Sposób na niepogodę: nadmorskie zabytki
Mówi się, że nad polskim morzem jest zawsze zimno i często pada deszcz, przez co tradycyjne plażowanie bywa zadaniem dla najbardziej wytrwałych. Zamiast narzekać na niesprzyjającą aurę, podczas nadmorskiego urlopu można zwiedzać zabytki. Na polskim Wybrzeżu znaleźć można ciekawe i zróżnicowane historyczne obiekty.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Kamienne Kręgi Węsiory, fot. Damian Kramski/AG
To położone nad kaszubskim Jeziorem Długim miejsce spodoba się wielbicielom tajemnic. Zespół kamiennych kręgów i kurhanów powstał zapewne pomiędzy pierwszym a trzecim wiekiem naszej ery. Choć archeologowie znaleźli tu ludzkie szczątki, co by wskazywało, że kamienne kręgi ułożono jako cmentarzysko, do dziś żywe są legendy mówiące o tym, że konstrukcja pełniła funkcję kalendarza astronomicznego, miejsca tajemniczego kultu czy uprawiania magii. Niektórzy są przekonani, że kompozycję z głazów w kaszubskim lesie zostawili po sobie kosmici. Podobno miejsce obdarzone jest wyjątkową energią.
Rezerwat archeologiczny "Kamienne kręgi" położony zaledwie 40 km od Gdańska nie jest jedynym tego typu miejscem na Kaszubach. Na początku naszej ery na te ziemie często przybywali Goci i Gepidzi – kompozycje z kamieni są zapewne pamiątką po ich bytności.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Zabytkowe mosty, Tczew, fot. Renata Dąbrowska/AG
Ze względu na swoje położenie Tczew od dawna pełnił ważną rolę w sieci komunikacyjnej – kiedyś był ważnym węzłem na trasie łączącej Berlin z Prusami Wschodnimi, dziś ma istotne miejsce w sieci komunikacyjnej między Warszawą a Trójmiastem, jest jednym z największych węzłów kolejowych na Pomorzu, obsługującym tak ruch pasażerki, jak towarowy. To właśnie dlatego już w połowie XIX wieku położone nad Wisłą miasto wyposażone było w liczne mosty. Najbardziej znanym i najcenniejszym z nich jest wzniesiony w latach 50. XIX wieku most, zaprojektowany przez słynnego niemieckiego inżyniera, Carla Lentze. W momencie otwarcia był to najdłuższy most w Europie, liczący 837,3 m długości. Elementem charakterystycznym jego stalowej, kratownicowej konstrukcji są wzmacniające ją neogotyckie wieże (do dziś zachowały się cztery z nich). Ze względu na poszerzenie się koryta rzeki i budowę wałów przeciwpowodziowych most był rozbudowywany. Dziś składa się z 12 przęseł o pięciu różnych typach konstrukcji. Nie mniej ciekawą formę ma zbudowany w latach 90. XIX wieku tczewski most kolejowy, także mający stalową konstrukcję kratownicową.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej - Pałac Przebendowskich i Keyserlingków, Wejherowo, fot. Witold Skrzypczak/Reporter/East News
Kaszubska kultura, choć wciąż żywa, jest w pozostałej części kraju mało znana. W starannie odrestaurowanym XIX-wiecznym, neogotyckim pałacu Przebendowskich i Keyserlingków w Wejherowie można dowiedzieć się więcej o bardzo przywiązanej do swoich tradycji grupie ludności. W działającym od pół wieku muzeum zgromadzono nie tylko stroje ludowe, instrumenty muzyczne czy dzieła sztuki Kaszubów, ale i dokumenty kultury – nagrania, rękopisy, prasę, tłumaczenia literatury na język kaszubski.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Zespół pocystersko-katedralny w Pelplinie, Muzeum Diecezjalnie w Pelplinie, fot. Albin Marciniak/East News
Cystersi w Pelplinie osiedli zapewne w XIII wieku; już pod koniec tego stulecia stał tu murowany klasztor. W kolejnych wiekach zabudowania opactwa rozrastały się, szczególnie dużo powstało ich w drugiej połowie XV wieku, kiedy konwent znajdował się w dobrej sytuacji finansowej. To właśnie wtedy powstała potężna, gotycka bazylika, której średniowieczne mury wypełnione są pochodzącymi z różnych epok elementami wyposażenia (szczególnie cenne są XVI-wieczne sklepienia transeptu czy pochodzący z połowy XVII wieku sześciokondygnacyjny ołtarz główny). Mimo licznych przebudów klasztor zachował do dziś średniowieczny układ przestrzenny z otoczonym krużgankami wirydarzem.
