Kadr z filmu 'Daas', reż. Adrian Panek, na zdj. Andrzej Chyra, Magdalena Czerwińska, fot. Marcin Gąsiorowski/Argomedia Production
Grono profesorskie łódzkiej Szkoły Filmowej uznało film Adriana Panka za najlepszy polski debiut sezonu i przyznało mu prestiżową Nagrodę im. Andrzeja Munka. Na koszalińskim Festiwalu Debiutów "Młodzi i Film" doceniono techniczną stronę filmu - wyróżniono go za zdjęcia i dźwięk, przyznano też nagrodę Mariuszowi Bonaszewskiemu za rolę męską. Ale "Daas" zwraca uwagę niezależnie od zdobytych nagród. Adriana Panka należy podziwiać nie tylko za dojrzały warsztat reżyserski, ale przede wszystkim za odwagę. Nakręcić film kostiumowy, z wieloosobową, pełną gwiazd obsadą, a do tego obarczony niejednoznacznym, trudnym przesłaniem - to doprawdy wielkie wyzwanie, nie tylko dla debiutanta.
Bohaterem filmu jest Jakub Frank, osiemnastowieczny mistyk, który nie tylko zdobył rozgłos, ale i zasiał ferment w tysiącach serc ludzi swej epoki, od najbiedniejszych do koronowane głowy. "Daas" to opowieść o jego potędze, ale i o źródłach nadchodzącej klęski. Oto niejaki Jakub Goliński ze świeżo pozyskanej w wyniku rozbioru Rzeczypospolitej Galicji zwraca się do cesarza Austrii ze skargą na Franka, który jakoby uprowadził mu żonę. Skarga trafia w ręce radcy cesarskiej kancelarii Henryka Kleina, który postanawia ją sprawdzić i wzywa Golińskiego do Wiednia. Działania radcy nie umykają uwadze jego przełożonych: istnieje pewna zależność między Frankiem, cieszącym się sławą uzdrowiciela, a dworem, a ściślej - samym cesarzem Józefem II. Zależność, o istocie której Klein dowie się zbyt późno, by uratować swoją karierę na dworze, choć uda mu się ocalić Golińskiego...
Na "Daas" można spojrzeć z wielu punktów widzenia. Jest to w jakimś sensie film biograficzny, chociaż bohater tej biografii nie jest centralną postacią opowieści. Jest to także film historyczny, jednak wiele w nim odniesień do współczesności, choćby wątek założonej przez Jakuba Franka sekty, zorganizowanej tak, jak organizowane są współczesne sekty religijne. Można na film Panka spojrzeć jak na traktat o władzy - domniemanej i rzeczywistej, wreszcie jak na klasyczny kryminał.
- Na początku w ogóle nie myślałem o "Daas" jako o kryminale - przyznaje Adrian Panek w wywiadzie dla miesięcznika "Kino" (nr 10/2011). - Kryminał nie jest przecież czymś typowym dla filmu kostiumowego, wpisanego precyzyjnie w konkretny kontekst historyczny. 'Daas' miał być po prostu filmem o tajemnicy. Jest zagadka: nie wiadomo, czy Frank jest rzeczywiście mesjaszem i na czym może polegać jego działalność w Wiedniu. Ale jeśli ktoś ma tę zagadkę rozwiązać, to elementy kryminału pojawiają się już wtedy automatycznie. Myślę zresztą, że dzięki nim udało mi się uatrakcyjnić tę historię i uzasadnić pewne jej skomplikowanie.
"Dawno nie mieliśmy w Polsce takiego filmu" - entuzjazmuje się na łamach "Kina" (nr 10/2011) Jakub Socha. - "Nie jest to kino kostiumowe, które zwykło się oglądać - śmieszny teatrzyk, parada poprzebieranych kukiełek, które nieprzekonująco udają, że żyją pośród czegoś więcej niż zbudowanej z dykty scenografii, że chodzą w czymś więcej niż wypożyczonym na czas zdjęć kostiumie. Nie chodzi mi nawet o daleką od szkolnej strukturę opowieści biograficzno-historycznej, odsłaniającej nieoczywiste postaci, wyciągającej na światło dzienne przemilczane wydarzenia. Jest to kino nieprzezroczyste, stojące w wyraźnej opozycji do tych elementów, które zwykło się wiązać ze współczesnością, hasłami typu: transparentność, wiek ekranów-luster, a przy tym niebywale aktualne".
- "Daas", Polska 2011. Scenariusz i reżyseria: Adrian Panek, zdjęcia: Arkadiusz Tomiak, muzyka: Issidoros Papadakis, scenografia: Dorota Dąbrowska, kostiumy: Barbara Sikorska-Bouffał, montaż: Witold Chomiński, dźwięk: Piotr Domaradzki, Mirosław Makowski. Występują: Andrzej Chyra (Jakub Goliński), Mariusz Bonaszewski (radca Klein), Olgierd Łukaszewicz (Jakub Frank), Janusz Chabior (Łabędzki), Robert Gonera (Piasecki), Sławomir Orzechowski (radca Grossen), Magdalena Czerwińska (Golińska), Maciej Stuhr (cesarz). Produkcja: Agromedia Production, Odra Film, WFF Wrocław, Divizion Studio Filmowe, Luks Film, Tom. Współfinansowanie: Polski Instytut Sztuki Filmowej, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Urząd Miasta Wrocławia. Dystrybutor: Best Film. Czas wyświetlania: 102 min. W kinach od 10 października 2011 roku.
Autor: Konrad J. Zarębski, listopad 2011