Urodził się 24 czerwca 1923 roku w Brzesku, zmarł 26 marca 2013 roku w Warszawie, został pochowany w alei zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
"Wychowywałem się na wschodniogalicyjskiej prowincji: Kołomyja, Bohorodczany - wspomina Jerzy Nowak. - Grupka inteligencji bawiła się tam w teatr, a mój ojciec reżyserował. Od najmłodszych lat rodzice zabierali mnie na premiery. 'Co tam panie w polityce?' - było jednym z pierwszych zapamiętanych przeze mnie zdań, które ojciec wypowiadał przy spotkaniach z kolegami. On też postanowił, że zostanę aktorem. Recytowałem wierszyki na imieniny Piłsudskiego, strasznie niedobrze, bo zżerała mnie trema. Później, w szkole dramatycznej, chcieli mnie z tego powodu wylać. Kończyłem jeszcze starą szkołę, średnią, tak że nie mam wyższego wykształcenia, ani tytułu magistra, jak moi młodsi koledzy."
Przed komisją ZASP promował go Bohdan Korzeniewski.
"Dostałem legitymację aspiranta ZASP z uprawnieniami do występowania na scenie zawodowej, choć z zastrzeżeniami co do dykcji, wyrazistości i jeszcze kilku innych rzeczy. Wpisano do papierów, że muszę te braki uzupełnić przez trzy lata pracy na scenie. W wyniku bałaganu nikt do tej pory nie sprawdził, czy i na ile je uzupełniłem. Wciąż jestem aspirantem."
Jerzy Nowak był tzw. aktorem charakterystycznym. Zdobył sobie szacunek środowiska, krytyków i widzów aktorskim kunsztem w epizodach. Kiedy dzwoni telefon i w słuchawce słyszy: "Tu kuria biskupia. Proszę pana, robimy widowisko pasyjne, które będzie nagrywane dla radia", odpowiada: "Rozumiem, mam zagrać Judasza". "A skąd pan wie?" - pada po chwili zakłopotanego milczenia. "Jak to skąd? Wiadomo, że nie zagram Matki Boskiej..."
W kontaktach pozascenicznych i pozaekranowych, jakby na przekór swemu wizerunkowi o amplitudzie wyznaczanej przez wrednego karczmarza z serialu "Czarne chmury", okazywał się człowiekiem niezwykle sympatycznym, ujmującym swym ciepłem i bezpośredniością.
" 'Czarne chmury' na długo przystawiły mi bardzo mocną pieczęć - mówi Jerzy Nowak. - Role tego typu wzięły się po prostu z mojego extérieur. Mam fizys, która na pierwszy rzut oka nie budzi sympatii. Na szczęście od dawna się nie golę, więc nie muszę długo patrzeć w lustro."
Swoje losy osobiste i zawodowe aktor związał z Krakowem. Zaczął w Teatrze Młodego Widza Marii Biliżanki, dziś Teatrze Bagatela. Kiedy Władysław Woźnik został dyrektorem Teatru Śląskiego w Katowicach, wziął go do siebie, gdzie przez pięć lat jego uczeń, jak wspomina, przesiedział "na ogonach". Później, już w Starym Teatrze w Krakowie, wyłowił go Tadeusz Kantor. W pierwszej jego premierze w krakowskim Domu Plastyka zagrał Hyrkana w "Mątwie" Stanisława Ignacego Witkiewicza. Od tego czasu zaczął otrzymywać interesujące propozycje aktorskie, także od czołowych reżyserów: Konrada Swinarskiego, Jerzego Jarockiego, Andrzeja Wajdy.
"Nie cierpiałem pracować z Jarockim - wyznaje Jerzy Nowak. - Jestem zdyscyplinowanym aktorem, ale nie zawsze bywam pokorny. Nieraz więc dochodziło między nami do kontrowersji i sporów. A którego reżysera stawiam najwyżej? Jarockiego."
Jedną z jego pamiętnych ról, głęboko poruszających prawdą kreowanej postaci, był Doktor w "Dziadach" Konrada Swinarskiego w Starym Teatrze w Krakowie. Doktor wślizgiwał się swoimi kwestiami w potok słów wypowiadanych przez Wiktora Sadeckiego jako Senatora.
"Dużo ciekawsza, bardziej złożona, bogatsza jest postać kanalii - stwierdza Nowak. - Rezoner, amant to wprawdzie wdzięczne pole do popisu, ale już nie tak, jak te pokręcone psychicznie postacie, które dają aktorowi więcej możliwości wyboru. Przy tym grając negatywnego typa, zawsze staram się znaleźć w nim człowieka. Choćby odrobinę."
