W 1996 roku Bartosz Szydłowski założył Stowarzyszenie Teatralne "Łaźnia". Był wówczas studentem II roku Wydziału Reżyserii krakowskiej szkoły teatralnej. Scena mieściła się w dawnej łaźni żydowskiej na krakowskim Kazimierzu. Działalność stowarzyszenia nie ograniczała się jedynie do realizacji teatralnych. Odbywały się tutaj egzaminy studentów reżyserii. "Łaźnia" dawała własne premiery, organizowała happeningi, koncerty clubbingowe, spotkania, pokazy filmów. Na miejscu działał też pub.
"Tworzenie 'Łaźni' było organicznym odruchem, zakładało pełną uczciwość wobec miejsca, wobec dzielnicy. Najważniejsze było to, aby nie zakłócić tego, co już w murach 'Łaźni' zastaliśmy, aby 'ulica' była stale obecna w naszym myśleniu o teatrze" - mówił o swoim projekcie Szydłowski. - "Chodziło mi o tworzenie miejsca, które będzie czymś więcej niż sceną teatralną."
W 2004 roku stowarzyszenie zmieniło siedzibę i nazwę. Obecnie Teatr Łaźnia Nowa działa na osiedlu Szkolnym w Nowej Hucie. Członkowie teatru nazywają Nową Hutę miejscem trudnym, z którym jednak chcą się zmierzyć. I podobnie, jak na Kazimierzu, nie zapominają o tym, gdzie działają.
Pierwszą premierą "Łaźni" był Ryszard III Szekspira (1998) w reżyserii Macieja Fugasa, później powstały m.in. Pokojówki Jeana Geneta w reżyserii Pawła Miśkiewicza, który przygotował spektakl w obsadzie męskiej. Druga wersja Pokojówek - tym razem w kobiecej obsadzie została zrealizowana przez Tanję Miletić-Oručević (1998). Ta sama reżyserka wystawiła tutaj także Skórę węża Šlobodana Snajdéra (1999), który odwiedził "Łaźnię" i oglądał realizację swojego dramatu.
"Spektakl opowiadał o bardzo aktualnych wydarzeniach na Bałkanach - zbiorowych i etnicznych gwałtach na kobietach bośniackich. Aktualność i mocny, ważny temat wyznacza linię repertuarową, którą 'Łaźnia' będzie podążać" - deklarował Szydłowski.
W 1999 roku odbyła się kolejna ważna premiera - Pan Paweł Tankreda Dorsta w reżyserii Bartosza Szydłowskiego. W spektaklu zagrali m.in. doświadczeni aktorzy Starego Teatru: Jerzy Nowak i Elżbieta Karkoszka oraz Tomasz Schimscheiner. W tym czasie "Łaźnia" realizowała swoje projekty za granicą. W 1998 roku powstały widowiska multimedialne - Golem w Kolonii w reżyserii Szydłowskiego w Kolonii, w Niemczech oraz Wiosenna noc w reżyserii Szydłowskiego i Fugasa w Bergen, w Norwegii.W 2000 roku "Łaźnia" zorganizowała 70. urodziny Sławomira Mrożka. Wówczas powstała Zabawa Mrożka w reżyserii Bartosza Szydłowskiego, przedstawienie, które było prezentowane także międzynarodowej publiczności w Pradze, Niemczech, Kijowie i we Lwowie. Spotkania z twórcami dramatów mieszczą się w praktykowanej przez "Łaźnię" formule interdyscyplinarnej. Stowarzyszenie często łączy najróżniejsze formy prezentacji, i tak podczas wieczoru na Paulińskiej można obejrzeć spektakl, pokaz filmu, wysłuchać wykładu. Podczas spotkania poświęconego 101. urodzinom Bertolta Brechta (1999) sztywne podziały estetyczne zniknęły.
