Spektakl Lament malinowy, autor Roman Woźniak, fot. Błażej Sendzielski Rzeźbiarz, performer, autor instalacji, scenograf, reżyser teatralny, animator kultury, urodzony 30 sierpnia 1952 roku w Płocku.
W latach 1974-1979 studiował na Wydziale Rzeźby warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie uzyskał dyplom w pracowni prof. Jerzego Jarnuszkiewicza. Od 1980 roku pracownik dydaktyczny macierzystej uczelni na Wydziale Rzeźby oraz w Katedrze Scenografii. Początkowo asystent Jarnuszkiewicza, obecnie profesor. Od stycznia 1980 do lipca 1981 roku kierował galerią Re'Repassage. W latach osiemdziesiątych zaczął tworzyć spektakle plastyczne i teatralne. W 1992 roku przy Katedrze Scenografii ASP w Warszawie założył Teatr Academia skupiający głównie studentów, absolwentów i wykładowców ASP. Od 1999 roku Teatr działa na warszawskiej Pradze. Prezes Stowarzyszenia Edukacji Artystycznej "Ślad". Kurator wystaw w siedzibie Teatru (m.in. Pierwszy po Bogu, 1999; Academickie studium aktu, 2001). Twórca odbywającego się corocznie festiwalu Sąsiedzi dla sąsiadów na Pradze, którego pierwsza edycja miała miejsce w 2002 roku. Jego prace znajdują się w kolekcjach Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku oraz Muzeum Sztuki w Łodzi. Mieszka i pracuje w Warszawie.
Początek działalności twórczej Romana Woźniaka przypadł na lata przemian społecznych w Polsce przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Jego dyplom (1979) składał się z konstrukcji zbudowanych z desek i listew - monstrualnych garniturów męskich. Jak wspominał Grzegorz Kowalski,
"dla widzów świadomych kryzysu systemu, praca młodego artysty była przejrzystym komentarzem do zakłamania i partyjnych rytuałów dominujących w życiu publicznym".
Tuż po ukończeniu studiów, w styczniu 1980 roku Woźniak przejął po Krzysztofie Jungu prowadzenie galerii Repassage 2, którą przemianował na Re'Repassage. W półtorarocznym okresie kierowania galerią (do lipca 1981 roku) środowisko galerii tworzyli głównie: Nicole Grospierre, Dorota Gierzyńska i Daniel Wnuk - pozostający pod wpływem kultury punk. W tym czasie Woźniak tworzył akcje i performances, pozostające w opozycji do szarej peerelowskiej rzeczywistości. W pamięci przyjaciół pozostała zwłaszcza seria akcji z 1980 roku przeprowadzonych wspólnie z Nicole Grospierre Stan intymny, kliniczny i idiotyczny, które Maryla Sitkowska określiła jako
"propozycje 'innej rzeczywistości', alternatywnej wobec tej za oknami".
Podczas działania Stan intymny w marcu 1980 roku Woźniak przebrany w koronkową, damską suknię siedział przed otwartym oknem galerii Re'Repassage grając na dziecięcych cymbałkach.
"Wystąpił w roli niemego manekina - swoją obecnością komentującego potoczność" - pisał po latach Grzegorz Kowalski.
Spektakl Nieprzemijający urok zachodów słońca
autor Roman Woźniak, fot. Błażej Sendzielski Wspólnie z nim Woźniak przeprowadził z kolei akcję Zostaw proszę słowo w listopadzie 1980 roku. Ściany galerii pokryli tekturą i zachęcali widzów do umieszczania na nich wszelkiego rodzaju napisów. Działanie spontanicznie powtórzono jesienią 1981 roku, gdy z powodu remontu budynek otoczono płotem, który zapełnił się ogłoszeniami i sloganami. Kowalski i Woźniak "przedłużyli" wówczas płot do wnętrza galerii.
W październiku 1980 roku, podczas 1. Biennale Sztuki w Poznaniu Roman Woźniak przedstawił Stan z pannami, ponadgodzinny performance inspirowany przypowieścią biblijną o Pannach Mądrych i Głupich. Głównym elementem akcji był sześciometrowy stół z 10 białymi głowami wykonanymi z masy papierowej. Z otworu pośrodku stołu wystawała także głowa samego artysty, który wydobywał dźwięki z bambusowej grzechotki.
"W Poznaniu, bodajże po raz pierwszy, Woźniak zaprezentował stan intensywnego trwania, jako wartość konstytutywną performance'u" - pisał Grzegorz Kowalski.
