Muzeum Sztuki w Łodzi, założone w 1930 roku, jest drugim najstarszym muzeum sztuki nowoczesnej na świecie. To instytucja, której główną osią programową jest sztuka awangardowa, dokumentowanie jej historii i praca nad jej aktualizacją. Składa się z trzech oddziałów: ms1, ms2 oraz z Pałacu Herbsta. Muzeum Sztuki zostało wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów (nr 53) w 1998 roku.
Muzeum Sztuki w Łodzi jest platformą artystycznej innowacji i eksperymentu, społecznego i politycznego zaangażowania oraz poszukiwania nowych sposobów tworzenia wiedzy i dzielenia się nią. Program ten stanowi kontynuację projektu awangardowego podjętego na przełomie lat 20. i 30. XX w. przez współzałożycieli Muzeum - grupę "a.r.", a przede wszystkim Władysława Strzemińskiego, Katarzynę Kobro i Henryka Stażewskiego oraz sformułowanej przez Ryszarda Stanisławskiego (dyrektora Muzeum w latach 1966-1992) idei "muzeum jako instrumentu krytycznego". Zyskują one rozwinięcie w działaniach, które można określić jako "transkrytyczne", traktujących muzeum jako narzędzie zmiany. Sztuka jest zatem podmiotem tej aktywności, a odbiorcy są zaproszeni do równie czynnego zaangażowania w tę działalność oraz do jej współtworzenia. Muzeum zaś przysługuje rola elementu pośredniczącego w tym dziele przekształcania rzeczywistości kulturowej, społecznej i ekonomicznej.
Historia Muzeum Sztuki w Łodzi
Muzeum Sztuki istnieje od 1930 roku. Pierwsza siedziba mieściła się na pierwszym piętrze dawnego ratusza przy Placu Wolności 1. Pełna nazwa muzeum brzmiała "Muzeum Historii i Sztuki im. Juliana i Kazimierza Bartoszewiczów". Otwarcie pierwszej wystawy miało miejsce 13 kwietnia 1930 roku i tę datę uznaje się za początek historii dzisiejszego Muzeum Sztuki w Łodzi.
Muzeum Sztuki w Łodzi posiada unikatową w skali światowej kolekcję sztuki nowoczesnej utworzoną na bazie Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej Grupy "a.r.". Została ona zainicjowana przez samych artystów i ukształtowana w wyniku solidarnego działania ponad granicami i na przekór wszelkim podziałom. Po raz pierwszy trzon Kolekcji udostępniono publiczności 15 lutego 1931 roku w pierwotnej siedzibie muzeum w ratuszu przy Placu Wolności 1, w tzw. sali sztuki nowoczesnej.
Kolekcja grupy "a.r." gromadzona była w latach 1929-1932 i uzupełniana do 1938 roku w kraju i za granicą. Inicjatorem i głównym animatorem akcji pozyskiwania darów od artystów był malarz i teoretyk sztuki Władysław Strzemiński, aktywnie wspierany przez rzeźbiarkę Katarzynę Kobro, malarza Henryka Stażewskiego oraz poetów Jana Brzękowskiego i Juliana Przybosia.
Sala Neoplastyczna w Muzeum Sztuki w Łodzi, zaprojektowana w 1946 roku przez Władysława Strzemińskiego jako miejsce ekspozycji kolekcji europejskiej awangardy zgromadzonej przez grupę "a.r." w latach 30. XX wieku. Fot. Muzeum Sztuki w Łodzi. Zebrana Kolekcja w swym wymiarze ideowym stanowi obraz preferencji artystycznych Strzemińskiego, choć jej kształt ostateczny jest wypadkową działań wielu osób, przede wszystkim Stażewskiego i Brzękowskiego oraz Hansa Arpa i Michela Seuphora. Stanowi przegląd awangardowych nurtów i tendencji końca lat 20. minionego wieku, z wyjątkową, jak na owe czasy, znakomitą prezentacją abstrakcjonistów takich jak Hans Arp i Sophie Taeuber-Arp, Theo van Doesburg, Jean Gorin, Jean Helion, Vilmos Huszar czy Georges Vantongerloo. Znalazły się w niej też dzieła artystów z kręgu kubizmu (np. Fernanda Légera, Louisa Marcoussisa), futuryzmu (Enrica Prampoliniego), dadaizmu (Kurta Schwittersa), surrealizmu (Maxa Ernsta, Kurta Seligmanna), formizmu (np. Leona Chwistka, Tytusa Czyżewskiego), "czystej formy" (Stanisława Ignacego Witkiewicza) czy unizmu (Władysława Strzemińskiego).
