Choć w praktyce artystycznej ekspresjonistów widoczna jest różnorodność rozwiązań i stylistyk, ich źródła inspiracji były w dużej mierze wspólne, wyznaczane głównie przez sztukę kubistów i futurystów. Łączyło ich negowanie realizmu, tradycji mimezis i iluzji, ale również dystans do modernistycznych koncepcji symbolizmu, często o mistycznym zabarwieniu. Zrywali również z dekoracyjnym charakterem sztuki Młodej Polski. Cel wyznaczało dążenie do stworzenia polskiego stylu narodowego, w oparciu o nowe pojęcie formy i nowe środki wyrazu, ale wypracowane na podstawie rodzimych tradycji i źródeł, jak sztuka ludowa Podhala czy sztuka cechowa siedemnastego i osiemnastego wieku. Wystąpienie grupy wywołało reakcje opinii publicznej, w dużej mierze oburzonej radykalnymi środkami wyrazu artystycznego. Od początku zyskała ona jednak grono zwolenników, artystów, krytyków i teoretyków sztuki, jak Jan Bołoz Antoniewicz, Tadeusz Sinko, Leon Schiller, Stanisław Mróz czy Stanisław Przybyszewski. Wśród przeciwników krytykujących ostro poczynania grupy należy wymienić Karola Irzykowskiego, Władysława Prokesza czy Leona Pinińskiego.
Ekspresjoniści Polscy nawiązali współpracę z innymi ugrupowaniami i artystami wprowadzającymi nową sztukę, między innymi z poetami futurystycznymi, do których należeli Brunon Jasieński, Stanisław Młodożeniec, Anatol Stern, Aleksander Wat. Zbliżyli się do środowiska krakowskiego klubu futurystów Gałka Muszkatołowa, utrzymywali kontakty z redakcjami takich pism, jak "Maski" czy "Wianki", w których publikowali swe rysunki i teksty, głównie Zbigniew Pronaszko, Leon Chwistek i Tytus Czyżewski. Bliski był im również horyzont ideowy poznańskiego pisma "Zdrój". Utrzymywali kontakty z artystami zrzeszonymi w "Buncie", prowadząc często polemiki i dyskusje, ukazujące różnice artystyczne i ideowe między tymi środowiskami.
W 1919 roku zmieniona została nazwa ugrupowania, po raz pierwszy użyta przy okazji wystawy grupy w kwietniu tego roku w Warszawie, a następnie stosowana dla całego okresu działalności grupy, od 1917 roku, przy zachowaniu różnych znaków ciągłości, na przykład w numeracji zbiorowych wystaw. Przyczyną zmiany nazwy, po burzliwych dyskusjach wewnątrz grupy, była potrzeba odcięcia się od ekspresjonizmu, między innymi ze względu na związek z niemiecką tradycją i kulturą. W ten sposób krakowscy artyści podkreślili też swoją odmienność od poznańskiego środowiska artystycznego.
W tym okresie czołowymi teoretykami formizmu zostają Tytus Czyżewski, Leon Chwistek, a także jego antagonista - Witkacy. Jak pisał Chwistek, najważniejszym osiągnięciem formizmu była rewizja problemu formy i treści w sztuce, a także utrwalenie prymatu tej pierwszej. Wedle jego słów, artyści uwolnili się od zewnętrznej rzeczywistości i zaczęli spontanicznie tworzyć własną. Leon Chwistek był zwolennikiem pluralizmu estetycznego, co znalazło odzwierciedlenie w jego koncepcji wielości rzeczywistości, którym odpowiadały różne typy w malarstwie. Sam zafascynowany futuryzmem, wypracował oryginalną koncepcję strefizmu w malarstwie. Natomiast Stanisław Ignacy Witkiewicz był przeciwnego zdania, formułując teorię jedności rzeczywistości. Zgadzał się natomiast z Chwistkiem w uznaniu niezależności artysty za jeden z najważniejszych warunków sztuki. Wprowadził też kilka pojęć, które ważne są dla jego koncepcji estetycznej, a zarazem charakteryzują do pewnego stopnia formizm, jak na przykład Czysta Forma, "nienasycenie formą" czy "napięcia kierunkowe".
Formiści byli niezwykle aktywną formacją, organizowali nie tylko liczne wystawy, często przy współudziale innych ugrupowań, ale także liczne odczyty, spotkania poetycko - teatralne, akcje propagandowe, tzw. "poranki formistyczne", co przysparzało im zwolenników, także wśród artystów mieszkających na stałe zagranicą, jak Gustaw Gwozdecki, Eugeniusz Zak czy Ludwik Markus. Ich jedyna wystawa zagraniczna, jaka miała miejsce w 1922 roku w Paryżu, doczekała się przychylnych recenzji tamtejszej krytyki. Formiści zyskali rozgłos i popularność w innych środowiskach artystycznych w kraju, a w niektórych powstały nawet swego rodzaju filie ugrupowania. W Warszawie do formistów należeli: Mieczysław Szczuka, Wacław Wąsowicz, Kamil Romuald Witkowski, Jerzy Zaruba, a we Lwowie: Ludwik Lille, Stanisław Matusiak, Zygmunt Radnicki oraz Zofia Vorzimmerówna. Do sukcesu przyczyniło się także zapewne wydawane w Krakowie od października 1919 roku pismo "Formiści", którego ostatni numer wyszedł w czerwcu 1921 roku. Redagował je Tytus Czyżewski z Leonem Chwistkiem, którego w 1921 roku zastąpił Konrad Winkler. Oprócz tekstów dotyczących sztuki, w piśmie reprodukowane były prace, głównie rysunkowe, uczestników formizmu.