W 2014 roku, na mocy rozporządzenia Prezydenta RP, zespół pocystersko-katedralny w Pelplinie został uznany za pomnik historii, a więc trafił do grona najcenniejszych zabytków dla kultury naszego kraju. Jak dotąd pomnikami historii uznano 107 obiektów i założeń urbanistycznych.
Pelplin kryje w sobie jeszcze jeden skarb: w tamtejszym Muzeum Diecezjalnym znajduje się jedyny w Polsce egzemplarz Biblii Gutenberga, czyli najstarszej drukowanej księgi świata (której do dziś zachowało się na całym świecie zaledwie 48 egzemplarzy).
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Dom Rybaka, Władysławowo, fot. Wojciech Wójcik/AG
Władysławowo, popularny nadmorski kurort, kojarzy się raczej z budkami sprzedającymi gofry niż z wartą obejrzenia architekturą. Tymczasem w mieście znaleźć można dwa dość współczesne, ale warte uwagi zabytki. Pierwszy z nich to Dom Rybaka, dziś siedziba Urzędu Miasta. Zbudowany w latach 1953–1956 według projektu Jerzego Zaręby jest przykładem tej odmiany architektury socrealistycznej, której celem było nawiązywanie do lokalnych tradycji i regionalnych stylów z przeszłości. To dlatego Dom Rybaka przypomina renesansową zabudowę polskiego miasteczka: ma arkadowe podcienia, paradne schody, dwuspadowy dach oraz podobną do ratuszowej wieżę z zegarem.
Drugim zabytkiem architektury nowoczesnej we Władysławowie jest kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, wzniesiony w latach 1959–1961, a więc w czasach, gdy władze państwowe raczej nie zezwalały na budowanie obiektów sakralnych. Projektujący kościół Szczepan Baum i Andrzej Kulesza nadali mu proste, modernistyczne formy. Świątynia ma kształt przypominający namiot, a zwieńczona jest sygnaturką, nasadzoną na spadzisty dach niczym cyrkiel. Architekci postawili na klarowność formy i grę płaszczyzn i proporcji, nie zaś dekoracyjność. Dlatego kościół ma płaską, przebitą jedynie niewielkimi, okrągłymi otworami fasadę czy minimalistyczny wystrój, którego najbardziej wyrazistym elementem są witraże. Świątynia już w 1987 roku, a więc niespełna 30 lat po wybudowaniu, została wpisana do rejestru zabytków.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Biały Spichlerz, Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, fot. Marek Bazak/East News
Witkacy jest chyba jednym z bardziej lubianych w Polsce artystów – jego burzliwe życie, wyrazisty charakter oraz wizjonerska twórczość fascynują do dziś. Mało kto wie, że największa kolekcja prac tego nie dającego się przyporządkować do żadnego nurtu artysty znajduje się w Słupsku. Tu, w zabytkowym budynku poprzemysłowym, tzw. Białym Spichlerzu, od 2019 roku prezentowana jest jedyna w kraju monograficzna, stała wystawa poświęcona Witkacemu. Zobaczyć tu można nie tylko prace malarskie, rysunki czy grafiki, ale i rękopisy, maszynopisy czy korespondencję tego twórcy.
