Bu sanatçılar arasında son dönemde öne çıkan birkaç isim ve çalışmayı ilk kalemde saymamız gerekirse: efsanevi Kraftwerk grubunun ön grubu olarak sahne alan Niwea (Wojciech Bąkowski ve Dawid Szczęsny); Konrad Smoleński’nin Venedik Sanat Bienali’nde Polonya’yı temsil eden ses enstalasyonu; yine Venedik’te düzenlenen 13. Uluslararası Mimarlık Sergisi’nde mimari ve ses arasındaki ilişkiyi inceleyen projesiyle mansiyon ödülü alan Katarzyna Krakowiak’ı sıralayabiliriz.
Polonya sanatının punk müzik ile karşılaşması ‘80’li yılların başlarına dayanıyor. Onları bir araya getiren, Sıkı Yönetim’in dayatmalarına ve baskın estetik anlayışına karşı çıkmak konusundaki ortak tavırları oldu. O zamanlar doğan birkaç proje arasında Józef Robakowski'nin Moskwa grubunun desteğiyle yaptığı "Zapis energetyczny" (Energetic Recording) çalışması; Zbigniew Libera, Jerzy Truszkowski ve Barbara Konopka'nın sanatsal/müzikal oluşumu ve Akademia Ruchu yer alıyor.
Bugünlerde Polonyalı genç sanatçılar sadece Punk ve Rock alt kültürleri ile ilgilenmiyor. Anna Zaradny ve Piotr Bosacki gibi avangarda yakın projeler yapan sanatçılar da ortaya çıkıyor. Diğerleri ise Disco Polo (bkz. Galactics) ya da Shanty (denizcilerin iş yaparken söylediği ritmik şarkı, bkz. Kashanti) gibi popüler müzik tarzlarına da yöneliyorlar. Yeni nesil, benzetme eserler kadar minimalist, elektronik ve deneysel parçalar yaratmayı kendilerine kural olarak kabul ediyor.
Zachęta Ulusal Sanat Galerisi ve Adam Mickiewicz Enstitüsü tarafından yayımlanan, genç görsel sanatçılar tarafından kaydedilmiş toplama albüm “The Artist” hakkındaki makalemizi okumanızı tavsiye ederiz.
WOJCIECH BĄKOWSKI
Wojciech Bąkowski nam-ı diğer WueSBe, Polonya artistik-müzik sahnelerinin yıldızı, belki de en büyüğü. Titizlikle hazırladığı performansları sadece yüksek bir sanatsal seviye sunmakla kalmıyor; aynı zamanda onun sanatına karşı ciddi yaklaşımını da temsil ediyor. Uzun boylu, kel, siyah giyimli, beyaz çoraplı bu adam (genellikle de elinde bir poşet olur) izleyicileri hipnotik trans durumuna geçirebilecek bir etkiye sahip.
Yürüttüğü projeler arasında, hiphop ve ‘80’lerin New Wave müziğini kayıt cihazlarıyla “mix”leyen grup Kot (Kedi); deneysel elektronik müzik yapan Niwea ikilisi (Dawid Szczęsny ile birlikte) ve Czykita grubu yer alıyor.
BORING DRUG
Boring Drug, Igor Kłaczyński, ressam Tomek Kowalski ve Łukasz
Jastrubczak tarafından yapılan bir Kozmik Rock. Sanatçılar tekrarlarla Post-Rock, ambiyans, Krautrock ve progresif Kozmik Rock tarzları arasında çatışma yaratarak ses doğaçlaması yapıyor. Üç sintisayzır ve davul setleriyle ‘60’ların saykodelik tarzını geri getiriyorlar.
PIOTR BOSACKI
Piotr Bosacki "Mały zwój", 2005. Sanatçılar: Ewa Guzowska, Marianna Szadowiak, Tomasz Lisiecki, Przemysław Mrowiński, Andrzej Nowicki, Batrosz Woroch
Bosacki, Penerstwo sanat grubun ve aynı zamanda Wojtek Bąkowski’nin grubu Kot’un bir elemanı. Sanatçı, soyut tabiat arasında artistik bir çaba ile besteyi çevreleyen problemler üzerine odaklanıyor. Culture.pl’e verdiği bir röportajında şöyle diyor: “Herhangi bir enstrüman çalmıyorum ama nota yazıyorum.”
Sanatçı, 2005 yılından bu yana yaylı ve üflemeli sazlar için yazıyor. Besteler, 15. ve 16. yüzyılda Hollanda’da kullanılan bir yöntemi temel alıyor.
