"Sztuka zaraz po wojnie" w Zachęcie
Wystawa w Zachęcie, na której znalazły się propagandowe plakaty, fotografie ruin, dokumentacja obozów koncentracyjnych i odbudowy miast, jest próbą odpowiedzi na pytanie, czy kluczowy dla najnowszej historii Polski okres 1944–1948 był równie ważny w obszarze sztuki.
Czas, o którym opowiada wystawa, to zaledwie cztery lata zaraz po II wojnie światowej – liczone od momentu ogłoszenia tzw. Manifestu Lipcowego – odezwy Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego do narodu polskiego ogłoszonej 22 lipca 1944 roku, do zjazdu, w czasie którego utworzono Polską Zjednoczoną Partię Robotniczną w grudniu 1948.
"To tutułowy okres zaraz po wojnie, naznaczony chaosem, nędzą, masowymi repatriacjami, strachem przed Armią Czerwoną, ale też powrotem Niemców, bandytyzem, szabrownictwem, samosądami i pogromami. To czas, gdy państwo było zdestabilizowane, panowała nieufność wobec nowej, komunistycznej władzy, ale też niepewność nowych granic" – mówiły na konferencji prasowej kuratorki wystawy, Joanna Kordjak i Agnieszka Szewczyk.
Wystawa jest próbą odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób złożoność nastrojów społecznych i napięcia polityczne w powojennej Polsce znalazły swoje odzwierciedlenie w sztukach plastycznych, fotografii, filmie, a także architekturze i wzornictwie. Czy wojna i rok 1945 stanowią rzeczywiście cezurę, od której wszystko zaczynało się od nowa, czy też owe rewolucyjne czasy stawały się szansą na realizację wcześniejszych postulatów i koncepcji (osiedli robotniczych czy "taniego i pięknego mebla dla wszystkich")?
Styl wyświetlania galerii
wyświetl slajdy
W Zachęcie znalazło się kilkaset obiektów z różnych dziedzin sztuki oraz materiały archiwalne, które koncentrują się na pokazaniu kilku istotnych problemów. Kluczowym zagadnieniem jest powiązanie sztuki i polityki, działalność w obszarze kultury specyficznych dla tego okresu instytucji, jak wydawnictwo Czytelnik, Biuro Odbudowy Stolicy, Biuro Nadzoru Estetyki Produkcji, oraz rola sztuki w propagandzie służącej legitymizacji nowej władzy i nowych granic. Są to m.in. fragmenty dokumentacji Wystawy Ziem Odzyskanych jako kluczowe wydarzenie agitacyjnej machiny, zrealizowane z niezwykłym jak na owe czasy rozmachem. Propagandowe plakaty i filmy nawołujące do współpracy z nową władzą sąsiadują na wystawie z pracami dokumentującymi ogrom zniszczeń kraju.
Lejtmotywem wystawy jest temat ruin: od koncepcji ruiny jako architektury, poprzez antropomorficzną wizję okaleczonego miasta czy antycznej ruiny, po wymagający pragmatycznych rozwiązań problem odgruzowywania miast czy charakterystycznego dla tego okresu budownictwa z prefabrykatów z gruzobetonu. Z drugiej strony niemal całkowita zagłada stolicy otworzyła przed urbanistami i architektami możliwości realizacji nierzadko utopijnych wizji.
W czasie tuż powojennym pamięć wojny nie była jeszcze opanowana przez jeden oficjalny dyskurs i dużo częściej niż w następnych latach pojawiał się w sztuce motyw Zagłady. Cykl prac "Moim przyjaciołom Żydom" Władysława Strzemińskiego kuratorki wystawy zderzają z cyklem zdjęć Julii Pirotte przedstawiającym ofiary pogromu kieleckiego.
Zaraz po wojnie wiodącą rolę w sztuce odgrywała fotografia – zarówno artystyczna, reportażowa, jak i dokumentacyjna – jako medium, w którym najlepiej dała o sobie znać specyfika czasu, ale też najsilniej wykorzystywane wówczas narzędzie propagandy. Nasycająca sferę wizualną lat powojennych niezwykłą liczbą obrazów okrucieństwa i przemocy, odcisnęła wyraźne piętno na sztuce tego czasu.
Na wystawie prezentowane są prace takich artystów, jak m.in. Marian Bogusz, Jan Bułhak, Maria Chrząszczowa, Zbigniew Dłubak, Xawery Dunikowski, Maria Jarema, Tadeusz Kantor, Alfred Lenica, Jadwiga Maziarska, Jerzy Nowosielski, Erna Rosenstein, Henryk Stażewski, Władysław Strzemiński i Andrzej Wróblewski.
Ekspozycji w galerii towarzyszy seria wykładów i seminariów "Świat od nowa. Sztuka w Polsce lat czterdziestych i jej konteksty". Więcej informacji
"Zaraz po wojnie"
Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
3.10.2015-10.01.2016
Kuratorki: Joanna Kordjak, Agnieszka Szewczyk
Współpraca: Magdalena Komornicka
Źródła: PAP, zacheta.art.pl, oprac. AS, 6.10.2015
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]