Biały Spichlerz należy do kompleksu zabudowań, w których swoje zbiory prezentuje Muzeum Pomorza Środkowego.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Kolegiata w Stargardzie, fot. Krzysztof Chojnacki/East News
Kolegiata w Stargardzie jest mało znanym zabytkiem architektury gotyckiej w Polsce. Warto ją zobaczyć, bo niewiele w naszym kraju powstało świątyń, które tak silnie inspirowane gotyckimi katedrami zawierają w sobie wszystkie uznawane wówczas za najważniejsze elementy architektoniczne. Stargardzką bazylikę zaczęto budować pod koniec XIII wieku; ok. 1400 roku główna bryła świątyni była na pewno gotowa, później kilkukrotnie była rozbudowywana, dzięki czemu dziś zawiera w swoim wyposażeniu szereg elementów wyposażenia z kolejnych epok stylistycznych, jak barokowe ołtarze, XVIII-wieczne sklepienie w jednej z kaplic czy neogotycką ambonę z XIX wieku. Mimo upływu czasu, do dziś można w tej monumentalnej, strzelistej bryle znaleźć wiele średniowiecznych detali, np. uskokowe portale czy ceramiczne kształtki w obramieniach okien.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Elektrownia Jądrowa Żarnowiec, fot. Łukasz Dejnarowicz/Forum
Kiedy w 1982 roku w Żarnowcu ruszyła budowa elektrowni atomowej, inwestycja była dumą i nadzieją polskiej energetyki. Na obejmującym 70 hektarów terenie miały powstać dwa bloki energetyczne oraz kilkaset budynków towarzyszących. Pierwszy blok miał być uruchomiony w 1991 roku, drugi – rok później. Katastrofa w Czarnobylu w 1986 roku, a potem zmiana polityczna w Polsce doprowadziły do przerwania budowy. Do dziś nad Jeziorem Żarnowieckim można zobaczyć niedokończone zabudowania i betonowe pozostałości po planowanej inwestycji.
W tej samej miejscowości można także zwiedzić bardziej "tradycyjny" zabytek. To gotycki klasztor, którego budowa rozpoczęła się pod koniec XIII wieku, kiedy Żarnowiec należał do zakonu cystersów, mających swoją siedzibę w Oliwie w Gdańsku. Klasztor i kościół w Żarnowcu powstały dla sióstr cysterek, pod koniec XVI wieku zabudowania przejęły benedyktynki, mieszkające tu do dziś.
Średniowieczne miasteczko
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Ratusz miejski w Trzebiatowie, fot. Jerzy Ochoński/PAP
Położony niecałe 10 km od wybrzeża Bałtyku Trzebiatów prawa miejskie posiada od 1277 roku. Już w średniowieczu miasto było ważnym ośrodkiem handlowym. I to właśnie z tamtych czasów miejscowość zachowała swój szachownicowy układ urbanistyczny, z częściowo zachowanymi murami obronnymi i fosą. Niewiele jest w Polsce miejscowości, w których do dziś można zobaczyć, jak planowano miasta w XIII czy XIV wieku. Nad Trzebiatowem góruje strzelista wieża gotyckiego kościoła, z epoki średniowiecza zachowały się także m.in. baszta i trzy ceglane kaplice. Z późniejszych epok godne uwagi są m.in. klasycystyczny ratusz na Rynku czy pałac, będący dziś siedzibą Trzebiatowskiego Ośrodka Kultury.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Opuszczone miasto Kłomino, fot. Sławomir Olzacki/Forum
Dla niektórych zwiedzanie zabytków to zajęcie nudne, bo nie wyzwala emocji. W pobliżu bałtyckiego wybrzeża znaleźć można też atrakcje dla miłośników bardziej ekscytujących przygód. Bo za taką można uznać wizytę w Kłominie, ukrytej w lesie, opuszczonej osadzie, na terenie której wciąż zachowała się część zabudowy z czasów, gdy tajne, nigdy nieuwzględniane na mapach miasto było bazą wojskową. Pierwsze domy zbudowali tu Niemcy w latach 30. – najpierw stanowiły wojskowy garnizon, a w czasie drugiej wojny światowej obóz jeniecki. Po 1945 roku teren przejęli żołnierze radzieccy, którzy stacjonowali w tym miejscu aż do 1992 roku. To po ich bytności pozostały rozpadające się bloki z wielkiej płyty i inne miejskie zabudowania – w Kłominie niegdyś mieszkało nawet pięć tysięcy osób. Dziś jest ich kilkanaście, a opuszczone budynki z roku na rok coraz skuteczniej wchłania las, który niegdyś stanowił skuteczną ochronę przed dotarciem do miasta niepowołanych osób.
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]