Od początku istnienia zespół pracuje przy klubie "Winda", stanowiącym część Gdańskiego Archipelagu Kultury. Prowadzi też aktywną działalność artystyczną, prezentuje spektakle podczas licznych festiwali w kraju oraz w Europie. Występował m.in. w Uppsala Museum Gustavianum w Szwecji, Taseralik Sisimiut Cultural Centre na Grenlandii, a także w bliskiej mu ideowo Japonii, np. w ramach Theatre X International Dance and Theatre Festival IDTF 2014 w Tokio.
Artystyczne poszukiwania członkiń zespołu zaowocowały wypracowaniem własnej metody oraz techniki pracy twórczej i dydaktycznej tancerza/aktora, zakorzenionej w tradycji tańca butō, technikach teatru fizycznego, tańca współczesnego, technice Marthy Graham, tańca afrykańskiego, śpiewu, jogi i psychosomatycznych technikach relaksacyjnych, body art, tradycji teatru laboratoryjnego i współczesnej teorii krytycznej. Charakterystycznym dla działań zespołu jest naturalna, a zarazem niezwykle świadoma, zarówno pod względem formalnym jak też ideowym, obecność aktualnych kontekstów społecznych, politycznych i kulturowych.
Tancerki żywo i w sposób niezwykle dojrzały reagują na nurtujące społeczeństwo problemy związane z zagubieniem we współczesnej cywilizacji zachodniej, poczuciem braku tożsamości, degradacją wartości. Ten humanistyczny rys wynika z faktu, iż głównym i nadrzędnym tematem poruszanym w spektaklach i artystycznych działaniach Teatru Amareya jest człowiek w całej swojej psycho-fizyczno-duchowej jedności, kruchości ludzkiego bytu i siły ludzkiego ducha nierozerwalnie spojonego z materialną cielesnością. Ciało – które jest człowiekiem i w które człowiek został przyodziany – stanowi podstawowy materiał i temat twórczości Agnieszki Kamińskiej, Katarzyny Julii Pastuszak i Aleksandry Śliwińskiej. Wykorzystywane jest przez artystki jako narzędzie krytyki oraz jako medium.
Szczególnie bliskie są im problemy i bolączki kobiet, ale ich spektakle to nie propagandowe czy publicystyczne manifesty feministyczne, lecz głębokie i mądre studia pełnej paradoksów egzystencji współczesnego człowieka-kobiety. Poważne tematy podejmowane bywają w pastiszowej czy groteskowej formie; tancerki nie stronią od przerysowań, a nawet prowokacji. Po pierwszych latach pracy w zamkniętej grupie, artystki otwierają się ostatnio na współpracę z twórcami różnych dziedzin sztuki: aktorów, muzyków, performerów.
Można powiedzieć, że Teatr Amareya po 10 latach przeszedł drogę od bezkrytycznego młodzieńczego zachwytu estetyką butō do dojrzałej i oryginalniej propozycji artystycznej, czerpiącej ze wschodnich i zachodnich technik pracy z ciałem i technik aktorskich, zachowując przy tym młodzieńczą odwagę eksperymentowania, co dość rzadkie na polskiej scenie tańca.
Pierwsze inspiracje
A jakie były początki? Zbiegi okoliczności, odpowiedni moment, mądrzy zwierzchnicy i nawiązane przez Katarzynę Julię Pastuszak znajomości z japońskimi tancerzami butō (jak wspomina sama Pastuszak w swoim tekście "Moja droga butō") sprawiły, że w 2003 r. razem z Barbarą Świąder-Puchowską zorganizowała pierwszy Minifestiwal Tańca Butō.[1] Podczas pierwszej edycji tego festiwalu, w marcu 2003, Morita Itto i Takeuchi zaprezentowali poruszający spektakl"Amareya…".
I tak jedną z głównych inspiracji zespołu stał się (i pozostał) japoński taniec butō traktowany zarówno jako estetyka, swoista filozofia życia, a także, może nawet zwłaszcza, jako specyficzny trening ciała. Dlatego tancerki Teatru Amareya tak dużą wagę przykładały do nauki tanecznego rzemiosła, stojącego u źródeł tej formy sztuki, uczyły się u mistrzów japońskiego tańca butō, takich jak Yukio Waguri, Itto Morita, Mika Takeuchi, Minako Seki, Yumiko Yoshioka, Atsushi Takenouchi, Yuri Nagaoka, Seisaku, Kayo Mikami, Ko Murobushi, Daisuke Yoshimoto, Joan Laage, i inni.