Widzowie filmu "Ziemia obiecana"Andrzeja Wajdy mają w żywej pamięci żydowskiego fabrykanta Zukera, ekranowego męża Kaliny Jędrusik. To postać wzruszająca, zarazem komiczna i tragiczna, która w odpowiedzi na podłe i bezwzględne potraktowanie, ujawnia jeszcze jeden rys swej duszy - cynizm. Role Żydów stały się zresztą specjalnością aktora. Jidysz poznał jako dziecko.
"W szkole powszechnej w Bohorodczanach na korytarzu była wywieszona inskrypcja, że podczas pauzy zabrania się mówienia po rusku i po żydowsku, co nam nie przeszkadzało porozumiewać się również w tych językach. Ruski znałem jak polski, równie dobrze - gwarę żydowską. Nie lubię słowa: żydłaczyć, w którym jest coś pejoratywnego. Tego proletariatu żydowskiego już nie ma i nigdy go nie będzie. Zginie i to, co zostało w pamięci ludzi mego pokolenia. Nieraz oglądam Herodów chodzących podczas Bożego Narodzenia, wśród których zawsze jest Żyd. Przypomina wszystko, tylko nie Żyda."
Wielką rolę stworzył Nowak w przedstawieniu "Ja jestem Żyd z 'Wesela' ", które doczekało się ponad sześciuset wystawień. Roman Brandstaetter z melancholijnym humorem opisał w nim autentyczną historię Hirsza Singera, karczmarza z Bronowic Małych, unieśmiertelnionego przez Stanisława Wyspiańskiego w postaci Żyda w "Weselu". Powodzenie sztuki sprawiło dramatyczne powikłania w życiu Hirsza. Wyspiański wystawił bowiem na szwank uczciwość karczmarza. Napisał nieprawdę o jego rozmowach z księdzem... o zaległych dzierżawach! Wstyd na całą Galicję! W dodatku córka Pepa (nie Rachela) pokumała się z artystami, dawała im wódkę na kredyt, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przeszła na katolicyzm.
Opowieść rozgoryczonego Hirsza, dożywającego swych dni w przytułku, zainscenizował Tadeusz Malak. Główną rolę powierzył Jerzemu Nowakowi. Aktor stworzył wstrząsającą kreację. Uczynił swą postać wzruszającą: komiczną i tragiczną zarazem. Całkowicie bezbronną wobec literackiej legendy, której nie potrafił podołać.
"Nowaków w Polsce jest wielu, ale Jerzy Nowak jest tylko jeden - mówi Jerzy Trela. - Mądry jak diabli. I to prawda. Dla mnie jest jednym z podstawowych wzorców teatralnych. Fascynuje mnie umiejętnością łączenia tradycji z absolutnym słuchem na współczesność. Spośród wielu jego wspaniałych ról najbardziej zapamiętałem subtelnego Błazna z 'Wszystko dobre, co się dobrze kończy'. Jest człowiekiem naturalnym, normalnym, skromnym. Nie należy do ludzi, którzy tworzą wokół siebie mity. Ma w sobie coś z Sokratesa, którego zresztą wspaniale grał. Otwarty na wszystko, co ludzkie, bez żadnych póz. Jerzy Nowak jest jednym z nielicznych przykładów prawdziwego zawodowstwa - zawsze w formie, w pełni sprawny, czynny. Dużo młodszym kolegom życzę jego zapału do pracy. A olbrzymie poczucie humoru pozwala mu żartować także z siebie."
Przez ponad czterdzieści lat Jerzy Nowak nie udzielał wywiadów. Po przełamaniu milczenia dziennikarska brać ruszyła do ataku: "Pana ulubiona książka?. "Trylogia". "No, nie - młoda dziennikarka świdruje aktora oczami. - Ja pytam poważnie... Ulubiony film?" "W samo południe".
"O muzyce już nie napomknęła - śmieje się artysta. - Oczywiście, nie wyobrażam sobie życia bez Bacha, Beethovena, Mozarta i Chopina, ale również bez Straussa, Lehara czy Warsa."
O koledze ze sceny wypowiadał się Jerzy Bińczycki:
"Od kilku pokoleń jest dla nas jednym z najbardziej autentycznych profesorów. Jego aktorska osobowość nie jest może należycie rozpopularyzowana, ale w naszym środowisku cieszy się od zawsze prawdziwym szacunkiem. Jest dla nas autorytetem. Człowiekiem godnym podziwu, a nawet zazdrości za sprawność zawodową, wszechstronne wykształcenie i niezwykłą jasność umysłu. Jest jednym z tych ludzi, których się miło spotyka. Anegdociarz, o znakomitym poczuciu humoru, w towarzystwie rozrywany przez panie. Ceni sobie zresztą smak i uroki życia: dziewczyny czy przyjemności kieliszka. Przedziwna, renesansowa postać. Jak ognia unika szumu wokół siebie i wystawiania się na sprzedaż."
