"Tygodnik Powszechny", Kraków, 7 października 2007
Dodatek z okazji Roku Karola Szymanowskiego
1882
3 października w Tymoszówce rodzi się
Karol Szymanowski.
1889
Karol rozpoczyna naukę gry na fortepianie. Pierwszym nauczycielem jest ojciec, następnie Gustaw Neuhaus. W wiedeńskiej Operze Carskiej chłopiec ogląda Lohengrina Ryszarda Wagnera.
1896
Pierwsze próby kompozytorskie.
1901
Po maturze w gimnazjum w Elizawetgradzie Szymanowski wyjeżdża do Warszawy na studia. Harmonii uczy się u Marka Zawirskiego, kontrapunktu i kompozycji u
Zygmunta Noskowskiego. Poznaje
Grzegorza Fitelberga,
Pawła Kochańskiego,
Artura Rubinsteina,
Stanisława Ignacego Witkiewicza,
Stefana Żeromskiego.
1903
Otrzymuje wyróżnienie w warszawskim konkursie kompozytorskim za Sześć preludiów [zob.
Preludia op. 1 - przyp. red. ].
1904
Podczas wizyty w Bayreuth ogląda Tristana i Izoldę oraz Śpiewaków norymberskich Wagnera.
1905
Z
Witkacym wyjeżdża do Włoch. W tym samym roku w Berlinie, pod auspicjami Władysława ks. Lubomirskiego, powstaje Spółka Nakładowa Młodych Kompozytorów Polskich. Do założycieli -
Grzegorza Fitelberga,
Ludomira Różyckiego i
Apolinarego Szeluty - dołącza Szymanowski. Umiera ojciec kompozytora.
1906
Pierwsze koncerty Spółki w Warszawie i Berlinie. W Filharmonii Warszawskiej brzmią m.in.
Uwertura koncertowa,
Wariacje h-moll op. 10, Etiuda b-moll op. 4 nr 3 [ zob.
Etiudy op. 4 - przyp. red.] Szymanowskiego. Wkrótce grupa kompozytorów zostaje ochrzczona mianem "Młodej Polski". Ich muzyka wzbudza entuzjazm, ale i ostrą krytykę.
1908
Druga z rokrocznych - aż do 1914 r. - podróży do Włoch.
1909
W konkursie kompozytorskim w Berlinie Szymanowski otrzymuje nagrodę za
Preludium i fugę. Kończy operetkę Loteria na mężów, czyli Narzeczony nr 69.
1910
Twórca zdobywa kolejny laur. Tym razem
1. Sonata op. 8 otrzymuje nagrodę we Lwowie w konkursie kompozytorskim zorganizowanym z okazji setnej rocznicy urodzin
Chopina.
1911
W kwietniu odbywa się prawykonanie
2. Symfonii B-dur op. 19 w Filharmonii Warszawskiej. Za pulpitem dyrygenckim staje
G. Fitelberg.
1912
Szymanowski osiedla się w Wiedniu. W styczniu jego muzykę po raz pierwszy słyszy publiczność zgromadzona w sali Musikverein. Wkrótce podpisuje 10-letni kontrakt z wydawnictwem Universal Edition.
1913
W Wiedniu poznaje Ryszarda Straussa. Powstaje opera
Hagith do libretta Felixa Dörmanna.
1914
Ze Stefanem Spiessem odwiedza Włochy, Sycylię, zahaczając o północną Afrykę, w drodze powrotnej zaś zatrzymując się w Rzymie i Paryżu. W Londynie spotyka Igora Strawińskiego. Powraca do Tymoszówki.
1914-1917
Lata wojny spędza w Tymoszówce. Gdy sytuacja polityczna na to pozwala, wyjeżdża do Kijowa, Moskwy i Petersburga. Pisze
Pieśni miłosne Hafiza op. 26,
3. Symfonię "Pieśń o nocy" op. 27,
Metopy op. 30,
Maski op. 34,
1. Koncert skrzypcowy op. 35. Wskutek bolszewickiej rewolucji opuszcza Tymoszówkę i przeprowadza się do Elizawetgradu. Rozpoczyna pisanie powieści Efebos.
1918
Kompozytor przesyła Jarosławowi Iwaszkiewiczowi zarys libretta opery
Król Roger.
1919
Szymanowski przeprowadza się do Warszawy. Komponuje, uczy, włącza się w restaurację życia kulturalnego w powojennej Polsce.
1920
Rozpoczyna publikację tekstów o wizji kultury polskiej, estetyce. W Teatrze Polskim odbywa się prapremiera pantomimy
Mandragora, powstałej na zamówienie
Leona Schillera. Podróżuje do Wiednia, Paryża i Londynu.
1921
W towarzystwie Zofii i
Pawła Kochańskich oraz
Artura Rubinsteina kompozytor wyrusza do Stanów Zjednoczonych. W drodze powrotnej zatrzymuje się w Paryżu, gdzie spotyka się ze Strawińskim i Diagilewem, ogląda także Święto wiosny. Jesienią ponownie udaje się do Nowego Jorku - w Ameryce po raz pierwszy wykonano
Słopiewnie do słów J. Tuwima. Rok ten stanowi przełom w międzynarodowej karierze kompozytorskiej Szymanowskiego.
