Na zdjęciu: Katarzyna Figura i Paweł Domagała w scenie z przedstawienia "Matka i dziecko" Jona Fossego w reżyserii Izabelli Cywińskiej; fot. Teatr Na Woli im. Tadeusza Łomnickiego
Bohaterowie Jona Fossego borykają się z emocjonalnym chłodem, nieumiejętnością tworzenia więzi międzyludzkich.
"Matka i dziecko" ("Mor og barn"): Matka i syn nie widzieli się od lat. Matka zostawiła syna pod opieka dziadków i wyjechała do Oslo, by robić karierę. Uciekła przed opresyjną matką, prowincją i protestancką tradycją. Syn skończył studia. Odwiedza matkę, żeby porozmawiać z nią o decyzji porzucenia go. Jak potoczy się ta rozmowa? Czy uda się odbudować zerwane więzi?
"Letni dzień" ("Ein sommars dag"): Młoda Kobieta i Asle są małżeństwem, niedawno kupili piękny dom nad fiordem. Kobieta ma żal do męża, który spędza większość czasu na łódce. Podejrzewa, że jest to sposób ucieczki. Asle już w młodości żył w swoim świecie, nie udzielał się towarzysko, wychowywała go babcia, ojca nie znał, z matką nie utrzymywał kontaktu. Pewnego dnia kobieta czeka na odwiedziny przyjaciółki. Nie udaje jej się namówić męża, by dotrzymał im towarzystwa. Asle wypływa w morze i bardzo długo nie wraca.
"Dramaty Jona Fossego to nie są łatwe czytanki, ani teatr obyczajowy, mówiący językiem, do którego przyzwyczaiły nas seriale - mówi inscenizatorka, Izabella Cywińska. - Jego sztuki dotykają najgłębszych ludzkich uczyć i język próbuje temu sprostać. 'Matka i dziecko' opowiada o tragedii matki, nie mogącej porozumieć się z synem - chciała się go pozbyć przed urodzeniem, wbrew woli ojca - i o tragedii syna, który przyjechał do niej w odwiedziny, żeby poznać tajemnice sprzed lat. Ten sam bohater występuje w 'Letnim Dniu' - oba dramaty nie były dotąd łączone w jedną całość. Pojawia się we wspomnieniu żony, która przez lata całe, niezmiennie, wypełnia swój wdowi rytuał, odkrywając tajemnice jego ucieczki (śmierci?). Kobieta na oczach widzów odtwarza ich ostatni wspólny dzień."
Jon Fosse (ur. 1959) - norweski dramatopisarz, prozaik, poeta i eseista. Uznany za jednego z najciekawszych współczesnych dramatopisarzy europejskich. Napisał ćwierć setki dramatów. Jako dramatopisarz debiutował w 1994 roku sztuką "Og aldri skal vi skiljast" ("I nigdy się nie rozstaniemy"). Utwory Fossego przetłumaczono na przeszło czterdzieści języków, a sztuki wystawiono na ponad stu dwudziestu scenach świata. Za twórczość dramatyczną otrzymał wiele nagród. Między innymi Nagrodę Ibsena (1996), Nordycką Nagrodę Dramatopisarską (2000) i Nagrodę Nestroya (2000). W 2002 roku został uznany za najlepszego autora zagranicznego przez niemiecki miesięcznik "Theater Heute". "The Daily Telegraph" zaliczył go do stu żyjących geniuszy.
"Warto zaznaczyć, że Jon Fosse dostał od norweskiego rządu dożywotnie stypendium - dodaje Izabella Cywińska. - Dzięki temu nie tylko może poświęcić się spokojnemu pisaniu, nie troszcząc sie o chleb powszedni, ale może również pozwolić sobie na odważną twórczość, poszukującą nowych dróg dla współczesnej dramaturgii."
W języku polskim drukiem ukazało się do tej pory dziewięć sztuk Jona Fossego: w przekładzie Haliny Thylwe: "Dziecko" ("Dialog" 1997, nr 11), a także "Matka i dziecko", "Syn", "Noc śpiewa piosenki" oraz "Odwiedziny" (w tomie: Jon Fosse, "Sztuki teatralne", ADiT, Sulejówek 2005), w przekładzie Elżbiety Frątczak-Nowotny: "Imię" ("Dialog" 2000, nr 1), "Ładny letni dzień" ("Dialog" 2001, nr 5/6), "Sen o jesieni" ("Dialog" 2003, nr 12) oraz "Sen" ("Dialog" 2006, nr 10). O jego znaczeniu niemiecki tygodnik "Die Woche" napisał: "Na początku był Henryk Ibsen, następnie nie było nic, a teraz mamy Jona Fossego".
