Grechuta jawi się jako jeden z najbardziej oryginalnych artystów polskiej muzyki popularnej. Interpretował zarówno własne teksty, jak i wiersze polskich poetów od przełomu poprzednich wieków do współczesności, współpracował z wieloma wybitnymi instrumentalistami. Łączył elementy rocka progresywnego i nowoczesnego jazzu z elementami muzyki etnicznej czy klasycznej. Wpisał się do największych indywidualności polskiej sceny muzycznej, pozostając jednak zawsze poza jej głównym nurtem.
Marek Grechuta rozpoczął naukę gry na fortepianie w wieku lat siedmiu i kontynuował ją aż do ukończenia zamojskiego liceum. Po rozpoczęciu studiów architektonicznych na stałe osiadł w Krakowie.
W grudniu 1966 roku wraz z pianistą i kompozytorem Janem Kantym Pawluśkiewiczem założył grupę Anawa, dla której pisał swe poetyckie teksty w aranżacjach wykorzystujących instrumentarium właściwe muzyce klasycznej. Pierwsze kompozycje przyniosły mu dwie główne nagrody na Festiwalu Piosenki Studenckiej jesienią 1967 roku, zaś pierwszy album Marek Grechuta i Anawa ukazał się w połowie roku 1970.
Wiosną 1971, w rozszerzonym składzie, nagrał płytę "Korowód", śmiało łącząc muzykę kameralną z ludową, rock progresywny z elementami jazzu. Album ten uważany jest za jedno z najważniejszych dzieł polskiej muzyki popularnej dwudziestego wieku, a z upływem lat także za jedną z najbardziej oryginalnych europejskich płyt początku lat siedemdziesiątych.
Jeszcze w tym samym roku Grechuta opuścił Anawę. Zespół zawiesił działalność, jednocześnie dając początek dwóm wpływowym formacjom – założonej przez Jacka Ostaszewskiego grupie Osjan oraz zainicjowanemu przez Marka Jackowskiego Maanamowi.
W 1972 roku Grechuta z gitarzystą Pawłem Ścierańskim powołał do życia nową formację Wiem. Próbując znaleźć oryginalny sposób na ubranie w dźwięki wierszy współczesnych poetów (Moczulski, Śliwiak, Krynicki), nagrał albumy "Droga za widnokres" (1972) i "Magia obłoków" (1974).
W roku 1977 Grechuta ponownie nawiązał współpracę z Janem Kantym Pawluśkiewiczem, przygotowując materiał oparty na tekstach Stanisława Ignacego Witkiewicza. Musical "Szalona lokomotywa" był wielokrotnie grany w najważniejszych polskich teatrach, zarejestrowany został także jako spektakl TVP. W tym samym roku Grechuta otrzymał Grand Prix festiwalu piosenki polskiej w Opolu za utwór "Hop szklankę piwa".
W 1979 roku nagrał płytę opartą na wierszach Tadeusza Nowaka. Kolejny album "Śpiewające obrazy" z roku 1981 poza oryginalnymi utworami zawierał także fragmenty muzyki skomponowanej do inscenizacji szekspirowskiego "Otella".
Związany z krakowskim kabaretem Piwnica pod Baranami, Grechuta intensywnie koncertował w Polsce, Europie, USA, Kanadzie i Australii.
W latach osiemdziesiątych Grechuta nagrywał rzadko. Wydał dwa tomiki poezji i zajmował się malarstwem. Do studia powrócił w 1989 roku, kiedy to ukazał się jego "Krajobraz pełen nadziei" z całkowicie nowymi kompozycjami. Kolejne albumy, choć życzliwie przyjęte przez krytykę, nie zdołały jednak zaistnieć na komercyjnym rynku.
Grechuta konsekwentnie pozostawał poza głównym nurtem muzyki popularnej, aczkolwiek w 2003 roku nagrał utwór "Kraków" wspólnie z młodszym o pokolenie zespołem Myslovitz.
Koncertował coraz rzadziej. Po walce z ciężką chorobą Marek Grechuta zmarł w Krakowie 9 października 2006 roku.
Dyskografia:
- "Marek Grechuta i Anawa", Polskie Nagrania Muza 1970,
- "Korowód", Polskie Nagrania Muza 1971,
- "Droga za widnokres", Muza 1972,
- "Magia obłoków", Pronit 1974,
- "Szalona lokomotywa", Pronit 1977,
- "Pieśni Marka Grechuty do słów Tadeusza Nowaka", Pronit 1979,
- "Śpiewające obrazy", Pronit 1981,
- "W malinowym chruśniaku" (wspólnie z Krystyną Jandą), Polskie Nagrania Muza 1984,
- "Wiosna, ach to ty", Polskie Nagrania Muza 1987,
- "Krajobraz pełen nadziei", Polskie Nagrania Muza 1989,
- "Ocalić od zapomnienia", Muza 1990,
- "Piosenki dla dzieci i rodziców", EMI 1991,
- "Jeszcze pożyjemy", Muza 1993,
- "Dziesięć ważnych słów", EMI 1994,
- "Niezwykłe miejsca", EMI 2003,
- "Godzina miłowania", EMI 2005.
Autor: Maciej Sienkiewicz, czerwiec 2010