Od aktywistów do obserwatorów: polska ekopiosenka
Disco polo wychwalające naturalne produkty? Czerwone Gitary w kontakcie z rytmem ziemi? Culture.pl przedstawia przegląd polskich piosenek poruszających wątki ekologiczne i wychwalających przyrodę.
Dla aktywistów i praktyków
Disco polo w służbie ekologii i zdrowego trybu życia? W nagranej w 1994 roku piosence muzycy Duo Night opowiadają o dziewczynie, która rezygnuje z używek, przetworzonych owoców, samochodów, nienaturalnych kosmetyków, a nawet prezerwatyw. Gdyby ktoś chciał w 2019 roku nagrać tę piosenkę na nowo, warto byłoby do listy rzeczy szkodliwych dopisać loty samolotem, ale wykreślić prezerwatywy – w dzisiejszych czasach z łatwością można kupić je w wersji biodegradowalnej i wegańskiej. Duo Night to zespół tworzony przez małżeństwo Magdaleny i Piotra Woźniaków. Magdalena Woźniak odpowiadała za kompozycje i aranżacje piosenek Duo Night, teksty pisał jej mąż. Śpiewali wspólnie. Ich muzykę wydawała wytwórnia Blue Star, jeden z disco polowych gigantów lat 90. - to tam swoje kasety wydawali Akcent, Bayer Full czy Boys.
Nadpisz opis powiązanego wpisu
Walentynkowa podróż do przeszłości, czyli w poszukiwaniu brzmień polskiej muzyki tanecznej. Od wyrazistego power dance'u przez biesiadną piosenkę chodnikową aż do reinterpretacji italo disco w duchu Depeche Mode. Jaka była muzyka rozrywkowa epoki transformacji? Szara jak okładka polskiego ''Vogue'a'' czy kolorowa jak okładki kaset sprzedawanych na śp. Stadionie X-lecia?
Lata 90. to nie tylko disco polo, ale i rozwijające się ruchy kontrkulturowe. Wśród słuchaczy punk rocka rozwijał się aktywizm antyglobalistyczny, wegetariański, ekologiczny. Świadectwem tych czasów jest piosenka "Pod MacDonaldem" Zielonych Żabek. O genezie powstania utworu opowiadał Mirosław "Smalec" Malec, założyciel zespołów Zielone Żabki i GaGa:
Byłem na takiej demonstracji oprotestowującej McDonalda, ale bardziej jako świadek niż uczestnik. Tekst był inspirowany konkretnymi wydarzeniami. Tylko ta dziewczynka w drugiej zwrotce to fikcja literacka. Pisząc, zastanawiałem się, jaki wpływ na świadomość ludzką mają demonstracje.
Nadpisz opis powiązanego wpisu
Filip Lech i Patryk Zakrzewski próbują streścić historię polskiego punk rocka i wszelkich wyrastających z niego dźwięków w 40. płytach. Dlaczego w 40.? Bo 40 lat temu Walek Dzedzej założył swój Pank Bend, który co prawda nie był do końca punkowy, ale taka jest umowna data narodzin tegoż gatunku w Polsce. Oi!
W 2019 roku już nikt nie wybija okien w MacDonaldach, aktywiści wolą zmieniać rzeczywistość w sposób pozytywny, np. działając w kooperatywach spożywczych, dzięki którym można kupić ekologiczne produkty od lokalnych dostawców. Członkinie duetu Kompost, Kasia Kalinowska i Nina Józefina Bąk, poznały się w jednej z kooperatyw działających w Polsce, warszawskiej Kooperatywie Dobrze. Śpiewają nie tylko o wielkomiejskich wyborach produktów żywieniowych, ale i o walce rolników o godne życie i dostępu do lokalnych rynków zbytu.
"W młodości sadźcie drzewa" nawołują artyści z zespołu Dwa plus Jeden, którą wykonywał tę piosenkę w towarzystwie muzyków z Pro Contra na XII Festiwalu Piosenki w Opolu. Utwór ten był transmitowany w radiu, na opolskim festiwalu zdobyła nagrodę Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej, ale nigdy nie został utrwalony na płycie zespołu.
Zostaw ślad po sobie, żywy ślad,
Ziemia ci się,
Odwdzięczy na pewno, odwdzięczy na pewno.
Dla poszukujących ducha natury
Dyskotekowe rytmy, funkowy groove zabarwiony futurystycznymi dźwiękami elektroniki, ale i swojskim brzmieniem skrzypiec. Czerwone Gitary w lekki sposób opowiadali o rytmie, który jest naszą: mową, pracą, myślą, ale i językiem, przez który kontaktuje się z nami przyroda. Chociaż właściwie nie możemy jej całkowicie zrozumieć, bo: "Nie znamy naszych imion/ Nie wiemy nic o sobie". Autorami tytułowej kompozycji z płyty "Rytm ziemi" są Seweryn Krajewski i Krzysztof Dzikowski.
W "Pieśni kronice", piosence Marka Grechuty do słów Ernesta Brylla, ziemia symbolizuję ojczyznę, polszczyznę, ale i Mazowsze. Ziemia to złote pola żyta, ale i gniazdo bociana.
Ta ziemia taka czysta, jakby umieciona skrzydłem aniołów.
Cicha i równinna, tyle już wycierpiała, a zawsze dziecinna.
Niektórzy artyści za pomocą krótkich fraz opisujących zjawiska przyrodnicze, niczym barokowi poeci metafizyczni, starają się uchwycić ducha człowieka. Np. Stachursky w swojej klasycznej już piosnce "Dosko":
Potężna wichura, łamiąc duże drzewa,
Trzciną zaledwie tylko kołysze,
Uważaj! Uważaj! Uważaj! Uważaj!
