Dariusz Paczkowski - projekt muralu z Markiem Edelmanem, źródło: klamra.org
W kwietniu 2013 roku przypada 70. rocznica powstania w getcie warszawskim, pierwszego zbrojnego powstania w okupowanej przez Niemcy Europie. Oprócz inauguracji Muzeum Historii Żydów Polskich na ten czas zaplanowane zostały wystawy, projekcje filmowe, nowe publikacje i aplikacje i audycje radiowe. Na Muranowie odsłonięty zostanie mural z Markiem Edelmanem, a Poczta Polska wypuści pamiątkowy znaczek...
2013 to także rok rocznicowy innych powstań żydowskich. Oprócz powstania w getcie, które wybuchło 17 kwietnia 1943 roku, w 2013 roku przypada też 70. rocznica powstań i buntów w Białymstoku, Treblince i Sobiborze. Obchodzone w tym roku uroczystości i organizowane wydarzenia mają więc szerszy sens jako upamiętnienie Zagłady w ogóle.
Najważniejszym wydarzeniem obchodów 70. rocznicy powstania w getcie warszawskim będzie program towarzyszący inauguracji działalności Muzeum Historii Żydów Polskich, rozłożony na trzy dni 19-21 kwietnia. Więcej...
Wystawy
Na dwa dni przed rocznicowymi obchodami,17 kwietnia w Żydowskim Instytucie Historycznym otwarta zostanie wystawa "Polska sztuka wobec Holokaustu". Znajdą się na niej prace artystów pokolenia, które przeżyło Holokaust (Tadeusza Kantora, Jonasza Sterna, Aliny Szapocznikow, Andrzeja Wróblewskiego, Władysława Strzemińskiego oraz Artura Nachta-Samborskiego) zostaną zestawione z dziełami artystów współczesnych, dla których problem Holokaustu, podejmowany w momencie, kiedy umierają ostatni świadkowie, jest niezwykle ważny (Zbigniew Libera, Mirosław Bałka, Wilhelm Sasnal, Artur Żmijewski, Rafał Jakubowicz, Jarosław Kozakiewicz). Więcej...
Dwa dni później - 19 kwietnia w Kordegardzie na Krakowskim Przedmieściu odbędzie się wernisaż wystawy "Archeologia" przygotowanej przez ŻIH we współpracy z Narodowym Centrum Kultury.
Od 11 kwietnia W Domu Spotkań z Historią można oglądać wystawę oryginalnych fotografii z 1940 roku pt. "Za murem. Jak powstawało warszawskie getto". Zdjęcia przedstawiają wytyczanie i budowę pierwszych murów, przeprowadzkę Żydów do getta i kilka scen z początków życia w getcie. Nie wiadomo, kto zrobił te zdjęcia - przechowyywane są w Archiwum Państwowym m.st. Warszawy.
Od 18 kwietnia czynna będzie wystawa zdjęć Okno na tamtą stronę w Fotoplastykonie Warszawskim (Al. Jerozolimskie 1)
Konkurs
ŻIH ogłosił też konkurs na upamiętnienie Wielkiej Synagogi na Tłomackiem, zniszczonej na rozkaz Jurgena Stroopa 16 maja (data ta uznawana jest za symboliczny koniec powstania w getcie). Konkurs jest okazją do przypomnienia tego wydarzenia. Aby wziąć w nim udział, należy stworzyć projekt koncepcyjny, może to być artystyczna instalacja, gra miejska lub projekt architektoniczny. Więcej...
Mural
Na terenie dawnego getta, przy ul. Nowolipki 9 b powstanie mural, na którym Marek Edelman trzyma w ręku żonkila - symbol życia i nadziei. Autorem i wykonawcą projektu jest Dariusz Paczkowski, jeden z najwybitniejszych twórców graffiti i murali, poruszających ważne społecznie tematy (autor m.in. graffiti na Rondzie Wolnego Tybetu, ikonicznych wizerunków Jacka Kuronia). Mural pokaże Marka Edelmana jako człowieka bardzo młodego - projekt powstał na podstawie zdjęcia z 1945 roku. Artysta dodał od siebie gest uniesionej ręki zaciśniętej w pięść (według Pauli Sawickiej, Marek Edelman lubił ten gest i często go wykonywał) i żonkila - symboliczny kwiat, których bukiet Edelman składał co roku pod Pomnikiem Bohaterów Getta. Mural powstanie na socrealistycznym budynku (ul. Nowolipki 9b) zbudowanym na ruinach getta. Ma charakter społecznościowy - organizatorzy akcji Fundacji Klamra zachęcają do dokonywania darowizn, kupowania koszulek-cegiełek, i licytowania obrazu muralu (szacowany koszt prac to około 10 tys. złotych). Więcej...
