Piotr Orzechowski i Kuba Więcek: "Drakula" powraca [WYWIAD]

kuba_wiecek_piotr_orzechowski_promo_mat.jpg, default, Piotr Orzechowski i Kuba Więcek, fot. materiały promocyjne artystów, center, #000000

#muzyka

"Nie może być tak, że mocą muzyki jest tylko to, że do czegoś nawiązuje" – mówi pianista Piotr Orzechowski pytany o dekonstruowanie słynnej ścieżki dźwiękowej Wojciecha Kilara. Zadania tego podjął się w duecie z saksofonistą Kubą Więckiem. Rezultat tych kreatywnych przetworzeń – album "Themes of Dracula" – ukazał się 19 sierpnia nakładem wytwórni Anaklasis.

Jaki jest wasz stosunek do horrorów i filmów grozy? Oglądaliście je namiętnie czy wręcz przeciwnie – traktowaliście takie kino z dużym dystansem?

Kuba Więcek: Pamiętam, że czasami oglądałem horrory z tatą. Musiałem mu jednak najpierw obiecać, że mama się o niczym nie dowie.

Piotr Orzechowski: Ja się ich raczej nie bałem, więc w moim przypadku horrory nie spełniały swojej roli. Potem szukałem takich, które zrobiłyby na mnie jakieś wrażenie i trafiłem na gatunek paradokumentalny. On jest bardziej angażujący – podoba mi się ta dynamika kamery i poczucie realności czasu i miejsca. To wszystko oczywiście pokłosie zabiegów, które już wcześniej wprowadzili von Trier czy Vintenberg.

K.W.: Ja przeciwnie – bałem się nawet tych filmów, które oglądałem już wcześniej.

Powiedzcie mi, co z perspektywy kompozytorów powinno cechować dobrą ścieżkę dźwiękową do filmu grozy?

K.W.: Na pewno w takiej muzyce kluczową rolę powinna odgrywać dynamika, świadomość przestrzeni oraz poczucie czasu. Nagłe przechodzenie pomiędzy ciszą a hałasem.

P.O.: Trudno mi odpowiedzieć, bo nie wiem czy w ogóle chciałbym pisać taką muzykę. Współczesne kino grozy faktycznie sprowadza ścieżkę dźwiękową do przemyślanego atakowania świadomości odbiorcy, czyniąc ją jeszcze bardziej podległą względem obrazu.

A jak oceniacie pracę, którą wykonał Kilar, komponując ścieżkę dźwiękową do "Drakuli"?

P.O.: Kilar podszedł do tego bardziej klasycznie, stworzył motywy przewodnie, interpretował całość narracji filmu z pewnego oddalenia. W poszczególnych scenach filmu znalazłyby się pewnie takie akcenty, które oddziałują gwałtownie, ale generalne założenie tej muzyki jest inne. Wszystkie główne motywy melodyczne w "Drakuli" są niemal jak te z Wagnerowskich oper – wyrażają jakąś postać czy charakter danej sceny.

Czy obraz Francisa Forda Coppoli odgrywał jakiekolwiek znaczenie w waszym artystycznym procesie?

P.O.: Film nie był szczególnie istotny, bo interesowały nas tylko tematy Kilara i ich przetworzeniowy potencjał. Sam obraz byłby dla nas ograniczeniem, myśleliśmy po prostu o muzyce.

K.W.: Prawdę mówiąc, obejrzałem go pół roku po tym, jak zaczęliśmy pracować nad materiałem. Pisaliśmy tę muzykę z myślą o nas. Gramy razem od paru lat. Mamy swoje brzmienie i te nasze wspólne doświadczenia były kluczowe dla tego, jak ta muzyka została zaaranżowana.

Jak to się stało, że zaczęliście pracować w duecie?

K.W.: To było jakieś pięć lat temu. Przyjeżdżałem wtedy regularnie do Krakowa, gdzie wówczas studiowałem. W wolnym czasie pukałem w drzwi Piotra i kiedy tylko miał czas, grywaliśmy wspólnie w jego domu. Z tego zrodziły się nasze pierwsze improwizowane koncerty.