Powierzenie w 1935 roku kierownictwa muzeum doktorowi Marianowi Minichowi (prowadzącemu placówkę do 1965 roku z wyłączeniem czasu wojny) zaowocowało w pierwszym okresie poszerzeniem zbiorów o dzieła dopełniające obrazu polskiej sztuki nowoczesnej, przede wszystkim Formistów Polskich, lwowskiej grupy nadrealistów Artes oraz reprezentatywne prace Jankiela Adlera i Karola Hillera. Tuż po wojnie ważnym przedsięwzięciem było pozyskanie obrazów Aleksieja Jawleńskiego.
Śmiały i bezprecedensowy rozwój międzynarodowej kolekcji sztuki nowoczesnej i współczesnej muzeum zawdzięcza swemu drugiemu dyrektorowi - Ryszardowi Stanisławskiemu, który kierował instytucją w latach 1966-1991. W swej praktyce muzealnej kierował się koncepcją "muzeum jako instrumentu krytycznego", preferując koncentrację kolekcji na zjawiskach postrzeganych jako otwarte, twórcze i autentyczne. Dzięki takiej postawie udało mu się pozyskać pierwsze płótno (oraz kolejne) z serii obrazów liczonych Romana Opałki, kolekcję wczesnych prac Krzysztofa Wodiczki, Mirosława Bałki oraz zespół prac artystów czeskich (m.in. Jiříego Kolářa), nabytych u schyłku Praskiej Wiosny.
W tym okresie otrzymano w darze całe kolekcje o wyraźnym obliczu ideowym i stylowym. Mateusz Grabowski, właściciel awangardowej galerii w Londynie, przekazał dzieła reprezentujące brytyjski pop-art i op-art (m.in. Dereka Boshiera, Bridget Riley, Pauline Boty). Artyści amerykańscy złożyli swe prace (np. Sam Francis, Lawrence Weiner, Barbara Kasten, Chris Burden) w drodze wymiany z artystami polskimi. Zespół prac (m.in. Petera Downsbrough, Daa Grahama, Richarda Nonasa) przekazanych przez "Solidarność" z pierwszej "Konstrukcji w procesie" wzbogacił muzealną reprezentację minimal art. W symbolicznym geście solidarności Joseph Beuys podarował muzeum w ramach akcji "Polentransport 1981" około 300 prac ze swojego twórczego archiwum.
Przełomowy dla łódzkiego Muzeum był rok 2007 pod kierownictwem Jarosława Suchana. Dzięki wsparciu finansowemu ze strony Unii Europejskiej, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Urzędu Wojewódzkiego a także Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi, doszło do rewitalizacji i modernizacji dawnej przędzalni Izraela Poznańskiego. To właśnie w tym zabytkowym budynku jesienią 2008 roku oddział Muzeum Sztuki pod nazwą ms2 został udostępniony publiczności. Na 3000 m2 zainstalowano Kolekcję Sztuki XX i XXI wieku, natomiast 600 m2 powierzchni przeznaczono na organizację wystaw czasowych.