W latach osiemdziesiątych Roman Woźniak włączył się w działalność przykościelną. Wcześniej dwukrotnie uczestniczył w spotkaniach w Laskach organizowanych przez Janusza Boguckiego. Brał udział w słynnych warszawskich wystawach Znak Krzyża w Parafii Miłosierdzia Bożego przy ul. Żytniej oraz Apokalipsa - światło w ciemności w Kościele św. Krzyża, gdzie stworzył environment w nawie głównej krypty. Już Panny głupie wskazywały na zainteresowanie Woźniaka tematyką biblijną. Najczęściej sięgał jednak po motywy pasyjne.
Z działalności przykościelnej wywodzi się zbliżenie Woźniaka do teatru, które nastąpiło poprzez sięgnięcie do źródeł - religijnych obrzędów i misteriów. W latach osiemdziesiątych artysta kilkukrotnie reżyserował spektakle plastyczne oparte na Pasji. Pierwszy miał miejsce przy Kościele Najświętszej Marii Panny w Warszawie w 1983 roku i był odpowiednikiem misterium drogi krzyżowej. Widzowie wraz z członkami Akademii Ruchu wędrowali od stacji do stacji wokół świątyni. W spektaklu wykorzystano przypadkowe elementy rzeczywistości, np. wyobrażeniem Golgoty była hałda piachu z budowy, na której płonęły trzy ognie. Jak pisał Janusz Bogucki,
"pomysł Woźniaka polegał na pewnym odwróceniu tradycyjnej sytuacji. Głównym elementem ruchu nie były postaci Jezusa i ludzi towarzyszących mu w drodze na Golgotę, lecz przeciwnie: osoby mieszkańców i przechodniów, którzy pochodowi przyglądali się, gdy ich mijał".
Z kolei Grzegorz Kowalski podkreślał fakt, że
"postaci i narracja Drogi Krzyżowej zastąpione zostały przez znaki i sytuacje metaforyczne. Dzięki temu uniknięto wszelkich skojarzeń z liturgią czy rytuałem kościelnym".
Zespół Teatru Academia
fot. Zelda Klimkowska, Cezary Chojnowski W 1987 roku w
Teatrze Nowym w Warszawie wspólnie z
Marcinem Jarnuszkiewiczem Woźniak przedstawił
Sceny pasyjne. Spektakl opierał się na kontraście odtwarzanej "Pasji wg św. Mateusza" Jana Sebastiana Bacha oraz elementów plastycznych o kiczowato-jarmarcznym charakterze.
Integralną część opisywanych akcji i przedstawień stanowiły elementy rzeźbiarskie. Twórczość rzeźbiarską Woźniak rozwijał przez lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte. Początkowo w jego pracach dominowała syntetycznie potraktowana figura ludzka wsparta o lub wpisana w konstrukcje z drewnianych listew, np. Oczekiwanie II (1987) - trzy postaci umieszczone w drewnianych stelażach. Z czasem powiększał się repertuar wykorzystywanych materiałów (patynowany gips, słoma, trociny, bandaże, zgrzebne płótno), a rzeźby stały się prostymi obiektami sporej wielkości o wyraźnie architektonicznych konotacjach (np. Oracz 1989, z serii Cztery pory roku; Pszczoły 1994).
Interpretatorzy rzeźbiarskiej twórczości Woźniaka podkreślają obecność w niej pierwiastka duchowego. Marcin Jarnuszkiewicz określił ją jako "rozpiętą między Duchem a Materią". Z kolei Grzegorz Kowalski pisał, że
"prace Woźniaka są zanurzone w życiu potocznym, ale swoją treścią przeciw tej potoczności oponują. Proponują postawę refleksyjną i kontemplację - jako wyraz duchowości człowieka".
Zawsze powracały też wątki biblijne (np. Panny mądre i głupie 1994) oraz problem przemijania i śmierci. Szczególną wagę odegrał on w powstałym po śmierci ojca artysty cyklu rzeźbiarskim Hioby. Na wystawę Co widzi trupa wyszklona źrenica Woźniak przygotował instalację złożoną z trzech przedmiotów o dużym znaczeniu osobistym. Były to lusterko należące do jego dziadka, które miał przy sobie w chwili śmierci, przyrząd do wykonywania zdjęć stykowych jego ojca oraz reflektory, których używał we własnych projektach teatralnych. Wszystkie trzy wiązała ze sobą symbolika światła.