Pod wpływem współpracy z zespołem Gekidan Kaitaisha gdański teatr skierował swoje zainteresowania w stronę "ciała-w-kryzysie", idei, która odwołuje się do ciała jako narzędzia krytyki. Z tych właśnie badań i artystycznych poszukiwań powstawały kolejne spektakle: w 2005 r. "Xenos", który był pierwszym spektaklem butō Teatru Amareya, a potem projekt, zrealizowany w 2007 we współpracy z Joan Laage, amerykańską tancerką i badaczką butō, następnie spektakl "Teatr Anatomiczny – Misterium życia i śmierci", który miał swoją premierę w autentycznym teatrze anatomicznym z XVI wieku w Uppsali, w Szwecji (premiera 13.05.2006 Museum Gustavianum, Uppsala, Szwecja.).[2]
Trzy ścieżki Teatru Amareya
Skutkiem dojrzewania okazała się różnorodność. Oprócz regularnych produkcji teatralnych, zespołowych i solowych, jak również przy udziale artystów zapraszanych, szczególnie w ostatnich latach, do współpracy (Amareya & Guests), działalność artystek Teatru Amareya obejmuje również performance, działalność edukacyjną, projekty społeczne i dotyczące animacji kultury (Stowarzyszenie Amareya Art.) oraz wykłady, publikacje i warsztaty (Gdańskiej Szkoły Butō): psycho-fizyczne, taneczno-teatralne i głosowe. Zespół wciąż odwołuje się do tradycji tańca butō, ale wykorzystuje również elementy techniki modern dance, tańca afrykańskiego, śpiewu, jogi, technik somatycznych. Artystki deklarują, że ich zainteresowania mieszczą się "w obszarze wspólnym dla tańca i teatru".
Dramaturgia w przedstawieniach Amareyi budowana jest za pomocą środków ewidentnie teatralnych, w przeciwieństwie bowiem do wielu współczesnych tancerzy, autorki nie dystansują się do teatralnych tradycji. Takie elementy jak kostiumy, charakteryzacja, rekwizyty, scenografia, tworzą dodatkową warstwę dramaturgiczną, zaś symboliczne oświetlenie i muzyka, a także innego rodzaju efekty dźwiękowe, w tym słowo mówione, są stale, choć zmiennie pod względem natężenia i znaczenia, obecne w przedstawieniach Teatru Amareya. Podstawowym jednak materiałem, tworzywem i tematem pozostaje ciało, które poprzez swoją wystawioną na pokaz obecność i ruch ulega procesowi niemal istotowej transfiguracji w cielesno-duchową jednię osoby.
Artystki nie uciekają też od literatury, każdy spektakl budują wokół wyraźnie określonego tematu. "Sen Ikara" (2004) dotyczył konfrontacji mitu z rzeczywistością, podejmował temat nadwrażliwej jednostki; "Haiku na trzy ciała" (2005) to poetycka wizja inspirowanej japońską tradycją kaligrafii i teatru cieni, w spektaklu "Xenos" (2005) towarzyszymy tancerkom w procesie mozolnego uwalniania ciała od krępujących go stereotypowych gestów przemocy. Powstała w 2006 roku produkcja "Teatr Anatomiczny. Misterium życia i śmierci" nawiązuje z kolei do tradycji siedemnastowiecznego theatrum anatomicum, który nie tylko poprzedził nowocześnie uprawianą anatomię, ale też mocno wpłynął na europejskie wyobrażenia ludzkiego ciała; w sekwencjach tanecznych i filmowych autorki konfrontują historyczne wyobrażenia z etycznymi pytaniami współczesnej medycyny. W "Exit" (2008) tancerki mają zasłonięte twarze, a problem cielesności dotyczy tym razem sfery seksualnej; w solowym spektaklu Agnieszki Kamińskiej "Tribute to J.S." (2008) tancerka podejmuje temat konfrontacji z rodzinną historią z czasów II wojny światowej, starając się za pomocą języka ciała oddać uczucia zniewolenia, strachu, zagubienia, ale też pragnienie życia i marzenia o wolności. W solowej produkcji teatru, autorstwa Katarzyny Pastuszak, "Faceless" (2009) zamaskowana twarz performerki zdaje się przenosić obowiązek wyrażania indywidualności na "niższe" ciało, traktowane jako ta część naszego człowieczeństwa, którą uważa się za pozbawioną osobowości.[3]
