Główny wątek narracji koncentruje się wokół doświadczeń artysty, dotyczących analizy zjawisk świetlnych i możliwości ich odwzorowania na powierzchni płótna. Wokół dzieł o znaczeniu kluczowym dla oceny twórczości Gierymskiego – takich jak: "Sjesta włoska", "W altanie", "Żydówka z pomarańczami" (obraz odzyskany w 2011 r), "Święto Trąbek", "Wieczór nad Sekwaną" czy "Wnętrze bazyliki św. Marka w Wenecji" –zebrano szkice przygotowawcze i studia plenerowe, a także inne prace o zbliżonej tematyce. Taki sposób prezentacji pomaga zrozumieć, w jaki sposób artysta dochodził do rozstrzygnięcia problemów malarskich nurtujących jego wyobraźnię w danym okresie życia.
Na wystawie, obok powszechnie znanych obrazów, znajdują się również dzieła pokazane publicznie po raz pierwszy od końca XIX wieku. Ich równoczesne wystawienie stworzy okazję do nowego, krytycznego spojrzenia na cały dorobek twórczy artysty. Na uwagę zasługują, dotychczas słabo rozpoznane i niedocenione, drzeworyty wykonane według rysunków Gierymskiego, dla którego praca ilustratorska stanowiła istotny nurt działalności twórczej i często była jedynym źródłem utrzymania.
Aleksander Gierymski, "Park Schleissheim w pobliżu Monachium", 1895, olej, płótno, 69 x 95 cm, fot. kolekcja prywatna
Przygotowanie wystawy poprzedził realizowany przez pracowników Muzeum Narodowego w Warszawie program badawczy. Jego celem była weryfikacja istniejącego od dziesięcioleci kanonu wiedzy na temat życia oraz twórczości Aleksandra Gierymskiego: dotarcie do materiałów źródłowych, uzupełnienie luk w biografii artysty, ustalenie historii dzieł, ich pochodzenia właściwego datowania, a także przywrócenie pierwotnych, autorskich tytułów. Przeprowadzono również kompleksowe badania konserwatorskie wybranych obrazów, które poszerzyły wiedzę na temat warsztatu i technologii stosowanej przez Gierymskiego. Pozwoliły one zbliżyć się do wyjaśnienia kwestii od wielu lat wzbudzających dyskusje wśród historyków sztuki. Wyniki trwających wiele miesięcy prac badawczych zostały opublikowane w towarzyszącym wystawie obszernym, bogato ilustrowanym katalogu, uwzględniającym zarówno prace istniejące, jak i uznawane za zaginione. Publikacja w pełni odzwierciedla stan obecnej wiedzy na temat twórczości Gierymskiego.
Program edukacyjny towarzyszący warszawskiej wystawie jest skierowany do różnorodnych grup odbiorców . W MNW odbędą się liczne wykłady, spotkania na wystawie, warsztaty, oprowadzania oraz lekcje muzealne, w tym zajęcia dostosowane do potrzeb grup osób z niepełnosprawnościami. Przygotowano publikacje edukacyjne dla dorosłych i dzieci: bezpłatne i atrakcyjne wizualnie druki edukacyjne z zadaniami, ćwiczeniami i informacjami dotyczącymi wybranych dzieł z wystawy oraz bezpłatny, wydany we współpracy z MNK, folder prezentujący twórczość braci Gierymskich "w pigułce".
Aleksander Gierymski to jeden z najwybitniejszych malarzy polskich. Tworzył w drugiej połowie XIX wieku. Należał do pokolenia artystów, którzy zerwali z prymatem malarstwa historycznego. Bogata twórczość Gierymskiego kształtowała się pod wpływem profesorów Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Gierymski jest uważany za jednego z najbardziej świadomych prekursorów realizmu w malarstwie polskim.
Warszawska ekspozycja jest częścią projektu "Bracia Gierymscy" realizowanego przez Muzeum Narodowe w Warszawie i Muzeum Narodowe w Krakowie, na który składają się: wystawa "Aleksander Gierymski 1850–1901" oraz wystawa "Maksymilian Gierymski. Dzieła, inspiracje, recepcja", przygotowana przez Muzeum Narodowe w Krakowie i prezentowana w Gmachu Głównym MNK od 25 kwietnia do 10 sierpnia 2014 roku. Obie wystawy stwarzają wyjątkową okazją do podjęcia dyskusji na temat twórczości braci Gierymskich, ich roli w rozwoju sztuki i wzajemnych relacji. Prezentacja twórczości Maksymiliana Gierymskiego przypada na 140-lecie jego śmierci. Fenomen tego cenionego artysty wciąż pozostaje znany wąskiej grupie odbiorców. Maksymilian był starszym bratem Aleksandra Gierymskiego, zmarł na gruźlicę w wieku niespełna 28 lat . Jeszcze w XIX wieku obaj bracia zostali okrzyknięci twórcami nowoczesnej sztuki polskiej.