Prace nad muralem zaplanowano na 5-7 kwietnia. Odsłonięcie pracy odbędzie się w przeddzień rocznicy - 18 kwietnia 2013 roku o godz. 18:00.
Filmy
Podczas inaugurującego weekendu w MHŻP odbędzie się uroczysta premiera filmu Agnieszki Arnold "Kazik Niepokonany", opowiadającego o Symsze "Kaziku" Ratajzerze-Rotemie - jednym z ostatnich żyjących uczestników Powstania w Warszawskim Getcie. Możliwe, że bohater zaszczyci swoją obecnością pokaz premierowy. Więcej...
Tematyka "powstaniowa" zagości też w TVP Kultura, która w kwietniu poświęci jej swoje środowe pasmo dokumentalne. Zaczynając od 3 kwietnia w bloku "Bohaterowie Getta" wyemitowane zostaną filmy Jolanty Dylewskiej ("Kronika Powstania w Getcie Warszawskim według Marka Edelmana" - 3 kwietnia), Sławomira Koehlera ("Chłopak i dziewczyna" - 10 kwietnia), Aleksandry Kedaj ("Ocaleńcy" - 17 kwietnia) oraz Kamy Veymont ("Hotel Polski" - 24 kwietnia). Więcej...
Także kanał Planete+ przygotował na kwiecień cykl filmowy poświęcony historii i kulturze żydowskiej. W cyklu "Żydzi - naród wybrany?" znalazło się dziewięć filmów dokumentalnych, które będzie można zobaczyć od 6 do 29 kwietnia. Cykl zainauguruje w sobotę 6 kwietnia film "Żydowskie powroty". Więcej...
23 kwietnia o godz. 23 TVP1 wyemituje film Agnieszki Arnold "Rotem" - historię Kazika Ratajzera, bohatera żydowskiego ruchu oporu z czasów II wojny światowej i jednego z ostatnich żyjących uczestników powstania w getcie. Więcej o filmie...
Oficjalna premiera pełnometrażowej wersji filmu odbędzie się 20 kwietnia 2013 roku w Muzeum Historii Żydów Polskich w ramach obchodów 70. rocznicy powstania w getcie...
Książki i publikacje
Na przełom kwietnia i maja zapowiedziane zostało wznowienie wielkiej monografii getta warszawskiego pióra Barbary Engelking i Jacka Leociaka. "Getto Warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście" to owoc wieloletniej pracy dwójki badaczy IBL, kompendium wiedzy o dzielnicy zamkniętej, które w nowym wydaniu zostało jeszcze wzbogacone o atlas getta warszawskiego (16 map na 10 arkuszach). Więcej...
Na kwiecień i maj szereg publikacji zaplanował też Żydowski Instytut Historyczny. Ukaże się m.in. dwutomowa antologia "Poetyckie dokumenty Holokaustu", w której zebrane zostały poetyckie świadectwa Holocaustu ze zbiorów ŻIH. W pierwszym tomie "Słowa pośród nocy" zebrana została twórczość poetycka w języku jidysz i hebrajskim z lat 1939–1945, drugi tom "Tango łez śpiewajcie muzy" to poezja pisana w tym okresie po polsku. Więcej pulikacji ŻIH...
Pierwsze wydanie książki Witolda Beresia i Krzysztofa Burnetko "Marek Edelman. Życie. Po prostu" ukazało się jeszcze za życia swojego bohatera w 2008 roku. Nowe wydanie (Agora) tej jedynej autoryzowanej biografii Marka Edelmana zostało wzbogacone o ponad 200 stron i uzupełnione m.in. o nieznane materiały podziemnej prasy Bundu z getta (odnalezione egzemplarze redagowanej przez Edelmana podziemnej gazetki "Za wolność waszą i naszą"), opis ostatniego okresu życia Edelmana i dzieje jego spuścizny; dodano też zapis nieznanej, rozrachunkowej rozmowy dwóch bojowców Żydowskiej Organizacji Bojowej: Kazika Ratajzera i Marka Edelmana przeprowadzonej w blisko w 50 lat po wybuchu powstania w getcie.
"Znak" wydał książkę "Armia Izaaka. Walka i opór polskich Żydów" Matthew Brzezinskiego o żołnierzach żydowskich walczących w powstaniu w getcie. Więcej...