"Artystki Amareyi, podobnie jak wielu twórców performansu oraz, w swoich przedstawieniach kreują wyraźne napięcie między obrazami ciał istniejącymi w kulturze –innymi słowy ich reprezentacjami – oraz wytwarzanymi przez nie normami powierzchowności, funkcji i zachowań a nieustannie zagrażającym mu (Lacanowskim) Realnym, regresją ciała do pierwotnego stanu nierozróżnicowania i chaosu. Nie jest to jednak, jak u wielu twórców teatru fizycznego (i postdramatycznego), wyłącznie poddanie ciała dekompozycji i fragmentacji, owszem, ono także ma miejsce".[4]
Teorie postdramatyczne z teoretycznymi podstawami butō, jak za Fischer-Lichte pisze Julia Hoczyk[5], łączy uznanie, że:
"ciało ludzkie to żyjący organizm, który wciąż znajduje się w procesie stawania się i permanentnej transformacji. Nigdy nie można o nim powiedzieć, że «jest». Jego istnienie to zawsze stawanie się, proces prowadzący do zmiany. Każde mrugnięcie, każdy oddech, każdy ruch, stwarza ciało na nowo, zmienia je, od nowa ucieleśnia. Dlatego w ostatecznym rozrachunku pozostaje ono niemożliwe do uchwycenia. Bycie-w-świecie ciała, które nie tyle jest, co się staje, gwałtownie sprzeciwia się jakiemukolwiek wyobrażeniu o dziele).[6] […] U Amareyi można również zaobserwować to podobieństwo, o którym wspomina Fischer-Lichte, między teatralną praktyką Grotowskiego a późną filozofią Merleau-Ponty’ego, gdzie w jego filozofii ”mięsa” mamy doczynienia, z szeroko zakrojonym projektem połączenia ciała i duszy, zmysłowego i ponadzmysłowego w niedualistyczny i nietranscendentny sposób. Relacje w obrębie obu tych dychotomii nie są symetryczne. To, co cielesne i zmysłowe, zostaje uprzywilejowane. Ciało zawsze łączy się ze światem poprzez «mięso». Każde wejście człowieka w świat dokonuje się poprzez ciało i ma cielesną naturę. Ze względu na mięsność ciała nie można sprowadzić go do funkcji instrumentalnej i semiotycznej".[7]
Ścieżka edukacyjna
Festiwal Tańca Butō (2003 - 2007; osiem edycji), który odbywa się w gdańskim klubie Żak to nie tylko ciekawe spektakle i możliwość zobaczenia najlepszych artystów japońskiej awangardy tanecznej i teatralnej, ale też spotkania z artystami na scenie, które przemieniają się w rozmowy, wykłady o kulturze i sztuce Japonii, pokazy video, wystawy fotografii oraz warsztaty tańca.
Gdańska Szkoła Butō (2010 - ) jest swoistą kontynuacją zakończonego po ośmiu edycjach Festiwalu Tańca Butō w Żaku. Jej celem jest szerzenie wiedzy teoretycznej i praktycznej na temat butō, a także na temat sztuki i kultury Japonii. Szkoła proponuje warsztaty butō prowadzone przez tancerzy z Polski i zagranicy, zajęcia dotyczące świadomości ciała, wykłady połączone z projekcjami wideo, spotkania z badaczami i prezentacje spektakli. Swoistym podsumowaniem jednego znaczącego wątku poszukiwań teoretycznych okazała się rozprawa doktorska K. J. Pastuszak, wydana w 2014 pt. "Ankoku butō Hijikaty Tatsumiego - teatr ciała-w-kryzysie".