Aktorka Maria Andruszkiewicz-Nowak opowiadała, że gdy Krzysztof Jasiński robił z jej mężem pierwszy "Benefis w Teatrze STU", zapytał ją, co jego gość najbardziej lubi. Odpowiedziała, że karty, wódkę i dziewczyny. No, i program zaczął się od striptizu.
W 2003 roku Jerzy Nowak pracowicie obszedł podwójny jubileusz: 55-lecia pracy artystycznej i osiemdziesiątych urodzin. Wystąpił w kameralnym widowisku "Babski wybór". Babski także dlatego, że dokonany ręką żony Marii Andruszkiewicz-Nowak, z jego ulubionych lektur: "Na Skalnym Podhalu" i "Legendy Tatr" Kazimierza Tetmajera. W zainscenizowanym przez Józefa Opalskiego przedstawieniu grał steranego wiekiem bacę. Mędrca, który wiele widział, sporo doświadczył, a jeszcze więcej wie. I chętnie się swą wiedzą dzieli. Doskonałe aktorstwo Jerzego Nowaka szło w parze z sugestywnym, niepowtarzalnym pięknem podhalańskiej gwary. To kolejna z ról, którą wspiął się na wyżyny aktorskiego kunsztu.
"Jurek jest samą młodością - stwierdza Anna Polony. - Ma młodą psychikę i duszę. Cechuje go otwartość na świat, pewnego rodzaju naiwność w stosunkach z ludźmi, niezwykła serdeczność i ciepło. W Starym Teatrze połączyła nas wspólna praca w wielu najwspanialszych inscenizacjach, przede wszystkim Konrada Swinarskiego. Jurek jest także cudownym kompanem. Pamiętam, jak kiedyś nocą w mojej łazience - żeby nie pobudzić domowników - wyśpiewywał ballady i romanse."
Jerzy Nowak był wykładowcą krakowskiej PWST. Jego uczniami byli między innymi: Anna Seniuk, Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Jan Nowicki.
Rozpierający go twórczy temperament sprawiał, że niekiedy też reżyserował. Na przykład swego dyrektora Zygmunta Hübnera - a ten z kolei jego - gdy w Starym Teatrze wspólnie grali w "Sposobie bycia".
"Jurek Nowak zawsze był dla mnie Matuzalemem, ale z tej szlachetnej rasy aktorów, którzy zawsze są młodzi - mówi Jan Frycz. - Podobnie jak od innych wielkich aktorów: Holoubka czy Łomnickiego dużo się od niego nauczyłem. Ma wspaniały dystans do siebie, a innych traktuje z dużym ciepłem i sympatią. Lubi śmiać się z dowcipów i sam je świetnie opowiada."
Kiedyś, podczas programu Piwnicy pod Baranami, Piotr Skrzynecki wyciągnął z widowni Jerzego Nowaka na scenę. Aktor, wtórując sobie na pożyczonej gitarze, zaśpiewał "Lily Marlen". Każdą zwrotkę w innym języku.
"W gimnazjum uczyłem się niemieckiego. Kiedy po raz pierwszy podczas okupacji spotkałem się z Niemcem, nie zrozumiałem nic. Stopniowo doszedłem do tego, że w Rzeszowie, gdzie kończyłem konspiracyjną podchorążówkę, przez miesiąc chodziłem w niemieckim mundurze. Angielskiego uczyłem się w domu. W Armii Krajowej byli odbici z niemieckiej niewoli Kanadyjczycy, Australijczycy i Anglik. Rozmawiając z nimi szlifowałem angielski. Ruski był obowiązkowy w szkole, a rosyjskiego nauczyłem się sam. Mam dobre ucho do języków, gorzej z ortografią."
Znajomość obcych języków i gwar przynosiła mu ciekawe propozycje ról:
"W 'Liście Schindlera' Stevena Spielberga miałem blisko trzydzieści dni zdjęciowych po angielsku. Dwa razy mówiłem po angielsku u Zanussiego. Grałem po niemiecku gestapowca w filmie 'Dezerter'. W jakimś ruskim filmie wypowiadałem się po rosyjsku. Tak się składa, że znam te trzy języki. Ale w jednym z filmów Pawła Komorowskiego mówiłem po francusku, którego nie znam. Gadałem 'na małpę', uczony tekstu przez Murzyna z Francji. Radziłem reżyserowi, żeby mnie ktoś zastąpił na postsynchronach. 'Ja chcę tam mieć twój francowaty głos' - odpowiedział. Mojemu partnerowi dopisaliśmy więc skierowane do mnie zdanie: 'Przestań mówić z tym flamandzkim akcentem'."
Granie w zachodnich filmach i koprodukcjach to kontakt z aktorskimi sławami.