"Brecht w 'Łaźni' był jakby cały z buczącego ula knajpy, z papierosów, cygar, popiołu, dymu, zapachu spirytualiów i ciał, z rechotów i szeptów, z puszczanych na pełną parę Brechtowskich songów w najlepszych wykonaniach" - pisał Paweł Głowacki. - "Brecht w 'Łaźni' był cały na krawędzi tego, co jeszcze jest kosmosem wciąż szemrzącego baru, i tego, co już jest dość trującym kabaretem. Co i raz ktoś z ula wyskakiwał, wskakiwał na stół, krzesło, ladę i śpiewał Brechta, i mówił Brechta, i wykrzykiwał Brechta. (...) Na dodatek Brecht w 'Łaźni', to w istocie jest 'Łaźnia' w Brechcie. Ta pozornie sucha i kanciasta literatura świetnie się poczuła wśród starych, wiszących na ścianach armatur i zlewów." ("Dziennik Polski" 1999, nr 39)
Kolejnym przedsięwzięciem, w którym połączono różne formy przekazu był Biochemical - spektakl taneczno-muzyczny z muzyką graną na żywo w reżyserii Huseina Orucevića (1999).
Ważną dziedziną działalności Stowarzyszenia są, zazwyczaj cykliczne, projekty poświęcone różnym aspektom kultury, m.in. kultury latynoamerykańskiej, muzyce etnicznej, mitowi buntownika, możliwości katharsis we współczesnej kulturze, czy projekty dotyczące teatru, jak ostatni cykl "Odmienne stany teatru", w ramach którego odbyły się spotkania i wykłady dotyczące myśli i działalności takich twórców, jak Georgij Iwanowicz Gurdżijew, Peter Brook, Antonin Aratud i Jerzy Grotowski. W "Łaźni" odbył się także cykl spotkań poświęcony przemocy. Powstało wtedy przedstawienie Monte Calvo Kolumbijczyka Jannibala Nino w reżyserii studenta krakowskiej PWST Giovanniego Castellanos przygotowane pod opieką rektora krakowskiej szkoły teatralnej Jerzego Stuhra (2001).
Ostatnie przedstawienia zrealizowane pod szyldem "Łaźni" na krakowskim Kazimierzu to spektakle wyreżyserowane przez Bartosza Szydłowskiego. Reżyser po raz pierwszy w Polsce sięgnął wówczas do twórczości Sarah Kane, przygotował jej dramat Miłość Fedry (2001), zrealizował także Tatuaż niemieckiej dramatopisarki Dei Loher (2002) oraz Wściekliznę show, albo fajnych ludzi (2003) na podstawie Wścieklizny Pawła Jurka i Pokolenia porno (2003) tego samego autora.
Po przeprowadzce do Nowej Huty, Szydłowski zorganizował najpierw happening w Alei Róż (2004) i zaprosił na niego mieszkańców. W nowym miejscu odbyły się także trzecia i czwarta edycja festiwalu Genius Loci, pierwsza edycja Beckettowskiego Festiwalu Transpozycje, trwają prace nad kolejnym festiwalem Eldorado. W 2005 roku pokazano przedstawienie w reżyserii Jacka Papisa Mieszkam tu. Inspiracją tekstów powstałych na potrzeby spektaklu, stworzonych przez młodych dramatopisarzy, m.in. Radosława Dobrowolskiego, Pawła Salę i Małgorzatę Owsiany, byli mieszkańcy Nowej Huty. Do teatru przynieśli rzeczy dla nich ważne, rodzinne pamiątki, które stały się punktem wyjścia dla dramaturgicznych opowieści.
Kolejne premiery "Łaźni" to Cukier w normie Sławomira Shuty (2004), Edyp.Tragedia Nowohucka wg Sofoklesa w inscenizacji Szydłowskiego (2006) i From Poland with love Pawła Demirskiego przygotowany przez Piotra Waligórskiego (2006).
"Łaźnia" nadal jest wierna Mrożkowi, który obchodzi tutaj swoje kolejne urodziny. Piotr Waligórski wyreżyserował Mrożkowego Lisa filozofa (2005). Później twórcy zajęli się adaptacjami opowiadań dramatopisarza. W ten sposób powstał Fakir (2010, reż. Bartosz Szydłowski), Nocleg (2010, reż. Paweł Kamza), performance Rura (2010, reż. Jarosław Tochowicz ), Upadek orlego gniazda (2010, reż. Krzysztof Jaworski) oraz Testament optymisty tym razem Mrożek przełożony na język tańca (2011, reż. i choreografia: Dominika Knapik).