Coraz bardziej dojrzały, coraz bardziej twórczy
Ostatnie kilka lat to bardzo twórczy okres dla zespołu, który przygotował różnorodne, dojrzałe i odważne projekty:
- "Ocaleni. Na skraju nieba" (premiera 23 czerwca 2010, Klub ŻAK), pomysł, choreografia i wykonanie – Agnieszka Kamińska. To dramatyczne studium samotności i opuszczenia, ale jednocześnie studium strategii przetrwania w ukryciu, dążenia człowieka do ocalenia za wszelką cenę własnego życia i wewnętrznego kosmosu.
"Wszystko od początku do końca wypełnia precyzja. Mistrzowski ruch. (…) Znakomita reżyseria świateł, którą Agnieszka Kamińska opracowała wraz z Grzegorzem Rutą, nie pozostawia nikogo obojętnym. Świat, początkowo zamknięty w jednym świetlnym kwadracie, zmienia się i powiększa niczym człowiek, krzyżuje niczym jego Los z Losami innych ludzi. Ponadto, w spektaklu Kamińskiej nie mogło zabraknąć jej wspaniałego głosu. Wymieszane teksty – własne i cudze, polskie i angielskie, mówione, szeptane i śpiewane – dopełniają całości kontemplowanej z niezwykłą uwagą. Wszystko to powoduje, że mamy do czynienia ze spektaklem na najwyższym światowym poziomie”. [Justyna Mazurkiewicz]
- Kolejny spektakl Teatru Amareya zatytułowany "Inskrypcje" (styczeń 2010, Gdańska Galeria Miejska) powstał w związku z wystawą "posłowie" Katarzyny Józefowicz. Inspiracją stały się prace tej artystki, zarówno materia, z której są zbudowane (stare gazety i czasopisma), jak i podjęty przez nią temat natłoku informacji i sposobów ich przetwarzania. Do cielesnych zaś skojarzeń popchnęła tancerki książka Elizabeth A. Grosz, dotycząca teorii inskrypcji na ciele. Artystki w symboliczny sposób pokazały, że społeczeństwo informacyjne, w jakim obecnie żyjemy, nie pozostaje bez wpływu na nasze ciało.
- "Nokturny" (2011) to z kolei performans łączący teatr, taniec, muzykę i film. W ramach projektu prezentowany był spektakl oraz film "Ciało otwarte" w reżyserii Barbary Świąder-Puchowskiej z udziałem Teatru Amareya. Nokturn potraktowany został jako metafora struktury zbudowanej z precyzyjnie dobranych tonów i kontrastów. "Nokturny" to pytanie o istnienie niewidzialnego porządku, jasnej i bezpiecznej przestrzeni wewnątrz nas.
- "Ślepa dama na salonach" (premiera w ramach Gdańskiego Festiwalu Tańca 2012), pomysł, choreografia i wykonanie Aleksandry Śliwińskiej, to próba odpowiedzi na pytanie, czym kierujemy się w ocenie czyjejś (nie)normalności i jak bardzo może ona ograniczać i prowadzić do samotności.
- "Pusty Dom" (2012) pomysł, reżyseria Agnieszka Kamińska, choreografia, wykonanie Katarzyna Pastuszak, Agnieszka Kamińska.