"[…] müzikal notaların bulunduğu bir parça kağıt yazıldığı gibi okunabilir, soldan sağa; fakat, notaları, aynı zamanda kağıdı ters çevirip ışık altında bir ayna yansımasından da okuyabilirsiniz.”
CIPEDRAPSKUAD
Cipedrapskuad, 2012 yılında Dominika Olszowy, Maria Toboła ve DJ Efekt Dziada (Fryderyk Lisek) tarafından kurulan radikal bir Hip Hop grubu. Sanatçılar tarzlarını şöyle tanımlıyor:
“Bu tarz, Brutal Rap ve kibirli çekiciliği, sokakların öfkesiyle bir araya getiriyor; kullandığımız amiyane sözlerin temiz ve zamanın ötesinde bir anlamı var […], insanların gerçek yüzünü ortaya çıkarıyor, korku ve tutkularını.”
Cipedrapskuad’ın ilk kez Culture.pl tarafından yayımlanan video klibi Raster Gallery sergisi "Społeczeństwo jest niemiłe" (Society is unkind) için çekildi. Beş şarkıdan oluşan klip Varşova’nın Praga bölgesindeki sokaklarda tek kamera açısıyla çekildi.
GALACTICS
2007 yılından bu yana kaliteden hiç ödün vermeden, durmaksızın konser veren Galactics’in müziği Disco Polo türünü andırıyor. İzleyicilerine eğlence garantisi sunan grubun lideri, Disco Polo türünün temsilcisi ve görsel sanatçı Rafał Dominik. Grupta ayrıca Krzysztof Czajka ve Michał Grzymała bulunuyor. Grup, Disco Polo dans müziğine girerek yeni bir tarz yarattı: progresif veya modern Disco Polo.
GÓWNO
Gówno grubu, Polonya sanatı ile Punk müziği arasında güçlü bir bağlantı kurarak kendi türünün özgün bir örneğini sunuyor. Grup, Gdańsk Güzel Sanatlar Akademisi mezunları Maciej Salamon, Tomek Pawluczuk, Marcin Bobera, Adam Witkowski ve Piotr Kaliński tarafından 2009 yılında kuruldu. Punk, Black Metal, Noise ve Folk müziğini birleştiren sanatçılar, kendilerini Rodeo Punk türünün öncüleri olarak addediyor. Bugüne kadar, iki profesyonel albüm, ev yapımı CDR’lar ve EP’ler (indirilebilir kısa albümler) çıkardılar. Onlar yaptıkları müziği şöyle nitelendiriyorlar:
“Gówno’nun çalışmalarında, görsel sanatlarla müzik arasında bağlantı olduğuna dair hiç şüphe yok. Grubun ortaya çıkardığı sanatsal üretime sadece ses kategorisinde bakmak, Gówno’nun kim olduğunu tam olarak yansıtmaz.”
KASHANTI
2008 yılından bu yana varlığını sürdüren Kashanti, sanat grubu szu szu’nun müzikal bir oluşumu. Grup elemanları Piotr Kopik, Ivo Nikić ve Karol Radziszewski kendilerine denizci süsü veriyor, hayat ve sanat hakkında deneysel denizci şarkıları söylüyorlar. Sanatçıların saykodelik kabare tarzındaki konserlerinde seyirciyi de kendileriyle birlikte şarkı söylemeye davet etmek gibi bir alışkanlıkları var. Her performansları, müziğin en az şov kadar önem taşıdığı bir performans sanatları gösterisi niteliğinde. Bugüne kadar iki albüm yayınladılar: "Kashanti" ve "Sailors".
IGOR KRENZ – MACIO MORETTI
Supergroup Azorro grubunun elemanı ve aynı zamanda video yapımcısı Igor Krenz ve çağdaş Polonya müziğinin lider müzisyenlerinden Macio Moretti (Maciej Moruś), 1999 yılından bu yana işbirliği içindeler. İkili Krus & Morenz ismiyle yaptıkları yeniden düzenlemelerle 20. yüzyıl avangart sinemasını bugünlere taşıdı. Bir analog/dijital ses görselleştirme sistemi ve Bogna manifestosunu yazdılar. Manifestonun kuralları Starzy Sida'nın "Za daleko" (Too Far) isimli video klibinde ortaya kondu. Diğer yandan, Macio Moretti’nin yer aldığı diğer bir grup Mitch & Mitch’in video klibi ise Bogna karşıtı akımı yansıtıyordu. Bugüne kadar, Fransa’dan (Pascal Creole), İngiltere’den (Gary Whitemann) ve Amerika’dan (Jason Lipnick) gibi sanatçıların da aralarında olduğu birçok yabancı sanatçıyla işbirliği yaptılar.