"Bardzo miło wspominam wszystkich wykonawców u Spielberga. Ben Kingsley na pierwszy rzut oka robił odpychające wrażenie, więc go omijałem. Okazało się, że niesłusznie, bo to niezwykle miły chłop, ale mrukliwej natury. Żegnaliśmy się bardzo serdecznie. Liam Neeson grający główną rolę okazał się uroczym dżentelmenem, który w najmniejszym stopniu nie dawał nikomu odczuć, że jest supergwiazdą Spielberga. Obaj mieli wprawdzie osobne krzesła, co nie przeszkadzało, że na nich przysiadałem, gdy były wolne. Garderobę dzieliłem z Ezrą Daganem, aktorem z Habimy, który grał rabbiego Levartova. Niezwykle sympatyczny, znakomity profesjonalista. Żydowscy aktorzy, mutatis mutandis, przypominają mi rosyjskich - z ich wielką, soczystą prawdą."
Na scenie, na planie filmowym trafiają się nieprzewidziane, zaskakujące sytuacje:
"W Katowicach graliśmy 'Zagładę eskadry' Korniejczuka. W scenie finałowej miała miejsce ogólna strzelanina. Broń dostaliśmy dopiero na generalnej próbie. Teatr był szczelnie otoczony przez UB, a nas wszystkich obmacali, czy nie mamy ostrych naboi, bo w lożach siedziała cała ta tytularna zgraja. Mimo że naboje były ślepakami, z bliska mogły zranić. Zgasło światło, by w ciemności lepiej było widać płomyki wydobywające się z luf. Po moim strzale wytworzyła się jakaś nieszczególna sytuacja. Mówię cichaczem do kolegi: 'Zdaje się, że komuś strzeliłem w d...'. A on na to jękliwym głosem: 'Chyba nawet wiem komu'."
O innym zdarzeniu opowiedział Jerzy Trela:
"Podczas kręcenia w plenerze 'Sędziów', mieliśmy po wieczornych zdjęciach noc czekania na świt. Rano okazało się, że Nowak gdzieś się zawieruszył. Idąc po dźwiękach pianina odnaleziono go na jakimś strychu. Nie zmrużywszy oka, całą noc grał na pianinie. Przy kręceniu sceny śmierci Joasa, Jurek, grający w filmie Juklego, po tej nieprzespanej nocy nie mógł ustać w wyjątkowo śliskim błocie. W rezultacie za pomocą gwoździ przybito go za chałat do stołu. Ale w swoim zaspaniu Jurek rozpoczął modlitwę od... znaku krzyża. Konrad Swinarski krzyknął na niego, że mu się pomieszało w głowie, bo przecież gra Żyda. Po tej uwadze Jurek zaczął się już kiwać jak należy i zdjęcia ruszyły do przodu. Był to jeden z naszych wspólnych świtów, który wspominam z największym sentymentem."
Sporo szumu medialnego wywołał film Marcina Koszałki "Istnienie" (2007), w którym Jerzy Nowak wystąpił, jak sam twierdzi, dla sławy. Po raz pierwszy w głównej roli - aktora powoli oswajającego się z nieuchronnością nadchodzącej śmierci. Choć bynajmniej nie zamierza się jej poddać. W 2009 roku zadebiutował, wraz z żoną jako współautorką, tomem wspomnień "Książka o miłości" (Wydawnictwo Austeria, Kraków 2009).
(Cytowane fragmenty pochodzą z rozmów przeprowadzonych przez autora tekstu).
Janusz R. Kowalczyk maj 2011 | |
Twórczość Jerzego Nowaka (wybór):
Film:
- 1955 - "Podhale w ogniu", (hajduk zabierający chłopom bydło);
- 1958 - "Dezerter", (Klein);
- 1958 - "Orzeł", (mat Sznuk);
- 1960 - "Spotkania w mroku", (robotnik);
- 1961 - "Kwiecień", (listonosz);
- 1964 - "Koniec naszego świata", (blockführer);
- 1964 - "Nieznany", (listonosz obozowy);
- 1964 - "Pięciu", (Alfred Buchta, brat Maryjki);
- 1965 - "Lenin w Polsce", (oficer austriacki w parowozowni);
- 1965 - "Sobótki", (kolejarz Kranz);
- 1966 - "Cała naprzód", (bosman na "Rosicie");
- 1966 - "Ściana czarownic", (barman w "Rysach");
- 1968 - "Stawka większa niż życie", odc. 10 "W imieniu Rzeczypospolitej", (krawiec Marian Skowronek);