"To opowieść o upośledzonych relacjach między dwojgiem ludzi – bez względu na płeć - poszukujących punktu podparcia, poczucia bezpieczeństwa i miłości poza miejscem, które można nazwać domem. (…) Spektakl pozostawia wiele niedopowiedzeń, ambicją jego autorek nie jest moralizowanie. Stworzyły wieloznaczny obraz wewnętrznego i zewnętrznego rozczłonkowania, rozkładu wszystkiego, co spaja i buduje, pustki. Nie pozbierały rozrzuconych klocków. I tak każdy we własnym domu, ciele, umyśle, sercu musi zrobić to sam”. [Magdalena Hajdysz "Gazeta Wyborcza Trójmiasto"]
- "Nomadka" (Premiera 11 grudnia 2012., Klub Żak, Gdańsk), koncept, reżyseria Katarzyna Pastuszak – to jeden z najciekawszych spektakli ostatnich lat na polskiej scenie tańca, doceniany także poza granicami kraju. Krytycy pisali o nim m.in.:
"Oto przypowieść polsko-norweska o wędrujących kobietach (…). „Nomadka” to udany i czytelny projekt zbudowany z wielu elementów, które jednak nie zaciemniają obrazu, tylko go nasycają i pozycjonują. To artystyczno-badawczy projekt, niemal laboratorium, po którym błąkają się kobiety. (…) Konsekwencja metody, obrazu i rytmu w spektaklu sytuuje go wysoko w propozycjach offowych. Pastuszak ambitnie podeszła do narracji, wprowadzając na scenę osiem bohaterek, dała jednak czas widzowi na "pacyfikację" przestrzeni, na oswojenie się z czasem scenicznym". [Katarzyna Wysocka, portkultury.pl, 14.12.2012]
"'Nomadka' ma hybrydyczną konstrukcję, i dopracowaną precyzyjnie plastyczność rekwizytów, dekoracji, kostiumów i filmowych rejestracji; podejmuje temat odwiecznej mobilności kobiety. Rozważa go na wielu poziomach: mityczno-rytualnym, biologicznym, egzystencjalnym , geograficznym… Siedem kobiecych postaci w różnym wieku i w różnych stadiach swojego życia (od 10-letniej dziewczynki do starej siwej kobiety, obie postaci mogą być odczytane jako jedna z pewnym czasowym przesunięciem, a jednocześnie jako kolejne ogniwa w łańcuchu pokoleń) orbituje w przestrzeni sceny po swoich własnych trajektoriach wyznaczając swym mocno zindywidualizowanym ruchem plątaninę ścieżek i dróg, które czasem się przecinają lub splatają, bądź podążają równolegle. Spektakl łączy tekst mówiony, elementy performansu, teatru ruchu i tanecznych epizodów, filmowych rejestracji, gry na instrumencie i śpiewu. Improwizowana w czasie rzeczywistym muzyka Joanny Dudy. Artystkom udało się zbudować wielopłaszczyznowy, zapętlający się czas i takąż przestrzeń, otworzyły ścieżki w świty równoległe, w które cierpliwie jak przystało na ‘Nomadki’ przeprowadzają widzów".[Jadwiga Majewska dla Polskiej Platformy Tańca 2014]
Teksty Wiliama Szekspira i Heinera Müllera były punktem wyjścia dla artystycznych i interpretacyjnych poszukiwań trójki artystek – Doroty Androsz, Anny Kalwajtys i Katarzyny Pastuszak. Poszukiwania te zainicjował projekt performatywny "Experimental Performance Art/OFELIA/", którego premiera miała miejsce na XVI Festiwalu Szekspirowskim w Teatrze w Oknie, 30 lipca 2012 roku, a zakończył projekt "Ophelia_3.", którego premiera odbyła się 13 września 2013 roku w Marsylii. Następnie performans był jeszcze trzykrotnie prezentowany podczas Redplexus Festival – Préavis de Désordre Urbain w Marsylii we Francji w dniach 14.09 i 17.09.2013 w przestrzeniach publicznych. Ten międzynarodowy festiwal sztuk performatywnych, odbywający się od siedmiu lat, zyskał już wysokie uznanie wśród krytyków teatru i performansu. Wnikliwa analiza tekstów obu pisarzy zaowocowała wyodrębnieniem z nich postaci kobiecych w taki sposób, aby uniwersalizując problem i tematykę przedstawić miejsce kobiety w dzisiejszym świecie; to kolejna próba artystek Amareyi naszkicowania obrazu kobiety we współczesnym społeczeństwie i kolejny świadomy głos w dyskusji o tożsamości, roli i miejscu kobiety.