ZBIGNIEW LIBERA
‘80’lerden bu yana Polonya eleştirel sanatının en önemli temsilcilerinden biri olan Libera, aynı zamanda Sternenhoch ve Nihilistyczny Alians Orgiastyczny Punk gruplarının kurucusu. Grubun diğer elemanları ise Jerzy Truszkowski, Barbara Konopka ve Jacek Rydecki. Grup 2010’da Grzegorz Drozd ile ses patlamalarından oluşan doğaçlamaların yer aldığı sınırlı sayıda bir LP yayımladı. Albümdeki her yeni düzenleme ayrı bir sanat eserine dönüştü.
Performans sanatçısı Oskar Dawicki, ünlü müzisyenler (Tony Kinsky ve Piotr "Fala" Falkowski) ile birlikte, sanat ve Rock’n Roll arasındaki kesişim noktaları üzerine bir proje olan GAS’ı yaptılar. Oluşum, ilk (ve bugüne kadarki tek) konserlerini Birinci Kiev Uluslararası Çağdaş Sanat Bienali Arsenale 2012 açılışı sırasında verdi.
RANO
Grup Rano’nun repertuarında 2009 yılındaki çıkışlarından bu yana tek bir şarkı bulunuyor – “6 zloti, 20 groszy’ye bir paket kahve ve 200 zlotiye 1 gram kokain” hakkında yazılmış bir hit.
Oluşumun ilk duyurulmamış konserleri, kahvehane zinciri kafelerinde sabah saatlerinde yapıldı. Grubun kurucuları ve aynı zamanda elemanları Stanisław Boniecki (Bobrowiec), Bartek Kraciuk, Grażyna Malinowska ve Tomek Saciłowski.
KONRAD SMOLEŃSKI
Penerstwo sanat grubunun üyelerinden biri olan Smoleński’nin ses enstalasyonlarından biri, Polonya’yı temsilen 55. Venedik Sanat Bienali’nde ve New York Performa’da yer aldı. Sanatçı çok sayıda müzikal oluşumda yer aldı. Aralarında Kristen, Kot, Mama, Sixa’nın bulunduğu bu gruplar arasında en bilineni sanatçının tasarımcı Daniel Szwed ile işbirliği yaptığı BNNT.
BNNT (BrowNNote) bir galeri ya da konser salonundaki kakofonik bir gürültüden fazlası; aynı zamanda “Ses Bombalama” olarak tabir edilen, yani kapalı bir alanda yapılan ses patlaması ataklarıyla sanatlarını icra ediyor. Performanslarında, maske takan sanatçılar, stereo donanımlı bir araçta, agresif bir müzik eşliğinde şehri dolaşıyor. Tabii bu tarz bir eğlence, genellikle polis müdahalesi ile sonlanıyor.
Smoleński bu performansla ilgili şöyle bir yorum yapıyor:
“ ‘ses bombalama’ terimi gerilla hareketini veya askeri bir terimi akla getirebilir, ama benim aklıma graffitide bilinen bombalamayı getiriyor. Nasıl ki, duvarlar boyalarla bombalanıyorsa, aynı şekilde bir alanı da ses ile bombalayabilirsiniz. Sürpriz bir giriş, müdahale, düzeni rahatsız etme”.
ANNA ZARADNY
Orkestra şefliği ve müzik teorisi mezunu sanatçı, konser, enstalasyon ve obje formlarında deney ve elektro akustik doğaçlama yapımcısı. Müzikal bir eserin kapalı form ve belirsizliğe mahal vermeyen eser sahipliğini gerektiren geleneksel nosyonuna kuşkuyla bakan avangart deneylerle öne çıkıyor. Bu süreç içerisindeki belirgin rolü ise doğal olarak yeni teknolojiler alıyor. Sanatçının temel enstrümanları saksafon ve bir dizüstü bilgisayar.
Zaradny’nin, Burkhard Stangl, Tony Buck, Robert Piotrowicz ve Core Fuhler gibi birçok sanatçıyla yaptığı albüm kayıtları ve ses sanat projeleri bulunuyor. Kendisi, aynı zamanda Musica Genera Festival’in ortak kurucusu ve Deutsche Bank Foundation Views 2011 Halk Ödülü sahibi.
Çeviren ve düzenleyen: Didem Bilgin