O dwuznacznej naturze przyrody przypomina Jacek Federowicz w swoim symetrystycznym songu. Słusznie zauważa, że przyroda może pokąsać, szronić się na wąsach. Można się w niej nawet utopić.
Nadpisz opis powiązanego wpisu
Nasz wybór wierszy proekologicznych można by wprawdzie zacząć od fraszki "Na lipę" Jana Kochanowskiego, skupiliśmy się jednak na poetyckich ostrzeżeniach lat powojennych. Warto je przemyśleć, może także uderzyć się w piersi. Oczywiście we własne.
Dla zatrutych smogiem
O problemie smogu śpiewano już w latach 80.
Nie zostawiaj mnie tu przyjacielu,
Nie opuszczaj mnie, bo szok – czarny smog,
Ja nie wytrzymam, ja nie przeżyję,
Zmarnieję wtopię się w tło,
Ktoś zabrał tlen!
Ex-dance to zespół, który powstał na gruzach Papa Dance, działał w latach 1986-1988. W ich muzyce słychać fascynacje italo disco i Depeche Mode, wiele późniejszych zespołów disco polo próbowało naśladować ich brzmienie.
O smogu śpiewa się nadal, w 2018 zrobił to raper Słoń. W charakterystycznej dla siebie, bardzo gęstej i turpistycznej narracji, porusza wiele tematów: od wojny hybrydowej przez zanieczyszczenie powietrza po problem tzw. dopalaczy, nieprzebadanych środków psychoaktywnych. W jednym z wersów mówi: "Pewnie zginę jednocześnie na raka, zawał i wylew".
Nadpisz opis powiązanego wpisu
Bycie eko to nie moda, a konieczność. Tylko jak wytłumaczyć dziecku, czym jest smog, zachęcić do segregowania śmieci i przekonać, że niepotrzebna rzecz zasługuje na drugą szansę? Oto kilka książkowych inspiracji uczących odpowiedzialności za otaczający świat.
Piosenki alarmujące
"I chociaż drzewa zostały już wycięte/ Nie obchodzi to zbyt wielu ludzi" – śpiewali 25 lat temu muzycy Dezertera. Właściwie wszystkie piosenki nawołujące do zwiększenia ochrony środowiska i opłakujące jego stan są aktualne do dziś, nic się nie poprawiło. W końcu jak śpiewają klasycy polskiego punk rocka:
Można jeszcze długo mówić na ten temat,
I szkoda tylko, że tak banalne prawdy,
Mimo, że przecież dotyczą nas wszystkich,
Nie docierają do tej politycznej bandy.
.
Anarcho-punkowy zespół Guernica y Luno – autorzy jednego z najciekawszych i najdłuższych tytułów w historii polskiej fonografii, czyli "Wszystkie sztandary tak mocno już zostały splamione krwią i gównem, że najwyższy czas byłoby nie mieć żadnego. Wolność" – nawoływali do stworzenia nowego kościoła, w którym ziemia będzie jedną wielką świątynią.
Ostatnie lata to anomalia,
Człowiek niszczy przyrodę,
Jest to przeciwne naturze,
Dewastacja przyrody jest grzechem,
Przeciwko różnorodności życia.
Dla wegan, wegetarian i obrońców zwierząt
Janusz Reichel od niemal 30 lat jest bardem polskiej ekologii. Śpiewa o sytuacji naszej planety, ale i o stanie naszych ciał i dusz. Jest też naukowcem – pracował w pierwszej na świecie Katedrze Filozofii Ekologicznej, która powstała na Wydziale Organizacji i Zarządzania w Politechnice Łódzkiej pod kierownictwem prof. Henryka Skolimowskiego. Publikował artykuły naukowe, ale i popularyzatorskie (m.in. w "Zielonych Brygadach" i "Mać Pariadce"). W "Nie jem mięsa" śpiewa: "Nie można przecież temu dać miana pożywienia, co składa się po części z chemii i cierpienia".
Po rzeczowym manifeście Reichela, warto sięgnąć po nieco bardziej metaforyczny utwór dotyczący jedzenia zwierząt – "Zmartwychwstanie" noise rockowego ansamblu Ewa Braun. Podobno w momencie Sądu Ostatecznego wszyscy żydzi zmartwychwstaną i udadzą się do Jerozolimy (dlatego najlepiej być pochowanym na zboczach Góry Oliwnej, wtedy nie trzeba będzie przemieszczać się podziemnymi korytarzami). A co stałoby się gdyby nagle zmartwychwstały wszystkie zwierzęta?
Wszystkie zwierzęta mają zmartwychwstać,
I trzeba będzie coś z nimi zrobić,
Można jeszcze raz je zabić,
Ale jest za mało rzeźni.
Można je gdzieś daleko wywieźć, ale
Będzie ich dużo.
Renata Przemyk w 2001 roku nagrała ostry manifest przeciwko złemu traktowaniu zwierząt w ogrodach zoologicznych. A może nawet podważający sens istnienia tych miejsc?
Pośród drutów kolczastych i zamkniętych bram,
Wlecze żal po podciętym ogonie paw,
Puma leży na ziemi wpółżywa i zakrywa pięścią smutne oczy,
Nie wstyd wam.
Zarówno w piosence Przemyk, jak i Ewy Braun, oprócz śpiewu słyszymy też nagrania przerażających krzyków.
Nadpisz opis powiązanego wpisu
Wegetarianie nie pojawili się w Polsce wraz z kontrkulturą, ale przeszło sto lat wcześniej. Przeczytajcie o związkach endecji z kuchnią jarską, o tym jak dietą roślinną próbowano walczyć z zaborcami i o wegetariańskim rodowodzie polskiego harcerstwa.
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]