W mikroskopijnym nakładzie - zaledwie 300 egzemplarzy - wyszły pod koniec 2009 roku dzienniki Marii Dąbrowskiej z lat 1914-1965. Po raz pierwszy ukazują się w całości, a nie w wyborze. Wydawcą 13-tomowej edycji, przygotowanej pod kierunkiem prof. Tadeusza Drewnowskiego, jest Wydział I Nauk Społecznych PAN oraz Komitet Nauk o Literaturze PAN.
W swoim testamencie pisarka zastrzegła, że dzienniki mogą być wydrukowane w całości dopiero 40 lat po jej śmierci. Jednocześnie zezwoliła na wcześniejsze publikowanie fragmentów, dzięki czemu mogły się ukazać dwie "Czytelnikowskie" edycje: 5-tomowa w 1988 roku i 7-tomowa zakończona w roku 2000. Pierwsza jeszcze pod bacznym okiem cenzury, druga - po zmianie ustrojowej, już bez tego rodzaju ograniczeń. W 2002 roku wyszedł też jednotomowy popularny wybór Życie moje cudowne. Dzienniki w jednym tomie.
Kiedy w 2005 roku minęła 40. rocznica śmierci pisarki, okazało się, że w nowej, niełatwej sytuacji ekonomicznej żadna polska oficyna (w tym "Czytelnik") nie jest w stanie podjąć się wydania pełnej wersji gigantycznego dziennika.
Niskonakładową publikację PAN-owską dofinansowało Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (spadkobiercy pisarki zrzekli się honorariów).
Jest to edycja szczególna: wstępna, bez opracowania edytorskiego i bez przypisów. Szare tomy, z szerokimi marginesami na notatki, utrzymane są w stylu skryptów uniwersyteckich. Skromna szata graficzna: niewiele fotografii (za to mniej znanych) i fotokopie raptularzyków pisarki.
Dąbrowska prowadziła dziennik przez z górą pół wieku. Niemal nieprzerwanie.
"Jedyną długotrwałą przerwę w dziennikach stanowi okres wędrówki podczas II wojny światowej, pobyt we Lwowie i powrót do Warszawy (po 7 IX 1939 do 13 VI 1940) - pisze redaktor Wanda Starska-Żakowska (także redaktor wydań "czytelnikowskich") w nocie pt. "Jak przygotowano tekst". - Wszystko wskazuje na to, że wówczas dziennik nie był przez Dąbrowską prowadzony, lecz doświadczenie z dziennikami Żeromskiego nakazuje ostrożność w takim orzeczeniu. (…)"
Tekst został przygotowany na podstawie formy wtórnej dzienników (cyfrowych obrazów całości rękopisów i maszynopisów autorskich) sporządzonej w 2005 roku przez Bibliotekę Narodową oraz Bibliotekę Uniwersytetu Warszawskiego przy współpracy Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Są one dostępne w zasobach wymienionych instytucji.
Na 13 tomów diariuszy złożyło się ok. 5600 stron maszynopisu. W porównaniu z ostatnią edycją "Czytelnika" z 2000 roku przybyło ponad 54 proc. nowego tekstu.
"Najwięcej dodanego materiału pochodzi z lat trzydziestych i pięćdziesiątych - mówi Tadeusz Drewnowski. - Wyjątkowo interesujące są zapisy z okresu po śmierci Stanisława Stempowskiego (zm. 1952), wieloletniego towarzysza życia pisarki. Dąbrowska wyraźnie się wówczas usamodzielniła."
Obecna, robocza publikacja skierowana jest głównie do środowiska naukowego, oraz do przedstawicieli szeroko rozumianej humanistyki i krytyki artystycznej.
Autor: Elżbieta Sawicka, grudzień 2009.
Maria Dąbrowska
Dzienniki. 1914-1965
Pierwsze pełne wydanie w 13 tomach (bez opracowania edytorskiego) pod kierunkiem prof. dr. hab. Tadeusza Drewnowskiego
Polska Akademia Nauk, Wydział I Nauk Społecznych
Komitet Nauk o Literaturze, Warszawa 2009
ISSN/ISBN 978-83-925392-3-0
Kolejne tomy zawierają następujące lata:
- Tom I - 1914-1925
Tom II - 1926-1934
Tom III - 1935-1936
Tom IV - 1937-1941
Tom V - 1942-1947
Tom VI - 1948-1949
Tom VII - 1950
Tom VIII - 1951-1952
Tom IX - 1953-1955
Tom X - 1956-1957
Tom XI - 1958-1959
Tom XII - 1960-1961
Tom XIII - 1962-1965
Na temat Dzienników Dąbrowskiej czytaj też esej profesora Tadeusza Drewnowskiego 'Dzienniki' Marii Dąbrowskiej - pierwsze pełne wydanie