P.O.: Potem zrobiliśmy kilka programów koncertowych. Graliśmy "Wariacje" op. 4 Góreckiego, nasze "Kaprysy i Bagatele", program z muzyką Komedy, standardy jazzowe z filmów i musicali. Ale zdecydowaliśmy się wydać "Themes of Dracula", bo chyba najlepiej oddaje charakter duetu. Nasze sposoby pracy nad materiałem muzycznym ładnie się tutaj podsumowały.

Format wyświetlania obrazka

standardowy [760 px]

THEMES OF DRACULA od ANAKLASIS
Kuba Więcek, Piotr Orzechowski, "Themes of Dracula", fot. Anaklasis

Obrazek

kuba_wiecek_piotr_orzechowski_dracula_okladka.jpg

Jak zrodził się pomysł, by sięgnąć po te utwory Kilara? Jak przebiegała praca nad nimi?

P.O.: To było zamówienie OFF Festivalu i Artura Rojka, który podrzucił mi pomysł zrobienia czegoś z tą ścieżką dźwiękową i zaproponował koncert w willi Kilara w Katowicach. Było dla mnie oczywiste, że chcę to zrobić z Kubą. Razem ustaliliśmy, że najpierw zaczniemy tworzyć osobno i bez konsultowania się, i zobaczymy, co z tego wyjdzie. Pamiętam, że pierwsze, co mi wpadło do głowy, to był motyw z "Lucy's Party" i od niego zacząłem myślenie o komponowaniu. Już wtedy czułem, że utwór będzie dążył w kierunku jakiegoś kolażu. To nie mogła być reinterpretacja oryginalnej suity, ponieważ nie interesowała mnie logika następstwa części czy narracja wewnętrzna. To musiał być nowy utwór, który musimy skonstruować, sięgając po te motywy. I tak się stało. Pisaliśmy swoje fragmenty, mniejsze całości muzyczne i potem spotkaliśmy się, by się skonfrontować.

K.W.: Przy czym tej pracy wspólnej było na tyle dużo, że w tym momencie już zupełnie nie pamiętam, który z nas jest autorem poszczególnych fragmentów. Z mojej perspektywy to się w pewnym momencie zatraciło i przestało mieć jakiekolwiek znaczenie.

P.O.: To prawda. Razem staraliśmy się określić sens całości kompozycji i wtedy nie było już istotne, co kto przyniósł na spotkanie. Nie ciągnęliśmy w dwie strony, tylko razem budowaliśmy tę wspólną logikę. Okazało się, że ten sposób pracy działa.

Nad ścieżką dźwiękową do "Draculi" Kilar pracował z Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia. W rezultacie ta muzyka działa także swoją masywnością, rozmachem. W waszym ujęciu tematy są prowadzone przez fortepian i saksofon. Czy tak radykalna zmiana instrumentacji stanowiła dla was wyzwanie? Piotrze, czy pomocne były tu doświadczenia zebrane na albumie "Experiment: Penderecki", gdzie utwory kompozytora przekonwertowałeś na fortepian solo?

P.O.: W wypadku Pendereckiego faktycznie to miało znaczenie – po części nawet kluczowe – by oddać na fortepianie fakturę orkiestry, jej sposób brzmienia. "Themes of Dracula" to był inny przypadek. Myślę nawet, że to była droga w odwrotnym kierunku. Z czegoś małego, z krótkiego motywu, powstawał szerszy pomysł. Nadawaliśmy melodiom nowy kontekst, rozszerzaliśmy je, wprowadzaliśmy w obszar naszej intuicji. Gdy wcześniej pracowaliśmy nad tematami filmowymi Komedy, to było jeszcze bardziej jaskrawe. Tam każdą melodię badaliśmy indywidualnie, rekonstruując jakby jej proces powstawania, a dopiero później pojawiało się tło improwizacji i naszych przetworzeń.

K.W.: Wydaje mi się, że tym, co mogliśmy przejąć od muzyki orkiestrowej, jest ilość barw, jaką udało nam się uzyskać. Piotr często preparował fortepian, a ja grałem na różne sposoby: bliżej, dalej mikrofonu... Poprzez takie eksperymentowanie z brzmieniem udało nam się uzyskać coś więcej niż tylko duet saksofonowo-fortepianowy. Ale nie chodziło nam o odwzorowanie oryginału.

