Od oboju do kompozycji
Urodzony w 1981 roku, jest oboistą i kompozytorem. Jako wykonawca muzyki dawnej osiągnął liczne sukcesy, jest m.in. laureatem Złotej Harfy Eola na Festiwalu Muzyki Dawnej „Schola Cantorum” w Kaliszu (1998), Nagrody Fundacji im. Zofii Rayzacherowej za największą indywidualność artystyczną na X Festiwalu Muzyki Dawnej w Warszawie (2000) i wielu innych. W latach 2000-2005 pełnił rolę kierownika zespołu muzyki średniowiecznej „Pressus”, grał na fletach i kornamuzach.
Jednocześnie studiował kompozycję na Akademii Muzycznej w Warszawie pod kierunkiem Mariana Borkowskiego, w 2005 otrzymał stypendium Ministra Kultury za szczególne osiągnięcia w nauce – rok później ukończył studia z wyróżnieniem. Podczas nauki w warszawskiej Akademii Muzycznej skomponował między innymi: ''Psalmus 82'' na chór mieszany (2003-2004, III nagroda na Konkursie Kompozytorskim „Musica Sacra” w Częstochowie), ''Canto'' na baryton i kwartet smyczkowy (2005, III nagroda na Konkursie Kompozytorskim im. Adama Didura w Sanoku) oraz ''Incantatus'' na chór żeński (2005, nagroda na Konkursie Kompozytorskim Jihlava 2006 w Czechach). Poszukując środków wyrazu nie ograniczał się do muzyki instrumentalnej, zrealizował też utwór na taśmę – ''assonance'' (2006).
Pierwszym poważnym osiągnięciem kompozytorskim Blecharza był utwór ''dim'' na głos, wiolonczelę, akordeon i fortepian (2006-2007) – dzięki niemu zdobył pierwszą nagrodę na 48. Konkursie Młodych Kompozytorów im. Tadeusza Bairda. Utwór zaśpiewała mezzosopranistka Anna Radziejewska, która od tego momentu stale współpracuje z kompozytorem.
Kryzys Akademii
Przełomowym momentem w rozwoju artystycznym Blecharza stało się ukończenie Akademii Muzycznej – straciwszy wiarę w rozwiązania proponowane mu przez konwencjonalną postawę uczelni, zaczął poszukiwać własnych koncepcji. Miejscem, w którym mógł je rozwijać okazał się University of California San Diego, gdzie w 2008 roku Blecharz rozpoczął studia doktoranckie. Tutaj miał okazję zetknąć się z takimi pedagogami jak Philippe Manoury i Chinary Ung.
To na rok 2008 datuje się momenty, kiedy zaczęły powstawać utwory zarysowywujące kierunek, którym po dziś dzień podąża kompozytor – mam na myśli ''Airlines'' (2008) i ''Torpor'' (2008). Rozpisane na czterech wykonawców ''Airlines'' powstało z myślą o niemieckim zespole fletów prostych Quartet New Generation. Inspiracją dla utworu był proces oddychania – nieregularnego, gwałtownego, pozbawionego wszelkiej doniosłości.
W ''Airlines'' świszczenie towarzyszące grze na instrumentach staje się wręcz karykaturalne, odwraca uwagę słuchacza od tego co dzieje się w warstwie muzycznej. Z kolei napisany dla zespołu Kwartludium ''Torpor'' to studium stanu przypominającego hibernację, w którym dochodzi do obniżenia temperatury, spowolnienia pracy serca i wielu innych czynności fizjologicznych. Jest to stan typowy dla nietoperzy, ale odbiorcy mogą być przekonani, że Blecharz chce przekazać coś więcej. Twórczość Blecharza jest pełna metafor: odnoszących się zarówno do kulturowych archetypów, jak i jego osobistych przeżyć.
''W połowie moich badań w San Diego zrozumiałem, że te studia doktorskie będą poświęcone badaniu tożsamości – mówił Blecharz w wywiadzie dla Glissanda – Idąc za Lachenmannem przestałem komponować z głowy, a zacząłem tworzyć w bezpośrednim kontakcie z instrumentem. To znaczy, że jeśli piszę na flet basowy, klarnet i wiolonczelę, to po prostu biorę je do domu i „macam” po swojemu. Szukam dźwięków bezpośrednio w ciele instrumentu. Poprzez proces poszukiwania dźwięków, które dla mnie są naturalne, a które siłą rzeczy nie są naturalne dla klasycznie wykształconego muzyka, mam poczucie, że te dźwięki przynależą bardziej do mnie''.