- 1969 - "Co jest w człowieku w środku", (sołtys);
- 1971 - "Gwiazda wytrwałości", (gospodarz oberży);
- 1973 - "Czarne chmury", odc. 6 "Intryga", odc. 7 "Pantomima", odc. 8 "Wilcze doły", odc. 9 "Zaręczyny", odc. 10 "Pościg", (oberżysta Schulz);
- 1973 - "Fernando i humaniści", (zainteresowany kupnem rzeźb Fernanda);
- 1974 - "Broda" w "Najważniejszy dzień życia", ("Łysy"; wizytator z województwa);
- 1974 - "Opowieść w czerwieni", (gajowy);
- 1974 - "Sędziowie. Tragedya", (Jukli);
- 1974 - "Ziemia obiecana", także serial tv, (Zucker, mąż Lucy);
- 1975 - "Czerwone i białe", (Żyd);
- 1976 - "Hasło", (stary smolarz);
- 1976 - "Noc w wielkim mieście", (Grzesiek);
- 1976 - "Polskie drogi", odc. 2 "Obywatele GG", odc. 3 "Najspokojniejsze miejsce na świecie", (fotograf Tadeusz Białas, ojciec Basi);
- 1976 - "Próba ciśnienia", (lekarz);
- 1976 - "Ptaki, ptakom...", (Barcik);
- 1976 - "Wergili", (oświęcimiak "Wycior");
- 1976 - "Zofia", (kelner w mordowni);
- 1978 - "Umarli rzucają cień", ("Dziadek");
- 1979 - "Amator", (Stanisław Osuch, kierownik Filipa Mosza);
- 1979 - "Elegia", (stary Niemiec);
- 1979 - "Na własną prośbę", (Tomkowski);
- 1979 - "Placówka", (karczmarz Josel Szatzman);
- 1979 - "Ród Gąsieniców", odc. 1 "Franek, syn Pawła Gąsienicy", odc. 2 "Poruseństwo w Chochołowie", (Szymek Polowacz);
- 1979 - "Sekret Enigmy", także serial tv "Tajemnica Enigmy", odc. 3 "Próba dywersji" (Alexander Cadogan, angielski wiceminister spraw zagranicznych);
- 1979 - "Szansa", (nauczyciel Mołda);
- 1979 - "Wściekły", (zegarmistrz Okrzesik);
- 1979 - "Zielone lata", (członek komisji ds. rasowych);
- 1980 - "Krab i Joanna", (Grzegorz Zaruba);
- 1980 - "Misja", odc. 1, (Jakub Gutman);
- 1981 - "Da un paese lontano (Giovanni Paolo II)", ("Z dalekiego kraju"), (profesor);
- 1981 - "Fantazja dur-moll", (Karol Kryszak);
- 1981 - "Der ungebetene Gast", ("Nieproszony gość");
- 1982 - "Do góry nogami", (restaurator);
- 1982 - "Oko proroka", (Jost Fok);
- 1983 - "Mgła", (dziadek);
- 1983 - "Nie było słońca tej wiosny", (Josek);
- 1983 - "Szkatułka z Hongkongu", (antykwariusz Schwartz);
- 1983 - "Ślady wilczych zębów", (Florian);
- 1983 - "Toccata", (Roman, brat Jana);
- 1983 - "Ziarno fotografii", (Żebrak);
- 1984 - "Jajo", (gospodarz Ewy);
- 1984 - "Rok spokojnego słońca", (lekarz przy ekshumacji zwłok);
- 1985 - "Oko proroka, czyli Hanusz Bystry i jego przygody", serial tv, odc. 1 "Sam na świecie", odc. 2 "Ojciec Hanusza", odc. 5 "Przyjaciele", (Jost Fok);
- 1985 - "Daleki dystans", (psychiatra);
- 1985 - "Medium", (Ernest Wagner);
- 1985 - "Tumor Witkacego", (ojciec Sokołowskiego);
- 1986 - "Kalejdoskop", (dziadek Joasi);
- 1986 - "Na kłopoty... Bednarski", odc. 5 "Znak węża", (chirurg Bohmke vel Ehmke);
- 1988 - "Alchemik", także serial tv "Alchemik Sendivius", (książę Kiejstut);
- 1988 - "And the Violins Stopped Playing", ("I skrzypce przestały grać"), (profesor Epstein, lekarz w Oświęcimiu);
- 1988 - "Wherever You Are", ("Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest..."), (oficer policji);
- 1988 - "The Jeweller's Shop", ("Przed sklepem jubilera"), (profesor Teresy);
- 1989 - "Kanclerz", odc. 2, (mnich z otoczenia prymasa Uchańskiego);
- 1989 - "Kapitał, czyli jak zrobić pieniądze w Polsce...", (Serafin);
- 1989 - "Lawa", (członek chóru na dziadach);
- 1992 - "Szwadron", (Lejba);
- 1993 - "Schindler's List", ("Lista Schindlera"), (inwestor);
- 1993 - "Trois couleurs. Blanc", ("Trzy kolory. Biały"), (chłop);