Od lat dziewięćdziesiątych główne pole aktywności Romana Woźniaka stanowi prowadzony przez niego Teatr Academia. Jego spektakle w niewielkim stopniu opierają się na dialogach i tekście mówionym, a bardziej na ruchu scenicznym, tańcu, elementach plastycznych, grze świateł. Często powraca również do wątków biblijnych i religijnych zderzonych ze współczesną, nieraz kiczowatą estetyką (np. Salome 1997, Devotio moderna 1999, Karma 2000, Równia 2001).
Autor: Karol Sienkiewicz, grudzień 2006.
Wszystkie zdjęcia publikujemy dzięki uprzejmości artysty.
Wybrane wystawy indywidualne:
- 1980 Stan intymny - Galeria Re'Repassage, Warszawa
- 1982 Zeno - performance, BWA, Gorzów Wielkopolski
- 1987 Starcy - Galeria Młodych, Warszawa
- 1991 Rzeźba - Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko
- 1992 Rzeźba - BWA, Poznań; BWA, Płock; Muzeum Miedzi, Legnica
- 1994 Pszczoły - Galeria Przyjaciół A.R., Warszawa
- 2001 Obiekty - Galeria XX1, Warszawa.
Wybrane wystawy zbiorowe:
- 1979 Młoda rzeźba warszawska - Galeria Rzeźby ZPAP, Warszawa
- 1980 I Biennale Sztuki, Poznań
- 1983 Znak krzyża - Parafia Miłosierdzia Bożego przy ul. Żytniej, Warszawa
- 1984 Apokalipsa - światło w ciemności - kościół św. Krzyża, Warszawa
- 1985 W kręgu pracowni Jerzego Jarnuszkiewicza - Muzeum Akademii Sztuk Pięknych, Warszawa
- 1986 Figury i przedmioty - BWA, Puławy; BWA, Olsztyn; BWA, Szczecin (1987)
- 1989 Na obraz i podobieństwo - dawne Zakłady Norblina, Oddział Muzeum Techniki, Warszawa
- 1991 Magowie i mistycy - Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa; Działania z gazetą - Zakłady Norblina, Warszawa
- 1993 Drewno we współczesnej rzeźbie polskiej - Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko; Sigma. Galeria. Repassage. Repassage 2, Re'repassage - Galeria Zachęta, Warszawa
- 1994 Inne przestrzenie - Akademia Sztuk Pięknych, Warszawa
- 1996 Galeria Przyjaciół A.R. 1992-1996 - Muzeum im. Xawerego Dunikowskiego Królikarnia, Warszawa
- 1999 Figura w rzeźbie polskiej XIX i XX wieku - Galeria Zachęta, Warszawa
- 2001 Co widzi trupa wyszklona źrenica - Teatr Academia, Warszawa; Galeria Zachęta, Warszawa (2002); Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego, Bydgoszcz (2003)
- 2004 Forma człowieka - Muzeum im. Xawerego Dunikowskiego Królikarnia, Warszawa.
Wybrane spektakle:
- 1983 Pasja - plenerowy spektakl plastyczny na dziedzińcach warszawskich kościołów
- 1984 Duo Seraphim - spektakl plastyczny, dziedziniec kościoła przy ul. Żytniej
- 1987 Sceny pasyjne - Teatr Nowy, Warszawa (z Marcinem Jarnuszkiewiczem)
- 1992 Patmos, Teatr Szwedzka 2/4, Warszawa (z Marcinem Jarnuszkiewiczem)
- 1994 Sen Zuzanny - Teatr Academia, Warszawa
- 1995 Kalwaria - autorski spektakl telewizyjny dla 2 programu TVP
- 1995 Obrót - Teatr Academia, Warszawa
- 1996 Mojra - Teatr Academia, Warszawa
- 1997 Salome - Teatr Academia, Warszawa
- 1999 Devotio moderna - Teatr Academia, Warszawa
- 2000 Karma - Teatr Academia, Warszawa
- 2001 Równia - Teatr Academia, Warszawa
- 2002 Igraszki - Teatr Academia, Warszawa
- 2003 Chodzony - Teatr Academia, Warszawa
- 2004 Nieprzemijający urok zachodów słońca - Teatr Academia, Warszawa
- 2006 Lament malinowy - Teatr Academia, Warszawa.
| | | |
Spektakl Lament malinowy
autor Roman Woźniak, fot. Błażej Sendzielski |
| | |
Spektakl Nieprzemijający urok zachodów słońca
autor Roman Woźniak, fot. Błażej Sendzielski |