Rozkwit i sukcesy
Kolejnym ważnym elementem twórczości Wojtka Blecharza jest akordeon – niezbyt chętnie wykorzystywany przez współczesnych kompozytorów instrument. Akordeon pojawia się już w docenionym przez jury Nagrody im. T. Bairda ''dim'', ale pełną dojrzałość osiąga w ''Hypopnei'' (2010) zaprezentowanej na festiwalu Musica Polonica Nova we Wrocławiu. Utwór wykonał wówczas Maciej Frąckiewicz – członek TWOgether Duo – kolejny muzyk, z którym Blecharz na co dzień współpracuje. Tematem utworu jest dysfunkcyjny oddech – żeby wykonać ten utwór Frąckiewicz musiał oduczyć się prawidłowej gry na instrumencie i opanować metodę zaproponowaną przez kompozytora – będącą zapisem wady, niechybnie powtarzanych błędów. Inspiracją do napisaniu utworu były własne kłopoty ze zdrowiem. Motywy autobiograficzne pojawiają się w twórczości Blecharza bardzo mocne. Sam twórca w wywiadzie z Ewą Szczecińską i Janem Topolskim powiedział: ''to, że komponuję ma być może podłoże posttraumatyczne'' (''Glissando'' 18/2011). Po premierze ''Hypopnei'' Monika Pasiecznik napisała:
''To już nie tylko mikrointerwalika, ale także glissanda, stłumione dźwięki, warczenie, sapanie, burczenie (jak dziwne monstrum) o niewiarygodnej sile ekspresji. Blecharz podszedł do zadania niezwykle twórczo, dokładnie przestudiował naturę akordeonu i odnalazł jego nieznany potencjał. Narrację skonstruował w sposób zaskakujący, pełen nieoczekiwanych zwrotów. Zróżnicował fakturę, zderzył skrajne rejestry, doprowadził do rozszczepienia się instrumentu na dwa niezależnie pulsujące w przestrzeni źródła dźwięku, nałożył różne warstwy czasowe, intrygująco wykorzystał zmiany tempa. Jeśli Andrzej Krzanowski wprowadził akordeon do nowej muzyki, to Wojciech Blecharz stworzył jego nową poetykę''. (dwutygodnik.com)
W ''Means of Protection'' na akordeon, wiolonczelę i głos (2012), utworze, wykonanym po raz pierwszy na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej ''Warszawska Jesień'' rytm utworu znowu podporządkowany został cielesności. Proces opisywania traumy jest tutaj wyjątkowo narracyjny, przypomina wręcz swoistą opowieść. Do instrumentarium weszły przedmioty codziennego użytku: tradycyjny smyczek został zastąpiony rurką pustą w środku, śpiewaczka tłumiła swój śpiew jednorazowym kubeczkiem. Krzykowi Anny Radziejewskiej towarzyszy rozbijane lusterko i toczące się po podłodze kulki. Obok uniwersalnych emocji pojawiła się kultura, człowiek egzystujący w kontekście otaczających go rzeczy. Utwór jest studium do opery, którą Blecharz realizuje dla Teatru Wielkiego – Opery Narodowej.
Wojtek Blecharz został nominowany do Paszportów Polityki 2012 w kategorii muzyka poważna:
''Za silnie emocjonalną, a zarazem zdyscyplinowaną nową muzykę. Jego kompozycje stanowią unikatowy w polskim świecie muzycznym autobiograficzny przekaz przemawiający zarazem do emocji i intelektu'' – napisał w swoim uzasadnieniu Adam Suprynowicz.
Opera
Premiera opery-instalacji ''TRANSCRYPTUM'' odbyła się w maju tego roku, wcześniej mogliśmy posłuchać jej jednego fragmentu. Chodzi o ''K'an'' na steel drum i 130 drewnianych pałeczek (2012), za który kompozytor został wyróżniony nagrodą-stypendium na Letnich Kursach Muzyki Nowej w Darmstadt. Jest to odpowiedź na ''Branches for percussion'' (1976) Johna Cage'a, utworu inspirowanego ''Księgą I-ching''. Wykonawca ''K'an'' reinterpretuje magiczne gesty zawarte w ''Księdze''. K'an jest interpretacją jednego z 64 heksagramów zawartych w tekście ''Księgi przemian'', oznacza powtarzalność zagrożenia, ponawianie niebezpieczeństwa prowadzi do jego oswojenia – podobnie jak próba opisu traumy przez muzykę.