W związku z 70. rocznicą powstania w getcie Muzeum Powstania Warszawskiego opublikuje "Archimapę żydowskiej Warszawy", stanowiącą kolejne ogniwo serii map historycznych wydawanych przez MPW. Publikację przygotowała Beata Chomątowska, autorka "Stacji Muranów".
Raport Stroopa dostępny w inernecie
W środę 17 kwietnia 2013 Instytut Pamięci Narodowej na swojej internetowej stronie udostępnił Raport Stroopa. Ten kilkudziesięciostronicowy dokument zdający drobiazgowo sprawę ze stłumienia powstania i zrównania z ziemią dzielnicy żydowskiej został przygotowany w maju 1943 dla Heinricha Himmlera. Tłumaczenie i oryginał Raportu są dostępne w pdf na stronie ipn.gov.pl...
Pisma
Na 70. rocznicę wybuchu powstania magazyn "Focus Historia" przygotował dodatek o powstaniu w getcie. "Polityka" wydała historyczny przewodnik o dziejach Żydów polskich. 17 kwietnia z "Tygodnikiem Powszechnym" ukaże się dodatek-przewodnik poświęcony powstaniu w getcie.
Słuchowisko - "Kotka Brygidy"
Z okazji 70. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim, Teatr Polskiego Radia i radiowa Jedynka przygotowały niezwykły spektakl radiowy: dwuczęściową opowieść o przeżyciach wojennych dziecka w okupowanej Warszawie.
Scenariusz słuchowiska, którego autorką jest Hanna Bielawska-Adamik, jest radiową adaptacją powieści Joanny Rudniańskiej "Kotka Brygidy". Akcja słuchowiska rozgrywa się w kamienicy na warszawskiej Pradze w przededniu wybuchu II wojny światowej i w jej trakcie. Jesteśmy świadkami wybuchu wojny, kapitulacji Warszawy, przesiedlenia Żydów oraz wybuchu powstania w getcie. Akcja kończy się w styczniu 1945 roku.
Słuchowisko w reż. Waldemara Modestowicza zostanie nadane w codziennym cyklu dla najmłodszych słuchaczy "Jedynka Dzieciom" w sobotę 20 kwietnia o godz. 19.25 - część pierwsza, i w niedzielę 21 kwietnia, również o 19.25 - część druga.
Aplikacje
Na 19 kwietnia Dom Spotkań z Historią zaplanował premierę Multimedialnego Przewodnika po getcie - to zestaw trzech map, pokazujących getto poprzez archiwalne zdjęcia, audiorelacje świadków. Pierwsza mapa zostałą oparta na książce Jacka Leociaka "Spojrzenia na warszawskie getto" - pokazuje wybrane ulice i miejsca, jak np. Umschlagplatz, kopiec Anielewicza. Druga mapa pokazuje getto oczami Janusza Korczaka, zanzaczono na niej 25 bliskich mu miejsc.Ostatnia mapa oparta jest na relacjach świadków zgromadzonych w Archiwum Historii Mówionej - znajdziemy tu nagrania osób, które pamiętają, jak wyglądało życie w getcie.
Przewodnik będzie można pobrać 19 kwietnia ze strony www.warszawskiegetto.dsh.waw.pl
Znaczki
Z okazji 70. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim poczty w Polsce i Izraelu wydają okolicznościowe znaczki. Znaczek Poczty Izraelskiej przedstawia Pawła Frenkla, lidera Żydowskiego Związku Wojskowego.
Znaczki Poczty Polskiej zaprojektowała Marzanna Dąbrowska. Przedstawiają symbol obchodów 70. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim, którym jest żółty kwiat - żonkil. Jego płatki tworzą sześcioramienną gwiazdę. Symbol nawiązuje do kwiatów, jakie w każdą rocznicę żydowskiego zrywu kładł pod pomnikiem Bohaterów Getta ostatni dowódca powstania - Marek Edelman.
Już wkrótce - w dniach 19-21 kwietnia podczas inauguracji Muzeum Historii Żydów Polskich - papierowe żonkile na ulicach Warszawy będą rozdawać setki wolontariuszy. Więcej o obchodach powstania w getcie...
Znaczki Poczty Polskiej wejdą do obiegu 19 kwietnia - w rocznicę wybuchu powstania. Razem z nimi ukaże się kolekcjonerska koperta pierwszego dnia obiegu ze zdjęciem schwytanych przez Niemców uczestniczek powstania w getcie. Więcej...
Szczegółowe informacje o obchodach na www.getto.waw.pl
Źródło: materiały prasowe, opr. mg, 05.04.2013