Oddziały
• ms1 Muzeum Sztuki, ul. Więckowskiego 36
Przestrzeń ms1 służy realizacji programu wystaw czasowych, projektów związanych z filmem eksperymentalnym, sztuką wideo i performensem. W historycznej lokalizacji Muzeum Sztuki znajduje się zaprojektowana przez Władysława Strzemińskiego Sala Neoplastyczna, gdzie przez 50 lat mieściła się Międzynarodowa Kolekcja Sztuki Nowoczesnej grupy "a.r". Przy ms1 działa kawiarnia ms cafe, organizująca cykle spotkań i pokazów filmowych, księgarnia ms oraz dostępna dla wszystkich biblioteka.
• ms2 Muzeum Sztuki, ul . Ogrodowa 19
ms2 to miejsce eksperymentalnej pracy z Kolekcją XX i XXI wieku. Unikatowe zbiory muzeum prezentowane są tu w niekonwencjonalny sposób: zamiast chronologicznego wykładu na temat rozwoju sztuki, zostaje stworzona opowieść dotykająca tematów i wątków istotnych dla współczesnego odbiorcy. ms2 to ponadto wystawy czasowe, działania edukacyjne, wykłady i projekcje filmowe. W budynku mieści się również Boston cafe oraz księgarnia artystyczna - mała litera art.
• Pałac Herbsta, ul. Przędzalniana 72
Pałac Herbsta mieści się na terenie XIX-wiecznego zespołu pałacowo-parkowego. W odrestaurowanej rezydencji, należącej niegdyś do rodziny Herbstów - łódzkich przemysłowców, można obejrzeć wyjątkową ekspozycję wnętrz z przełomu XIX i XX wieku. Pałac jest też miejscem organizacji wystaw czasowych, koncertów i działań edukacyjnych.
Nagroda ms
Nagroda przyznawana jest instytucjom, firmom, przedstawicielom mediów i osobom prywatnym za szczególne zasługi w zakresie mecenatu, promowania Muzeum czy innej formy aktywnego zabiegania o jego interesy w Polsce i zagranicą. Dotychczasowi laureaci Nagrody ms:
2009 - Marzena Bomanowska
2010 - Jarosław Przyborowski
2011 - Piotr Dzięcioł.
Nagroda im. Katarzyny Kobro
Pomysłodawcą idei dorocznej Nagrody im. Katarzyny Kobro, nagrody wręczanej przez artystów wybranemu twórcy, jest Józef Robakowski z początkowym udziałem zmarłej Niki Strzemińskiej, córki Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego. Celem projektu jest uhonorowanie postawy progresywnej i poszukującej, Artysty otwartego na wymianę myśli bezinteresownego inicjatora zdarzeń kulturowych. Do 2011 roku nagroda była przyznawana przez Galerię Wschodnią, jednak w 2011 roku Dariusz Bieńkowski (fundator nagrody) i Józef Robakowski przenieśli nagrodę do Muzeum Sztuki w Łodzi. Nagroda im. Katarzyny Kobro przyznawana jest w grudniu każdego roku przez kolegium złożone z przedstawicieli różnych dziedzin sztuki.
Laureaci z ubiegłych lat:
2001 - Zbigniew Dłubak
2002 - Jürgen Blum-Kwiatkowski
2003 - Andrzej Dłużniewski
2004 - Krzysztof M. Bednarski
2005 - Teresa Murak
2006 - Krzysztof Wodiczko
2007 - Jerzy Lewczyński
2008 - Zbigniew Rybczyński
2009 - Andrzej Lachowicz
Strona internetowa muzeum: www.msl.org.pl.
Muzeum Sztuki w Łodzi
ul. Więckowskiego 36
90-734 Łódź
tel: (+ 48 42) 633 97 90
fax: (+ 48 42) 632 99 41
adres e-mail: muzeum@msl.org.pl
WWW: www.msl.org.pl
ms2
ul. Ogrodowa 19
91-065 Łódź
tel: (+ 48 42) 634 39 48
fax: (+ 48 42) 634 39 62
adres e-mail: ms2@msl.org.pl
WWW: www.msl.org.pl
Źródło: informacja nadesłana, wrzesień 2011
aktualizacja: maj 2016