Video embed

'THEMES OF DRACULA' - Piotr Orzechowski & Kuba Więcek [Official Music Video]

Jaką rolę odgrywała w tym procesie improwizacja?

K.W.: Obaj jesteśmy nastawieni na obalanie swoich przyzwyczajeń i dlatego nad każdym materiałem staramy się pracować w inny sposób. W "Draculi" ("Themes of Dracula", przyp. red.) jest bardzo dużo miejsca na improwizację, co niekoniecznie oznacza, że mamy miejsca na solówki. Po prostu ten materiał jest pomyślany w taki sposób, że zawsze możemy go zagrać trochę inaczej. Czy to w kwestii brzmienia, czy rozłożenia w czasie... Mamy bardzo duże pole manewru.

P.O.: W szerszym ujęciu ten utwór to w całości zaprogramowana improwizacja. Jest przygotowany w taki sposób, by jego wykonanie zawsze przywodziło na myśl obchodzenie się z materiałem Kilara – raz poważnym, raz nonszalanckim. My muzykujemy, a nie po prostu odgrywamy jakiś tekst muzyczny. Obojętne, czy zostajemy przy jakimś pomyśle na dłużej, czy gwałtownie go odpuszczamy – wszystko ma charakter improwizacji, będąc jednocześnie częścią kompozycyjnego stelażu.

Użyłeś słowa "nonszalancja", więc zapytam o tę relację z oryginałem. Wasze rekonstrukcje, wariacje, wymagają nierzadko sporej uwagi, osłuchania albo wiedzy, by wyłapać odniesienia do dzieł, z którymi prowadzicie dialog. Czy słyszycie czasem głosy publiczności, krytyków, wydawców, że ta relacja jest zbyt nieoczywista, zakamuflowana? Że za mało Komedy w Komedzie, Kilara w Kilarze?

K.W.: Wydaje mi się, że granica pomiędzy aranżacją a kompozycją mocno się zaciera. To jest w ogóle ciekawy wątek: jak przetwarzać dzieło, żeby uszanować twórcę? Co to w ogóle znaczy? I czy my na pewno chcemy to robić? Przesłuchaliśmy kompozycje Kilara i daliśmy się im zainspirować. Sięgnęliśmy po rzeczy, które przyszły nam do głowy i z nich zaczęliśmy tworzyć nową muzykę. Naszą muzykę. I to właśnie ta nowa muzyka jest dla nas w tym wszystkim najważniejsza.

P.O.: To jest tak, że się najpierw tworzy, a potem można pomyśleć, co to jest. Dlatego uważam, że ten album został dobrze nazwany: "Themes of Dracula" – bo to są właśnie tematy z "Drakuli", które funkcjonują w naszej muzyce. A nawet jeśli byłaby to reinterpretacja soundtracku, to muzyka musiałaby bronić się sama. Nie może być tak, że mocą muzyki jest tylko to, że do czegoś nawiązuje.

Czy fakt, że sam Kilar podchodził do swojej muzyki z pewnym dystansem, traktując ją jako twórczość przede wszystkim użytkową, ułatwia takie radykalne założenia? Czy trudniej wywracać na drugą stronę świętości, niż utwory, co do których sami twórcy wykazywali pewien dystans?

K.W.: Dla mnie to w ogóle nie ma znaczenia.

P.O.: Myślę, że to nas łączy z Kubą – status dzieła nie ma wstępu w nić porozumienia między twórcą a muzycznym motywem czy z dziełem w ogóle. Tutaj pytania powinna zadawać wyłącznie intuicja. A podstawowe pytanie to: czy jest możliwe, by takie porozumienie zaistniało? Jeżeli jest to możliwe, świetnie. Jeżeli nie, to nie. O odpowiedzi nie decyduje jednak nigdy status dzieła i żadna "świętość".

Referencja do artysty

Pianohooligan

Referencja do artysty

Język Polish