Jubileusze
33_33_33 (2013) Koncept i wykonanie Katarzyna Julia Pastuszak, performative walk, start: 16 sierpnia 2013. Projekt 33_33_33 rozpoczął się 16 sierpnia 2013, czyli w dzień 33 urodzin Pastuszak. Tego dnia Pastuszak odbyła kilkugodzinny spacer performatywny (akcja 33_33_01), podczas którego zaprezentowała 33 tańce 33 przypadkowo spotkanym osobom. Spacer jako taki ma strukturę otwartą; proces chodzenia, przemieszczania się oraz spontanicznego wchodzenia w interakcję z otoczeniem potraktowany tu został jako eksperyment w stawaniu się. Rozpoczął się o godzinie 6:50 rano w Szpitalu na Klinicznej w Gdańsku, gdzie Pastuszak przyszła na świat. Trasa spaceru wyznaczona została przez 33 przypadkowo nakreślone linie. Projekt 33_33_33 Katarzyny Pastuszak obejmował 33 performanse i akcje artystyczne zaplanowane na 365 dni, opierał się na swoistych dialogach z artystami, z którymi Pastuszak dotąd nie miała okazji współpracować i artystami, którzy towarzyszą jej od lat i z którymi stworzyła rodzaj dialektu ruchowego. Projekt,jak sama bohaterka go charakteryzuje:
"o powrotach, zwrotach, o zapętlonej nielinearności czasu i jego paradoksalnej regularności, o tym co zapisane na skórze, która dzień po dniu rodzi się i umiera, rodzi się i umiera. Projekt o pamiętaniu i zapominaniu".
Osobisty Jubileusz Pastuszak splótł się z obchodzonym w 2013 roku jubileuszem dziesięciolecia istnienia Teatru Amareya. Z tej okazji zostały zrealizowane trzy nowe produkcje: spektakl "2" w wykonaniu Katarzyny Pastuszak z muzyką na żywo Joanny Dudy, spektakl "with-in" w wykonaniu Agnieszki Kamińskiej oraz spektakl grupowy "fetish.wtf" w reżyserii Doroty Androsz z muzyką na żywo Joanny Dudy (Premiera: 4 grudnia 2013, Klub Żak, Gdańsk, reżyseria: Dorota Androsz, koncept, wykonanie, teksty: Dorota Androsz, Agnieszka Kamińska, Katarzyna Pastuszak, Aleksandra Śliwińska, muzyka, kamera video: Joanna Duda).
Projekt "fetish.wtf" to próba zmierzenia się z pojęciem fetyszu jako rzeczy posiadającej osobliwą moc, bogatej w jakości pierwotne i posiadającej energię oddziaływania i przywiązywania, to ujawnienie potrzeby, pragnienia związku z przedmiotem otwartej lub utajonej, to także próba dotknięcia tematu fetyszyzacji i uprzedmiotowienia przez nią ciała. Ciało jako fetysz, potraktowane jednak z dystansem i poczuciem humoru. Jeden z lepiej plastycznie rozwiązanych spektakli z doskonałą, tworzoną na żywo warstwą muzyczną Joanny Dudy.
Kolejny projekt zatytułowany "2" (Premiera: 25 października 2013, Klub Żak, Gdańsk, koncept, wykonanie, video: Katarzyna Pastuszak. solo Katarzyny Pastuszak z muzyką na żywo Joanny Dudy) zgłębia fenomen i egzystencjalną konieczność dialogu, eksploruje proces stawania się wobec innego, stan bycia pomiędzy jednym i drugim, bycia jednocześnie jednym i drugim. "with-in". WEWNĄTRZ (Premiera: 24 listopada 2013, Klub Winda – GAK). Spektakl solowy Agnieszki Kamińskiej opowiada o fenomenie narodzin w całej różnorodności znaczeń tego słowa.
Współpraca czyli Amareya Theater & Guests
W ramach działalności teatru Amareya powstały też wspólne projekty z tancerzami butoh z innych krajów: z Japończykami: Atsushim Takenouchim ("Mandala życia i śmierci", 2005), z Daisuke Yoshimoto ("Eros i Thanatos" oraz "Ten ku Youran", 2005 i 2006), z Amerykanką Joan Laage ("Anatomical Theatre Project: Viewer as Voyer – The Body Beyond") oraz japońską grupą Gekidam Kataisha.