- 1994 - "Legenda Tatr", (karczmarz);
- 1994 - "Stella Stellaris";
- 1995 - "Gnoje", (Hryćko, staruszek w Bieszczadach);
- 1995 - "Łagodna", (sklepikarz);
- 1995 - "Sukces...", odc. 1, 2, (Gordon, prezes Foreign Investment Bank);
- 1996 - "Opowieść o Józefie Szwejku i jego drodze na front", odc. 2 (wierzyciel);
- 1996 - "Spóźniona podróż", (mąż);
- 1997 - "Boża podszewka", odc. 2, "Juryszki wileńskie, rok 1913", (Mickiewicz, mąż Waluni);
- 1997 - "Historie miłosne", (Ankieter);
- 1997 - "Our God's Brother", ("Brat naszego Boga"), (Antoni);
- 1997 - "Sława i chwała", odc. 3, (Żyd, właściciel rekwirowanego mieszkania);
- 1998 - "Syzyfowe prace", odc. 2, (Żyd);
- 1999 - "Egzekutor", (Franciszek Kozar);
- 2000 - "Når nettene blir lange", ("Kiedy noce robią się długie"), (Olek);
- 2000 - "Świat według Kiepskich", odc. 26 (mumia) i 29 (Góral);
- 2001 - "Eucalyptus", (Pancho Almodovar);
- 2001 - "Quo vadis", także serial tv, (chrześcijanin Kryspus);
- 2001 - "Wiedźmin", także serial tv, odc. 1, 2, 9, 12, (kapłan Vesemir);
- 2002 - "Julia wraca do domu", (Mietek);
- 2002 - "Zemsta", (murarz Michał Kafar);
- 2004 - "Cud w Krakowie", (mistrz Grzegorz, opiekun cmentarza);
- 2008 - "Rysa", (Leon);
- 2009 - "The Courageous Heart of Yrena Sendler", ("Dzieci Ireny Sendlerowej"), (stary rabin);
- 2010 - "Legenda o lietajucom Cyprianovi" ("Latający mnich i tajemnica da Vinci"), (brat Bernard);
- 2010 - "Mistyfikacja", (doktor Askenazy);
- 2012 - "Obława", ("Stary Wiarus").
- 2013- "Sierpniowe niebo. 63 dni chwały", (Leonard)
Teatr TV:
- 1969 - "Taniec śmierci", (Bert);
- 1970 - "Klątwa";
- 1971 - "Ludzie bezdomni", (Dr Czernisz);
- 1971 - "Wyszedł z domu";
- 1972 - "Warszawianka", (Stary Wiarus);
- 1972 - "Wielki testament", (Żebrak);
- 1973 - "Eskurial", (Błazen);
- 1973 - "Gracze", (Krugiel);
- 1973 - "Miłość czysta u kąpieli morskich", (Kąpielowy);
- 1973 - "Panna bez posagu", (Robinson);
- 1974 - "Bunt na U.S.S. Caine", (Kapitan Queeg);
- 1974 - "Jak redagowałem dziennik w Tennessee", (Botle-Bottom);
- 1974 - "Przed zachodem słońca", (Mateusz Clausen);
- 1975 - "Płatonow", (Wengierowicz ojciec);
- 1976 - "Smuga cienia", (Burns);
- 1978 - "Lorenzaccio", (Kardynał Valori);
- 1979 - "Pastorałka", (Bartos, Feldmarszał);
- 1979 - "Wesołe kumoszki z Windsoru", (Sędzia Płytek);
- 1980 - "Ludzie bez winy", (Baron);
- 1980 - "Niebezpiecznie panie Mochnacki", (Generał Krukowski);
- 1980 - "Sześć postaci szuka autora", (Ojciec);
- 1982 - "Powrót z Elby", (Edward);
- 1983 - "Wróg ludu", (Kapitan Horster);
- 1983 - "Żałoba przystoi Elektrze", (Seth);
- 1989 - "Diaboliada", (Szewjotowy Staruszek);
- 1989 - "Do piachu...", (Siekierka);
- 1989 - "Koncert świętego Owidiusza", (Eliasz);
- 1989 - "Litość Boga", (Doktor);
- 1990 - "Cztery wezwania z przyczyny Świętego Jerzego", (Diderik);
- 1991 - "Noc Walpurgi, czyli Kroki Komandora", (Wowa);
- 1992 - "Król Edyp", (Sługa Lajosa);
- 1993 - "Ja jestem Żyd z 'Wesela' ", (Hirsz Singer);
- 1994 - "Kłopoty wdowy", (Alex);
- 1995 - "Gelsomino w Krainie Kłamczuchów", (Naczelnik więzienia);
- 1995 - "Legenda o Świętym Krzysztofie", (Człowiek);
- 1995 - "Rodzina", (Pituła);
- 1997 - "Skarb ze snu", (Mełamed);
- 1998 - "Płaszcz", (Krawiec Pietrowicz);
- 1999 - "Bigda idzie!", (Ksawery);
- 1999 - "Miarka za miarkę", (Obskursyn);
- 2003 - "Hamlet", (Grabarz);
- 2006 - "Volpone albo Lis", (Notario);
- 2007 - "Umarli ze Spoon River", (George Gray);
- 2007 - "Góra Góry", (Pan Potok).
