Mateusz Werner porozmawia z niemiecką historyczką Katrin Steffen z Uniwersytetu Hamburskiego oraz świadkami historii: Jolantą Pawlik i Piotrem Weigle. Pokazane zostaną również archiwalne zdjęcia i fragmenty filmów z programu kina Kammerlichtspiele, mieszczącego się w czasie okupacji w kamienicy przy ul. Marszałkowskiej 8, obecnej siedzibie TR Warszawa. Spotkanie odbędzie się 28 kwietnia o godzinie 19.00. Przypomnijmy tę historię.
Przed wojną mieszkało w Polsce około miliona Polaków niemieckiego pochodzenia. Warszawa była jednym z ważniejszych miejsc ich osiedlenia. Rodziny Wedlów, Fukierów, Gebethnerów, Szlenkierów czy Palów właśnie z Warszawą związały swe losy, tu żyli i pracowali współtworząc gospodarczą i polityczną historię miasta, które kiedyś było wieloetniczną i wielokulturową mozaiką. Wzór tej mozaiki układał się niekiedy w burzliwą narrację, o czym świadczy choćby historia kościoła wybudowanego niedaleko Placu Unii Lubelskiej jako cerkiew garnizonowa Keksholmskiego Pułku Lejbgwardii, a więc wojsk carskiego okupanta, by w roku 1921 stać się Ewangelickim Kościołem Garnizonowym armii odrodzonej Rzeczypospolitej. Ewangelicki biskup Juliusz Bursche, który wyświęcał tę świątynię został dwadzieścia lat później zamordowany przez gestapo za odmowę porzucenia polskości.
Sąsiad czyli kto?
W kamienicy przy Marszałkowskiej 8 należącej do rodziny Palów, w której mieści się TR Warszawa, podczas okupacji działało kino "tylko dla Niemców”. Nazywało się "Kammerlichtspiele" i dostarczało filmowej rozrywki mieszkańcom "dzielnicy niemieckiej", której ośrodkiem była siedziba tajnej policji w Alei Szucha, nazywającej się podówczas Strasse der Polizei. Polsko-niemieckie sąsiedztwo przeszło wówczas swoją próbę ognia. To, w jaki sposób wojna zmienia relacje między bliskimi sobie ludźmi poprzez nienawistny, trujący kontekst, jest wielkim zagadnieniem, któremu trzeba się przyglądać z bliska i wciąż na nowo.
Relacja sąsiedztwa skrywa ambiwalencję - piszą organizatorzy wydarzenia. Sąsiad to ktoś, kto wyróżnia się z tłumu obcych bliskością, ale pozostaje obcym. Oddziela go wciąż „miedza” różnicy. Sąsiad to nie ja, to nie my – to on, oni. Jednak ten inny, jest bliższy niż inni, bo jest świadkiem mojego, naszego życia, patrzy z bliska na moje, nasze życie, rozumie z niego więcej niż inni. W czasie katastrofy ta właśnie bliskość może sprawić, że różnica – z niedostrzegalnie cienkiej błonki, miedzy oddzielającej to co moje, od tego co już moim nie jest – materializuje się nagle jako nieprzezwyciężalna przeszkoda, czasem śmiertelnie groźna.
Na przykładzie lokalnego doświadczenia z okolic Placu Unii Lubelskiej przyjrzymy się bliżej relacjom Polaków i Polaków niemieckiego pochodzenia w czasie okupacji 1939-45. Jak patrzyli na siebie, jak radzili sobie z presją wojennych okoliczności zmuszających do jednoznacznych wyborów i ocen? I jak na tym tle przedstawiały się powszednie kontakty warszawiaków z Niemcami, którzy przyjechali tu w czasie wojny? O tym będziemy rozmawiać z niemiecką historyczką młodego pokolenia dr Katrin Steffen z Uniwersytetu Hamburskiego, a także świadkami historii: Jolantą Pawlik i Piotrem Weigle.
Spotkaniu będzie towarzyszyć pokaz zdjęć archiwalnych i fragmenty filmów z programu kina Kammerlichtspiele z lat 1939-1944.
28 kwietnia, g. 19.00 | sala warsztatowa TR Warszawa, ul. Marszałkowska 8
Wejście dobywa się na podstawie bezpłatnych wejściówek, które są do pobrania w kasie TR Warszawa.
Koncepcja i prowadzenie: Mateusz Werner
Kuratorka cyklu Sąsiedzi TR: Barbara Piwowarska
Sąsiedzi TR to cykl o charakterze społecznym i interdyscyplinarnym, składający się z wydarzeń, spotkań, wystaw i prezentacji odbywających się w 2014 – 2015, przygotowany przez bliską sąsiadkę: Barbarę Piwowarską, historyka sztuki i kuratorkę mieszkającą od lat 90. na tym samym podwórku, w budynku TR Warszawa na ulicy Marszałkowskiej 8. Jest to pierwszy w historii TR cykl społeczny, odnoszący się do idei „miejsca” i „kontekstu”, którego celem jest analiza i redefinicja pojęcia „sąsiedztwa”.
źródła: materiały prasowe, oprac. AL