Data rozpoczęcia i zakończenia
-
Podsumowanie
Unikalny rękopis "Kras 52" cudem uniknął zniszczenia w pożarze podczas II wojny światowej, a obecnie jest jednym z najważniejszych skarbów muzycznych w warszawskiej Bibliotece Narodowej. Wieloletni projekt odtwarzający zawartość rękopisu jest realizowany przez Instytut Adama Mickiewicza we współpracy z Agnieszką Budzińską-Bennett.
Zawartość
"Kras 52" to nazwa przyjęta dla rękopisu łacińskiego z I połowy XV wieku, oznaczonego w dawnej Bibliotece Ordynacji Krasińskich numerem 52. Jej zbiory spłonęły w warszawskim gmachu przy ulicy Okólnik 9. Zostały one celowo podpalone przez oddziały niemieckie po upadku Powstania Warszawskiego. Jednak to właśnie rękopis nr 52 ocalał. W roku 1948 prof. Karol Estreicher wraz z Komisją Rewindykacyjną przebywał w Monachium i tam, podczas pracy w Bayerische Staatsbibliothek, zwrócił uwagę na wolumin przenoszony przez niemieckiego bibliotekarza. Okazało się, że pochodzi on z polskich zbiorów, wywiezionych najprawdopodobniej w trakcie wojny, i dzięki temu odkryciu mógł wrócić do Polski. Obecnie przechowywany jest w ognioodpornym sejfie w Bibliotece Narodowej w Warszawie jako ms. III.8054.
Dlaczego "Kras 52" jest tak wyjątkowy? Zawiera on ponad 40 utworów zapisanych czarną notacją menzuralną. Jego repertuar wskazuje na wpływy z kręgów twórczych Włoch i Awinionu, a konkretnie – wiąże go z muzyką schyłkowej fazy francusko-włoskiej Ars nova i wczesnej polifonii franko-flamandzkiej. Znajdziemy w nim także utwory związane bezpośrednio z Krakowem i kilka kompozycji rodzimych autorów, m.in. Mikołaja z Radomia. Znaczenie rękopisu podkreśla Agnieszka Budzińska-Bennett, wokalistka i muzykolożka, która kieruje zespołem realizującym projekt "Kras 52":
Text
Jest to rękopis, w którym odnajdujemy utwory obce (...), ale również utwory (...) polskich kompozytorów, których imiona czy nazwiska również znamy. To są takie postacie jak Mikołaj z Radomia czy, prawdopodobnie, Mikołaj Ostroróg. I ten melanż jest bardzo interesujący, ponieważ widzimy tutaj przenikanie się wpływów; widzimy jak kompozytorzy polscy uczą się od kompozytorów zachodnich i eksperymentują z muzyką wielogłosową, przede wszystkim muzyką wokalną.
Projekt "Kras 52" jest zaplanowany w programie Instytutu Adama Mickiewicza na lata 2022-2024 i obejmuje nową krytyczną edycję rękopisu z dwujęzycznymi esejami, kompletne nagranie zanotowanego w nim repertuaru, cykl koncertów,
a także wykłady i warsztaty. W 2023 roku zakończył się pierwszy etap. Na początku roku Ensemble Peregrina wykonał niektóre kompozycje z rękopisu podczas koncertu "Muzyka z Krakowa i Małopolski z okresu panowania króla Władysława Jagiełły". Występ w trakcie IX Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Dawnej im. Marco Scacchiego miał miejsce 14 marca w przestrzeniach wileńskiego Muzeum Narodowego – Pałacu Wielkich Książąt Litewskich. Był relacjonowany m.in.
w "Kurierze Wileńskim", Wilnotece i TVP Wilno.
W 2023 roku zespół pod nadzorem Agnieszki Budzińskiej-Bennett nagrał także pierwszą część rękopisu oraz rozpoczął szwajcarskie tournée z programem Regina Gloriosa. Prezentowane w nim pieśni maryjne to bardzo intymnie sformułowane poematy z prośbą o wstawiennictwo Maryi, która – jak uważano już od wczesnego średniowiecza – niosła wiernym miłość, przebaczenie i pociechę. Program Regina Gloriosa jest obecnie popularyzowany przez Ensamble Dragma, który zaprezentował go dotychczas na dwóch koncertach w Szwajcarii, w Brugg i Thun. Kolejne występy odbyły się w Biel i Bazylei 16 i 17 grudnia.
Drugi program z repertuarem zanotowanym w "Kras 52" – Cracovia – zawiera wirtuozerskie utwory instrumentalne i hymny na cześć polskiej rodziny królewskiej. Pieśni opisują tętniący życiem średniowieczny Kraków, siedzibę Jagiellonów. Program wzbogacony jest o utwory Johannesa Ciconii i Antonia Zachary da Teramo, które urzekają żywymi rytmami oraz włoską żywiołowością. Kolejne cztery koncerty Ensemble Dragma z tym programem odbędą się ponownie w Szwajcarii – m. in. w Solothurn, Binningen i Aarau – między marcem a sierpniem 2024 roku.
W 2024 roku, projekt "Kras 52" będzie rozwijany – wydane zostanie trzypłytowe nagranie repertuaru zanotowanego w rękopisie (we współpracy z wytwórnią Raumklang Music). Polskie Wydawnictwo Muzyczne przygotuje z kolei profesjonalne wydanie nutowe. Wreszcie, cykl wykładów i zajęć praktycznych dotyczących manuskryptu poprowadzi w nadchodzących miesiącach w Schola Cantorum Basiliensis w Szwajcarii znany niemiecki muzykolog i specjalista od muzyki średniowiecznej, Marc Lewon.