Twórczość teatralna
(wybór)
Teatr Młodego Widza, Kraków:
- 1948 - "Królowa Śniegu", (Bajkopisarz);
- 1949 - "Stara baśń", (Znosek).
Teatr Śląski, Katowice:
- 1949 - "Mieszczanie", (Szyszkin);
- 1949 - "Wieczór w Michajłowskoje", (Aleksander Puszkin);
- 1951 - "Chłopiec z naszego miasta", (Młody lekarz);
- 1951 - "Dożywocie", (Klarnecista / Łatka);
- 1952 - "Trzydzieści srebrników", (Fredrick Selwin);
- 1952 - "Zagłada eskadry", (Pallada);
- 1953 - "Niemcy", (Antoni);
- 1953 - "Jak hartowała się stal", (Dolinnik);
- 1953 - "Droga do Czarnolasu", (Andrzej Patrycy Nidecki).
Teatr Cricot 2, Kraków:
- 1956 - "Mątwa, czyli Hyrkaniczny światopogląd", (Król Hyrkan IV);
- 1957 - "Cyrk", (Anastazy żongler).
Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej, Kraków (1955-1974):
- 1955 - "Ruy Blas", (Lokaj);
- 1955 - "Maturzyści", (Jerzy Zawada);
- 1955 - "Cienie", (Paweł Mikołajewicz Nabojkin);
- 1956 - "Huzarzy", (Kancelista wojskowy);
- 1956 - "Hamlet", (Grabarz II);
- 1957 - "Antygona", (Strażnik III);
- 1957 - "Dzika kaczka", (Molvik);
- 1957 - "Krzesła", (Stary);
- 1958 - "Irydion", (Euforion);
- 1959 - "Kapitan z Köpenick", (Wabschke);
- 1959 - "Biedermann i podpalacze", (Głos chóru w magnetofonie, Koryfeusz);
- 1960 - "Candida", (Aleksander Mill);
- 1960 - "Na dnie", (Baron);
- 1961 - "Nosorożec", (Berenger);
- 1961 - "Heloiza i Abelard", (Fulbert);
- 1962 - "Postępowiec", (Mały Rozbitek; Dziadek);
- 1962 - "Koriolan", (Sycyniusz Welutus);
- 1963 - "Major Barbara", (Bill Walker);
- 1963 - "Kaligula", (Helikon);
- 1963 - "Wesele", (Pan Młody);
- 1964 - "Cichy Don", (Fomin);
- 1964 - "Sposób bycia", (także adaptacja i reżyseria z Zygmuntem Hübnerem), (Mężczyzna);
- 1964 - "Wariatka z Chaillot", (Śmieciarz);
- 1965 - "Król Henryk IV", (Worcester);
- 1965 - "Wyszedł z domu", (Stary);
- 1965 - "Nie-Boska komedia", (Pankracy);
- 1966 - "Woyzeck", (Obłąkany);
- 1966 - "Derby w pałacu", (Józef);
- 1966 - "Zmierzch", (Arie-Lejb);
- 1967 - "Oni", (Seraskier Banga Tefuan);
- 1967 - "Taniec śmierci", (Bert);
- 1968 - "Anabaptyści", (Franz von Waldeck);
- 1968 - "Biografia", (Rejestrator);
- 1968 - "Klątwa", (Pustelnik); "Sędziowie" (Natan / Sędzia);
- 1965 - "Pastorałka", (także reżyseria), (Rabin, Żydek);
- 1969 - "Kurdesz", (Duraś);
- 1969 - "Życie jest snem", (Basilio);
- 1970 - "Cena", (Gregory Solomon);
- 1971 - "Żegnaj, Judaszu", (Komisarz);
- 1971 - "Szewcy", (Hiperrobociarz);
- 1971 - "Na czworakach", (Laurenty);
- 1971 - "Wszystko dobre, co się dobrze kończy", (Błazen);
- 1972 - "Lęki poranne", (Kola);
- 1973 - "Dziady", (Doktór, Widmo);
- 1973 - "Proces", (Kupiec Block);
- 1974 - "Noc listopadowa", (Makrot, Satyr I).