1922
Otrzymuje nagrodę Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego za
1. Kwartet smyczkowy op. 37. W Teatrze Wielkim w Warszawie prapremiera opery
Hagith, w Paryżu zwieńczony sukcesem koncert monografi czny kompozytora. W sierpniu Szymanowski po kilku latach powraca do Zakopanego. Coraz bardziej zajmuje go muzyka ludowa, szczególnie folklor podhalański i kurpiowski.
1923
Pisze broszurę poświęconą twórczości Chopina.
1924
Zajmuje mieszkanie przy Nowym Świecie w Warszawie. Spotyka się z Igorem Strawińskim. Rozpoczyna pracę nad
Mazurkami op. 50. Wiele czasu spędza w Zakopanem. Adwokat Bronisław Krystall zamawia u niego requiem pamięci zmarłej żony.
1925
Tragicznie umiera siostrzenica Karola Szymanowskiego - Alina Bartoszewiczówna. Kompozytor zaczyna pisać
Stabat Mater.
1926
19 czerwca w warszawskim Teatrze Narodowym odbywa się prapremierowy spektakl Króla Rogera. Szymanowski odrzuca propozycję szefowania Konserwatorium w Kairze. Wyjeżdża do Francji i Hiszpanii.
1927
Obejmuje stanowisko dyrektora Konserwatorium Warszawskiego, co wiąże się z licznymi obowiązkami oraz prowadzeniem sporów o kształt muzycznej pedagogiki w Polsce. Z. Jachimecki publikuje pierwszą monografię Szymanowskiego.
1928
Nasilają się prasowe ataki na reformy, które w Konserwatorium przeprowadza Szymanowski. Intensywnie pracuje nad baletem
Harnasie op. 55.
1929
Pod koniec lipca kompozytor podaje się o dymisji ze stanowiska dyrektora Konserwatorium. Wątłe zdrowie reperuje w austriackim sanatorium w Edlach, zaś po rozpoznaniu gruźlicy w sierpniu wyjeżdża do szwajcarskiego Davos.
1930
Wraca do Polski. 1 września zostaje pierwszym rektorem nowo utworzonej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Publikuje rozprawę "Wychowawcza rola kultury muzycznej w społeczeństwie". Mieszka w zakopiańskiej willi Atma. W grudniu otrzymuje tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
1931
Zostaje honorowym członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. Narastają konflikty w Wyższej Szkole Muzycznej.
1932
W marcu rezygnuje z profesorskiej posady w WSM. Kończy
Pieśni kurpiowskie op. 58 oraz
4. Symfonię "Koncertującą". Podczas prawykonania dzieła w Poznaniu Szymanowski zasiada przy fortepianie, orkiestrę zaś prowadzi Fitelberg. W praskim Narodnim Divadlo z wielkim powodzeniem wystawiony jest Król Roger.
1933
Zostaje honorowym członkiem Regia Accademia di Santa Caecilia w Rzymie. W październiku w Warszawie
Paweł Kochański prawykonuje 2. Koncert skrzypcowy op. 61. Szymanowski odbywa tournée po Europie. W tym roku traci dwie bliskie osoby - brata oraz Pawła Kochańskiego.
1934
Rok intensywnych podróży koncertowych. Odwiedza Anglię, Belgię, Bułgarię, Francję, Holandię, Niemcy, Skandynawię, Włochy. Zaczyna pisać niedokończone Concertino, w którym planuje ostatecznie zerwać z folklorystycznymi inspiracjami.
1935
11 maja podczas prawykonania w Pradze triumf święcą Harnasie. W Rydze po raz pierwszy i ostatni spotyka młodego
Witolda Lutosławskiego. Otrzymuje Państwową Nagrodę Muzyczną. Późną jesienią na zawsze opuszcza Atmę. W grudniu przyjeżdża do sanatorium w Grasse na południu Francji. Towarzyszy mu oddana sekretarka Leonia Gradstein.
1936
Przerywa kurację i 21 kwietnia ogląda przedstawienie Harnasi na scenie paryskiej opery. Na życzenie odtwórcy głównej roli Serge'a Lifara, dopisuje obraz III. Na krótko przyjeżdża do Polski, później przez Paryż powraca do Grasse.
1937
Gwałtownie pogarsza się stan zdrowia Szymanowskiego. 24 marca zostaje przewieziony do kliniki w Lozannie. 29 marca o godz. 00.05 Karol Szymanowski umiera. 7 kwietnia ciało kompozytora zostaje pochowane w Krypcie Zasłużonych w krakowskim kościele św. Stanisława na Skałce.
Opr. Daniel Cichy
Artykuł ten zamieszczamy na naszych stronach dzięki uprzejmości redakcji "Tygodnika Powszechnego", który opublikował go w "Dodatku z okazji Roku Karola Szymanowskiego"
(Kraków, 7 października 2007).