"Fosse pisze zrytmizowaną prozą, posługuje się przemiennie językiem wyrafinowanym i potocznym - dodaje Izabella Cywińska. - Ta proza bez znaków przystankowych daje aktorom dużą wolność interpretacji intencji, równocześnie dyscyplinując ich rytmem. Można powiedzieć, że twórczość Fossego to - paradoksalnie - teatr rapsodyczny, wypełniony emocją. Autor mówiący o najgłębszych ludzkich namiętnościach w sposób tak oszczędny to dziś rzadkość w teatrze. Wydaje mi się, że ogromny wpływ na Fossego miał Bergman i jego obrazowanie, a w dalszej kolejności Ibsen z jego klimatami. Od Czechowa nauczył się niedopowiedzeń, ciszą potrafi czasem powiedzieć więcej niż słowami. U Fossego treść staje się formą, a forma treścią."
"Matka i dziecko / Letni dzień" to pierwsze wspólne przedstawienie Izabelli Cywińskiej i Stanisława Radwana, który skomponował doń muzykę.
"W teatrze na początku jest słowo, dopiero potem cała reszta - mówił w rozmowie z 'Tygodnikiem Powszechnym'. - Jako kompozytor zawsze wychodzę od literatury, pod tym względem jestem szalenie konserwatywny. Jeżeli czuję, że muzyka przeszkadza słowom, a dialog albo gest wyrażają celniej intencje autora, bez zmrużenia okiem wyrzucam gotowe już fragmenty partytury, niekiedy bardzo efektowne. Nie żałuję."
Stanisław Radwan studiował grę na fortepianie w klasie Ludwika Stefańskiego i kompozycję pod kierunkiem Krzysztofa Pendereckiego w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Swoje umiejętności doskonalił w 1967 podczas kursów prowadzonych przez Pierre'a Schaeffera (muzyka elektroniczna) oraz Oliviera Messiaena (kompozycja) w Paryżu. W latach 1960-1975 współpracował z Piwnicą pod Baranami. Jednocześnie, w latach 1963-1966, był kierownikiem muzycznym Teatru Rozmaitości w Krakowie, zaś w latach 1974-1976 - w Teatrze Ateneum w Warszawie. W 1977 związał się na stałe, jako konsultant muzyczny, ze Starym Teatrem im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, pełniąc od 1980 do 1990 funkcję dyrektora tej sceny.
Jest autorem ponad dwustu kompozycji, napisanych między innymi dla teatrów w Krakowie, Warszawie, Katowicach, Gdańsku, Poznaniu, Gdyni, Szczecinie i Wrocławiu. Współpracował z wieloma reżyserami teatralnymi i filmowymi, między innymi z Zygmuntem Hübnerem, Konradem Swinarskim, Jerzym Jarockim, Witoldem Zatorskim, Jerzym Grzegorzewskim, Andrzejem Wajdą, Tadeuszem Bradeckim, Maciejem Prusem, Zbigniewem Zapasiewiczem, Rudolfem Zioło, Mikołajem Grabowskim, Krzysztofem Babickim i Krystianem Lupą.
Jest laureatem wielu nagród między innymi na Opolskich Konfrontacjach Teatralnych za muzykę do widowisk: "Rękopis znaleziony w Saragossie" Jana Potockiego w reż. Bradeckiego, "Wesele" Stanisława Wyspiańskiego i "Nie-Boska komedia" Zygmunta Krasińskiego w reż. Grzegorzewskiego, "Wesele" Wyspiańskiego w reż. Andrzeja Wajdy, "Sen srebrny Salomei" Juliusza Słowackiego w reż. Jarockiego; na Kaliskich Spotkaniach Teatralnych za muzykę do "Woyzecka" w reż. Tadeusza Bradeckiego. Otrzymał również Nagrodę im. Aleksandra Bardiniego, Nagrodę Fundacji Kultury Polskiej, Nagrodę indywidualną w kategorii filmów TV za muzykę do filmu "Sędziowie" w reż. Konrada Swinarskiego.
"Matka i dziecko / Letni dzień" Jona Fossego; tłumaczenie: Halina Thylwe; reżyseria: Izabella Cywińska; scenografia: Jerzy Juk Kowarski; muzyka: Stanisław Radwan; występują: Katarzyna Figura, Monika Kwiatkowska, Halina Skoczyńska, Małgorzata Zajączkowska, Sylwia Zmitrowicz, Paweł Domagała, Jan Pęczek; premiera: 3 lutego 2012.
Teatr Na Woli im. Tadeusza Łomnickiego w Warszawie
ul. Kasprzaka 22
01-211 Warszawa
Województwo mazowieckie
Tel: (+48 22) 632 00 05-08 (centr.), 632 03 60 (sekr.), 632 24 78 (BOW, kasa)
Fax: (+48 22) 862 46 76
WWW: www.teatrnawoli.pl
Email: sekretariat@teatrnawoli.pl
Źródło: informacje prasowe, www.teatrnawoli.pl
Opracował: JRK, luty 2012