Teatr im. Juliusza Słowackiego, Kraków:
- 1974 - "Opowieść zimowa", (Autolik-Czas);
- 1975 - "Sprawa Dantona", (Danton);
- 1975 - "Peer Gynt", (Chudy);
- 1975 - "Sułkowski", (d'Antraiques);
- 1976 - "Rzeźnia", (Paganini-Rzeźnik);
- 1977 - "Mazepa", (Wojewoda);
- 1978 - "Akropolis", (Laban);
- 1978 - "Wróg ludu", (Aslarsen);
- 1978 - "Bałałajkin i spółka", (Gawędziarz Głumow);
- 1979 - "Brytanik", (Aktor);
- 1980 - "Sto rąk, sto sztyletów", (Dyrektor teatru);
- 1980 - "Brat naszego Boga", (Bezdomny, Brat);
- 1982 - "Hiob", (Hiob);
- 1982 - "Trans-Atlantyk", (Pyckal);
- 1984 - "Wesele", (Żyd);
- 1986 - "Legion", (Rapsod);
- 1987 - "Zaczarowane koło", (także reżyseria), (Drwal);
- 1987 - "Balladyna", (Fon Kostryn);
- 1987 - "Bruno", (Ojciec);
- 1989 - "Przedstawienie 'Hamleta' we wsi Głucha Dolna", (Mile Puljiz);
- 1990 - "Burza", (Alonzo).
Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej, Kraków (ponownie od 1991):
- 1991 - "Wesele", (Żyd);
- 1992 - "Rękopis znaleziony w Saragossie", (Lucyfer, Don Belial de Gehenna);
- 1993 - "Jak wam się podoba", (Adam);
- 1994 - "Ja jestem Żyd z 'Wesela' ", (Hirsz Singer);
- 1996 - "Cena", (Gregory Solomon);
- 1996 - "Romulus Wielki", (Pyramus);
- 1997 - "Klątwa", (Dzwonnik);
- 1998 - "Wspólny pokój", (Lekarz);
- 1998 - "Miarka za miarkę", (Obskursyn);
- 1999 - "Przebudzenie wiosny", (Rektor Sonnenstich);
- 1999 - "Don Juan", (Leporello);
- 2000 - "Tryptyk Wyspiański", (Guślarz);
- 2000 - "Spaghetti i miecz", (Pan I);
- 2001 - "Damy i huzary", (Grzegorz).
Inne sceny:
- 1983 - "Krawiec", (Krawiec), Teatr Bagatela im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego, Kraków;
- 1985 - "Lekcja prusskiego", (Fryderyk II), Wrocławski Teatr Współczesny im. Edmunda Wiercińskiego, Wrocław;
- 2000 - "Pan Paweł", (Pan Paweł), Stowarzyszenie Teatralne "Łaźnia", Kraków;
- 2001 - "Dożywocie", (Łatka), Teatr Ludowy, Kraków-Nowa Huta;
- 2003 - "Babski wybór", Scena Fundacji Starego Teatru, Kraków;
- 2004 - "Sekrety nietoperzy", Krakowski Teatr Scena STU, Kraków;
- 2004 - "Życie pana Moliera", (Bouton), Scena Molière, Kraków;
- 2005 - "Zmartwychwstanie", (Chłop Wynajęty), Sala Kongresowa PKiN, Warszawa;
- 2007 - "Biesy", (Tichon), Krakowski Teatr Scena STU, Kraków.
Nagrody:
- 1969 - Wrocław - 4. OFTJA - Nagroda za monodram "Prawdziwa obrona Sokratesa" Kostasa Varnalisa w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie;
- 1978 - Nagroda teatralna tygodnika "Przyjaźń" za rolę Gawędziarza Głumowa w sztuce "Bałałajkin i spółka" Sergiusza Michałkowa w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie;
- 1981 - Dyplom uznania za wybitne osiągnięcia artystyczne w Teatrze TV;
- 1987 - Wrocław - 26. FPSW - wyróżnienie za rolę Ojca w widowisku "Bruno" w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie;
- 1993 - Opole - 18. OKT - Nagroda za rolę Żyda w "Weselu" w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie;
- 1995 - Szczecin - 30. OPTMF - Nagroda główna za rolę Hirsza Singera w przedstawieniu "Ja jestem Żyd z 'Wesela' " według opowiadania Romana Brandstaettera w reżyserii Tadeusza Malaka w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie;
- 1998 - Nagroda kulturalna wojewody krakowskiego;
- 2001 - Ludwik - Nagroda krakowskiego środowiska teatralnego za rolę główną w przedstawieniu "Pan Paweł" Tankreda Dorsta w Stowarzyszeniu Teatralnym "Łaźnia" w Krakowie;
- 2004 - Tarnów - Festiwal Komedii Talia - nagroda za główną rolę w "Babskim wyborze";
- 2004 - Kraków - Nagroda honorowa Krakowskiej Filii Fundacji Kultury Polskiej za rok 2004;
- 2010 - Kraków - Krakowska Książka Miesiąca - nagroda za "Książkę o miłości".
Odznaczenia:
- 1964 - Krzyż Partyzancki;
- 1977 - Złota Odznaka za Zasługi dla Krakowa;
- 1979 - Złoty Krzyż Zasługi;
- 2008 - Złoty Medal Gloria Artis - Zasłużony Kulturze.