Mieszkańcy Nowej Huty zagrali w (…) Vademecum teatru amatorskiego w reżyserii Agnieszki Salamon (2006). Sceniczne opracowanie wybranych fragmentów podręcznika Stanisława Iłowskiego to opowieść o teatrze pokazana przez amatorów, przywołująca czasy szkolnych teatrzyków i akademii "ku czci". Następny projekt Szydłowskiego angażujący lokalną społeczność to Krwawe wesele Federico Garcii Lorci (2007) z muzyką wykonywaną na żywo przez nowohuckich Romów. Z teatrem współpracuje Paweł Kamza – scenarzysta i reżyser przejmującej sztuki Kochałam Bogdana W. (2006) - historii 20-letniego Bogdana Włosika zabitego przez SB w 1982 roku w Nowej Hucie. Kamza jest także twórcą Mojej Molinezji* inspirowanej Nowohucką telenowelą Renaty Radłowskiej (2009).
Na krakowskiej scenie powstawały interpretacje twórczości Stanisława Wyspiańskiego zrealizowane w ramach festiwalu WYspiański WYzwala: muzyczne Requiem na motywach Requiem oraz Legendy w reżyserii Jacka Papisa (2007), spektakl ..... wg Wyzwolenia w inscenizacji Pawła Kamzy (2008) i znakomite Odpoczywanie w reżyserii Pawła Passiniego na podstawie nie wystawianych wcześniej na scenie tekstów Wyspiańskiego (2007).
Można było tutaj oglądać rzecz o współczesnym kołtuństwie - Moralność Pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej z muzyką Macieja Maleńczuka (2009, reż. Bartosz Szydłowski), Wszystkie rodzaje śmierci wg Siddharthy Hermana Hesse (2009, reż. Paweł Passini), a także Sen nocy letniej Williama Szekspira (2008, reż. Jacek Jabrzyk) oraz spektakl Edukator. Odsłona pierwsza na motywach Jądra ciemności i Lorda Jima Josepha Conrada (2008, reż. Piotr Waligórski), który powstał w ramach projektu "EDUKATOR" polegającego na "świeżym" czytaniu klasyki.
Najnowsza polska dramaturgia na deskach "Łaźni" to Wyrzeczenie Jarosława Kamińskiego z aktorami Teatru Porywacze Ciał (2009, reż. Jarosław Tochowicz), w nurcie wizualnych poszukiwań znajdują się prace Marcina Wierzchowskiego – praca z pogranicza happeningu i perfomance'u Supernova.Rekonstrukcja(2009) oraz Ostatnie kuszenie (2010), a także interaktywna instalacja Małgorzaty Szydłowskiej Ten, który spada (2010). Z kolei spektakl-koncert przygotował Łukasz Czuj. Na widowisko Siekiera!Tańce polskie w tonacji punk złożyły się niepokorne piosenki z lat 80. i 90., za pomocą których reżyser opowiadał o najnowszej historii Polski (2010).
"Łaźnia" tętni życiem. Obok spektakli teatralnych, odbywają się tutaj koncerty, spotkania, imprezy plenerowe, takie jak łączący tradycję z nowoczesnością Jarmark Mogilski (2009). Teatr organizuje festiwale. W 2006 roku odbył się tutaj Beckettowski Festiwal Transpozycje oraz festiwal El Dorado skupiający się na naszych marzeniach o lepszym życiu, rok później festiwal WYspiański WYzwala! Organizowane są kolejne edycje Festiwalu Genius Loci, a także SlamDance on the Road, polska wersja jednego z najsłynniejszych amerykańskich przeglądów kina niezależnego. W 2010 roku o współczesnym odbiorze śmierci zastanawiano się podczas "Deathroom. Śmierć fest". Festiwal ten otwiera nowy etap w działalności "Łaźni", która chce się skupić na organizowaniu interdyscyplinarnych przeglądów, poświęconych różnym tematom. Kolejne zagadnienia, którymi teatr chce się zająć to religijność i ojcostwo.
Od 2005 roku "Łaźnia" jest członkiem międzynarodowego stowarzyszenia Trans Europe Halles skupiającego instytucje kultury działające w przestrzeniach postindustrialnych.
Monika Mokrzycka-Pokora luty 2004 aktualizacja: kwiecień 2006, alktualizacja: luty 2011 | |
Teatr Łaźnia Nowa
os. Szkolne 25
31-977 Kraków
Tel: (+48 12) 680 64 03, 680 64 04
WWW: www.laznianowa.pl