Projekt "Dream Regime" (2004, 2007 i 2008; 2011 Amareya w Tokio), zainicjowany w 2004 roku przez teatr Gekidan Kaitaisha z Tokio, miał jak dotąd siedem edycji, z których każda obejmowała warsztaty, dyskusje, wykłady, prezentacje spektakli. Główną ideą projektu jest krytyczna refleksja nad statusem ciała w dobie globalizacji. Pierwszy projekt "Dream Regime" został zrealizowany przez teatr Gekidan Kaitaisha w 2004 roku we współpracy z Chapter Arts Centre w Cardiff (Walia). W 2007 i 2008 r. razem z Kaitaishą Teatr Amareya zrealizował szeroko zakrojony projekt teatralny "Dream Regime – Teatr dla Wspólnoty" finansowany przez Klub Żak i Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Projekt "Dream Regime" obejmował warsztaty butō dla podopiecznych MONARu Gdańsk i MONARu Egoriewsk (Rosja) oraz staż teatralny prowadzący do spektaklu "Dream Regime 2007" i "Dream Regime 2008" pod kierunkiem Shimizu Shinjina. W spektaklu wzięli udział podopieczni Monaru, aktorzy Gekidan Kaitaisha, Teatr Amareya i Joanna Czajkowska z Teatru Okazjonalnego. Uczestniczyli oni w warsztatach prowadzonych przez teatr Gekidan Kaitaisha. Spektakl prezentowany był w Klubie Żak w Gdańsku i innych ośrodkach w Polsce: Ośrodek MONAR Gdańsk, Katarzyna Szumska (Teatr Cinema), Jeleniogórskie Centrum Kultury, Złotoryjski Ośrodek Kultury i Rekreacji, Akademicki Ośrodek Inicjatyw Artystycznych w Łodzi.[8]
To wszystko w naturalny sposób rozszerzyło estetykę, formę i tematykę spektakli oraz współtworzących je artystów. Amareya zaczęła zapraszać do współpracy twórców z innych dziedzin sztuki i innych kręgów kulturowych. Powstał niejako nowy, otwarty skład zespołu, który rozszerzył swoją nazwę, zmieniając ją na Amareya Theater&Guests. Dołączyły do niego Magda Jędra, Dorota Androsz, Joanna Duda, Louise Fountain i Anna Kalwajtys.
Twórczy 2014 – Nowe otwarcie: od-nowa/od-waga
Rok 2014 znów okazał się dla Amarei bardzo płodny: pięć spektakli i działań performatywnych oraz zagraniczne prezentacje wcześniejszych spektakli: "VHS nr 33 – WCZASY 1983" (Katarzyna Pastuszak, Joanna Duda – premiera na Festiwalu Streetwaves 2014), Mushi no Hokō (K. Pastuszak, J. Duda, A. Śliwińska – premiera na Festiwalu Kultury Azjatyckiej MADE IN AZJA, XII Bałtycki Festiwal Nauki, UG), "Fragile" (K. Pastuszak, D. Androsz, J. Duda, A. Kamińska, A. Śliwińska – premiera na International Festival "Sound Around Kaliningrad" BBNCCA (Baltic Branch of National Centre for Contemporary Arts), Kaliningrad Rosja 2014), "Ocalony" (performatywne czytanie poezji T. Różewicza w języku polskim i japońskim – premiera na 11. International Dance and Theatre Festival w Theatre X w Tokio), "Forandring" (premiera na Villkvinneseminar Mosjoen, Norwegia; wyst. K. Pastuszak, Louise Fontain).
Podsumowując swoje rozważania na temat twórczości Teatru Amareya, Julia Hoczyk podkreśla:
"Typowy dla teatru postdramatycznego sposób posługiwania się cielesnością przez artystki Amareyi, czyli tworzenie dramaturgii ciał, skupienie uwagi na fenomenalnym ciele wykonawców, akcentujące zarazem cielesność bycia-w-świecie – będącą warunkiem sine qua non istnienia; w ludzką kondycję wpisane jest jednak oscylowanie pomiędzy byciem ciałem a posiadaniem ciała, czyli czynieniem z niego posłusznego narzędzia, materiału, obiektu czy mechanizmu, usankcjonowanego przez dualizm ciało/umysł; dlatego twórczynie grupy pokazują również uwikłanie ciała w wielopłaszczyznowy proces uprzedmiotawiania,skłaniając się mimo to ku esencjalistycznej wizji autonomii i spójności indywidualnego ciała".[9]
Oryginalność w obliczu źródeł
Pierwsze inspiracje wschodnie Amareyi doprowadziły do wykształcenia zjawiska zwanego polskim butō – oryginalnej estetyki, łączącej wpływy japońskie z polską tradycja awangardy teatralnej. Można powiedzieć aktor teatru dramatycznego przekłada doświadczenie ciała na znaki, a aktor/tancerz butō samo to doświadczenie czyni widocznym – konflikt rozgrywa się w przestrzeni samej cielesności. W przypadku europejskiej, a w szczególności polskiej, tradycji butō to próba wykorzystania ciała jako takiego do działań artystycznych, przy czym tancerz staje się tu zarówno podmiotem wykonawczym jak i materią, pracuje na własnym ciele i pozwala widzowi być świadkiem tych działań. Jeśli w ten sposób spojrzymy na polskie butō, to łatwo zauważymy, że z podobną tematyką mamy do czynienia w tzw. "body art" (Dudziński) i tzw. teatrze alternatywnym; język jakim posługujemy się do opisu tego zjawiska jest przecież językiem Grotowskiego[10].
