żeglarzy
Powstały w latach 1981–1990 Tor Regatowy Malta w Poznaniu, zaprojektowany przez Klemensa Mikułę, jest jedną z ciekawszych realizacji zaliczanych do nurtu postmodernizmu. Kompleks, który obejmuje m.in. tor regatowy z trybunami, Centrum Obsługi Imprez i pawilon z szatniami dla zawodników jest zbiorem kolorowych brył, z których każda na inny sposób nawiązuje do stylistyki żeglarskiej. Choć ten niezwykle oryginalny formalnie obiekt do dziś z powodzeniem pełni swoją funkcję, to nie znalazł naśladowców. Dziś obiekty dla wodniaków projektuje się inaczej. Co ciekawe, choć brył architektonicznych dla żeglarzy nie powstaje wiele, prawie każda zyskuje powszechnie uznanie, zdobywając liczne nagrody architektoniczne. Tak było w 2012 roku, kiedy w Bydgoszczy oddano do użytku miejską przystań, będącą połączeniem bazy dla wodniaków, przystań jachtową czy hotel z przestrzenią publiczną.
Katarzyna Wojciechowska-Rokicka i Tomasz Rokicki, którzy wpisali tę drewnianą bryłę w przestrzeń Wyspy Młyńskiej, w ciekawy sposób połączyli funkcje sportowe z publicznymi. Dwa lata później zachwycaliśmy się Całorocznym Centrum Sportowo-Rekreacyjnym na jeziorem Ukiel w Olsztynie (proj. Dżus GK Architekci), sukces odniósł też projekt ośrodka sportów wodnych i baza kajakarzy w Augustowie (proj. PSBA Przemysław Sokołowski Biuro Architektoniczne i INOONI Jakub Zygmunt), pawilonowy zespół drewnianej zabudowy malowniczo harmonizujący z nabrzeżem rzeki Netty.
Sport wymaga treningów – zanim zostanie się medalistą trzeba "złapać sportowego bakcyla", polubić ruch i mieć szansę wybrać dla siebie odpowiednią dyscyplinę. Dlatego tak ważne jest budowanie ogólnodostępnych, wielofunkcyjnych obiektów rekreacyjno-sportowych, które oferując wygodną przestrzeń do zabawy, gier i fizycznych aktywności mogą zainspirować do sportowej kariery. Doskonałym na to przykładem jest zbudowany wśród bloków na warszawskim Bemowie Skwer Sportów Miejskich, wymyślony i powstały z inicjatywy aktywisty Grzegorza Gądka, który do projektu zapalił liczne grono młodych architektów. Nowoczesna, atrakcyjna przestrzeń oferuje wiele miejsc do ruchowej aktywności dla bardzo małych i nieco starszych. O szerokim gronie użytkowników myślała też Marlena Wolnik, tworząc projekt Centrum Aktywności Lokalnej (CAL). To koncepcja elastyczna: pomyślana tak, by różne jej warianty dało się zrealizować w osiedlowych przestrzeniach o zróżnicowanym charakterze, wśród bloków, zieleni, w centrum i na obrzeżach miasta. Pierwszy CAL powstał w 2019 roku w Rybniku. To zespół drewnianych brył, które mogą być miejscem aktywności sportowych, ale i spotkań, festynów czy odpoczynku. Podobnie oddziałuje modernizowana od kilku lat przestrzeń rekreacyjna nad Jeziorem Paprocany w Tychach (proj. RS Plus), niedawno wzbogacona m.in. o przystań kajakarską, dając możliwość zarówno uprawiania sportu, jak i odpoczynku.
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]