''Transcryptum'' (2013) wpisuje się w nurt site-specific art - sztuki związanej nierozerwalnie z miejscem, w którym jest realizowana i przedstawiana. Budynek Opery Narodowej stał się kolejnym wykonawcą – kręte korytarze, winday, sale prób, a nawet pralnia. Warto wspomnieć, że na co dzień pracuje tam ponad 1000 osób. W przygotowanie spektaklu włączeni są prawie wszyscy pracownicy teatru. Podczas próby generalnej w pralni nieskrępowane obecnością widza pracownice wykonywały swoje obowiązki – czy był to fragment przedstawienia? O kształcie sztuki decyduje sam odbiorca, Blecharz pozostawia mu tylko zestaw rekwizytów, które widz musi złożyć w swoją własną opowieść. W 2015 roku ''Transcryptum'' zostało wystawione ponownie, tym razem w piwnicach lubelskiego Centrum Kultury. Reżyserią zajął się sam kompozytor.
''Jego „Transcryptum” (Blecharz jest kompozytorem, librecistą i reżyserem w jednym!) to dzieło totalne - pisał Mike Urbaniak - to nie tylko fascynująca – à la „Miasteczko Twin Peaks” – historia przechodzącej traumę kobiety, której nieustannie towarzyszymy, ale także absolutne muzyczne szaleństwo i niezwykła droga przez labirynt najbardziej podniecającego gmachu Warszawy czyli Opery Narodowej''. Maciej Nowak dodał: ''Przypominało to podróż przez wnętrzności jakiegoś dziwnego potwora, który dyszy dźwiękami ułożonymi przez Blecharza i wykonywanymi przez operowych instrumentalistów, zagubionych w jego trzewiach''.
Spis utworów:
- Four Preludes na fortepian (1999-2003)
- Psalmus 82 na chór mieszany a cappella (2003-2004)
- Molto na orkiestrę (2003-2006)
- Moments musicaux na fortepian (2004)
- assonance na taśmę (2004)
- Postromanza 1, 2, 3 na sopran i fortepian (2004-2006)
- Incantatus na kobiecy chór (2005)
- Postromanza 4 na sopran i 9 instrumentów (2005)
- Canto na baryton i kwartet smyczkowy (2005)
- Vespertinus na skrzypcę, wiolonczelę i fortepian (2005-2006)
- Nox na waltornię, saksofon i orkiestrę (2005-2006)
- transphère na dwa fortepiany (2006)
- métasphère na dwa fortepiany (2006)
- dim na głos, wiolonczelę, akordeon i fortepian (2006-2007)
- Que na zespół kameralny (2007)
- De na parę wiolonczeli i parę skrzypiec (2007)
- AD na sopran, mezzo-sopran, baryton, kwartet smyczkowy i organy (2007)
- Raven na klarnet i fortepian (2007)
- xyz na skrzypce i fortepian (2007-2008)
- Ivory gate na saksofon tenorowy, altówkę, wiolonczelę, perkusję i fortepian (2008)
- Torpor na skrzypce, klarnet basowy, perkusję i fortepian (2008)
- Airlines na flety proste (czterech wykonawców) (2008)
- Com/m/a na flet i klarnet (2008)
- Edge na klarnet, gitarę elektryczną i fortepian (2009)
- Cartography na 12 instrumentów (2009)
- Hypopnea na przestrojony akordeon (2010)
- -onym na flet basowy, klarnet basowy, skrzypce, wiolonczelę, perkusję i live electronics (2011)
- DFRGMNTD (I flow) na dwa fortepiany i dwie perkusje (2011)
- Transcryptum opera-instalacja na głos żeński, wiolonczelę, flet altowy, dwie perkusje, dwa akordeony i klarnet kontrabasowy (2011-2013)
- Means of Protection na głos żeński, akordeon i wiolonczelę (2012)
- Phenotype na preparowane i amplifikowane skrzypce (2012)
- K’an na steel drum i ok. 130 patyczków (2012)
- Small Talks na głośnicę akordeonową i saksofon barytonowy (2012-2013)
- DFRGMNTD (I am) na dwa fortepiany i dwie perkusje (2013)
- September. The Next Reading na głos, dwóch pianistów (jeden fortepian) i dwie perkusje (2013-2014)
- (one) [year] (later) na kontratenor, flet, erhu, pipę, guzheng, yangqin i perkusję (2014)
- Liminal Studies na kwartet smyczkowy (2014)
- ocean in not enough na 13 wykonawców (2014)
|
|
|
Zobacz także: Fanpage opery ''Transcryptum'', utwory Wojciecha Blecharza w serwisie Ninateka.
13.01.2013, akt. sierpień 2013, aktualizacja: listopad 2014 (TK), styczeń 2016 (fl)