Grotowskiego i podobnie myślących zajmuje nie tyle ciało fizyczne, ile meta-fizyczne, uwikłane w problemy cywilizacji zachodniej, a nawet esencjalnie polskiej, o czym znakomicie pisał Ziółkowski czy Dariusz Kosiński. Bardzo często opisując tzw. polskie butō wystarczyłoby jedynie ukryć to obcobrzmiące słowo, aby wydawało się, że mamy do czynienia z opisem działań adeptów polskiej alternatywy lat 60. i 70. Te działania w przestrzeni teatru nie pozostawiły w teatrze polskim zbyt wyrazistych śladów; mainstreamowy teatr polski ostatnich dwudziestu lat wydaje się czerpać inspiracje z zupełnie innej strony. Nieoczekiwanie natomiast, tematyka performera jako twórcy i materii dzieła sztuki scenicznej oraz związana z tym problematyka ciała pojawia się w tańcu współczesnym.[11] W twórczości Teatru Amareya mamy tego doskonały, dojrzały i mądry przykład.
Autorka: Jadwiga Majewska, marzec 2015
Przypisy:
[1] Patrz K.J.Pastuszak Moja droga butō, w: Barbara Kubiak Ho-Chi (red.), Japonia w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012, s.45-68. Minifestiwal Tańca Butō zmienił nazwę na Festiwal Tańca Butō w 2005 r. Kalendarium wszystkich VIII edycji Festiwalu można znaleźć w Apendyksie K.J.Pastuszak Moja droga butō, dz. .cyt .
[2] Por. K.J.Pastuszak, Moja droga butō, dz.cyt.
[3] Por. J.Majewska The Body Revolving The Stage. New Dance in New Poland, Instytut Teatralny im. Z.Raszewskiego, Warszawa 2011, s. 78-79.
[4] Julia Hoczyk Teatralizacja ciała w spektaklach Teatru Amareya. Niepublikowane wystąpienie wygłoszone podczas konferencji Razem czy osobno? Między polskim tańcem a teatrem, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 5 grudnia 2009. Konferencję zorganizowali: Katedra Dramatu Uniwersytetu Jagiellońskiego, Koło Naukowe Studentów MISH UJ, Fundacja PERFORMA i Instytut Teatralny.
[5] Julia Hoczyk Teatralizacja ciała …, dz.cyt.
[6] Por. Erika Fischer-Lichte, Performatywne wytwarzanie materialności, w: Erika Fischer-Lichte, Estetyka performatywności, przeł. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera, Kraków 2008, s. 148.; cyt.za J. Hoczyk, Teatralizacja ciała…, dz.cyt.
[7] Por. Erika Fischer-Lichte, dz.cyt. 133, 134., w: J.Hoczyk dz.cyt.
[8] Z materiałów Teatru Amareya
[9] Julia Hoczyk Teatralizacja ciała …, dz.cyt.
[10] Por. Magdalena Zamorska Obecni ciałem. Warsztat polskich tancerzy butō., LIBRON, Kraków 2014
[11] Por. Jadwiga Majewska Piękne życie, dobra śmierć. O wschodnich inspiracjach w polskim teatrze i tańcu, wystąpienie w ramach Gdańskiej Konferencji Tańca 2012, Azja i Europa – Międzykulturowe dialogi w teatrze i tańcu, Gdańsk 18-19.07.2012r.