Na zdjęciu (od lewej): Adam Woronowicz i Łukasz Lewandowski; fot. Maciej Rukasz / agencjablowup.com / Teatr Provisorium
W postindustrialnej przestrzeni hali Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie zespół Teatru Provisorium z Lublina wystawia Braci Karamazow. W scenicznej adaptacji słynnej powieści Fiodora Dostojewskiego reżyser Janusz Opryński mierzy się na nowo z duchowymi problemami dziewiętnastowiecznych Rosjan, które nadal nurtują kolejne pokolenia inteligencji.
Nie tylko w Rosji. Niezwykły jest fenomen poczytności tej właśnie powieści w całym świecie. Młodzi ludzie ochoczo sięgają do książki, rozpoznając się w osobach bohaterów: Iwana, Dymitra, Aloszy. Kobiety swoje odbicie odnajdowały w jakże niezwykłych postaciach Katii i Gruszy.
"Wracamy do tekstu dzisiaj, w dwudziestym pierwszym wieku, świadomi trudu jaki nas czeka, aby ten typ pytań, najsłynniejsze dialogi metafizyczne, pomieścić we współczesności, zderzyć ową rzeczywistość Dostojewskiego z twardą rzeczywistością dnia dzisiejszego - deklarują twórcy. - Chcemy niejako przebudzić 'Braci Karamazow', czyli jurodiwych, świętych szaleńców, świętych idiotów, aby zmusili nas do odkrycia naszej duchowości."
Proponowane przez Janusza Opryńskiego odczytanie powieści wydobywa wszystko to, co w "polifonicznym myśleniu artystycznym" - stale obecnym, jak pisał Michał Bachtin, u Fiodora Dostojewskiego - jest najbardziej sceniczne. To, co sprawia, że uczestniczymy w żywo zarysowanych sytuacjach dramatycznych.
Przez ostatni rok teatr zorganizował cykl wykładów i spotkań z Dostojewskim, które prowadził profesor Cezary Wodziński. Specjalnie przezeń przetłumaczone fragmenty powieści podczas publicznych prób czytali wybitni polscy aktorzy.
"Nasza interpretacja głównych motywów 'Braci Karamazow' Fiodora Dostojewskiego, jest naznaczona jego rozumieniem Rosji przez Wodzińskiego. Jego dwa dzieła 'Święty Idiota', oraz 'Trans, Dostojewski, Rosja czyli o filozofowaniu siekierą' stały się naszymi głównymi lekturami przy pracy."
Obok zespołu Teatru Provisorium w widowisku wezmą również udział zaproszeni artyści, posiadający doświadczenie sceniczne w kontakcie z klasycznymi tekstami literackimi. Jak na przykład Adam Woronowicz, który w roli ojca, Fiodora Karamazowa, dał jedną z najbarwniejszych ról w swojej karierze. Stary Karamazow w jego wykonaniu pod maską pijackiego prostactwa chowa pokłady przebiegłości i najtrzeźwiejszego sprytu. Aktor spala się w ukazywaniu dwubiegunowości ludzkiej natury, z nieporównaną giętkością przechodząc od błazenady do powagi.
Teatr Provisorium został założony w 1972 roku przez grupę studentów filologii polskiej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W zamyśle twórców miał stanowić opozycję do innego lubelskiego teatru studentów (Gong-2). Wiosną 1975 dano pierwsze przedstawienie pod tytułem Show Provisorium, pomyślane jako pastisz, czy wręcz parodia istniejących w Polsce programów rozrywkowych (wykorzystano nagrania Tercetu Egzotycznego). Wyreżyserowali je Jan Twardowski i Wiesław Kaczkowski, współzałożyciele teatru. Od roku 1976 zespół funkcjonuje nieprzerwanie, choć jego skład wielokrotnie ulegał zmianie. Obecnie tworzą go Janusz Opryński i Jacek Brzeziński.
Twórcy Provisorium poszukiwali inspiracji do przedstawień przede wszystkim w otaczającej rzeczywistości oraz w wybitnych tekstach polskiej i światowej literatury. Już pierwszy spektakl w reżyserii Janusza Opryńskiego - W połowie drogi (premiera 29 marca 1976) - został oparty na wybranych scenach i motywach z powieści Ferdydurke Witolda Gombrowicza.
Nazywana teatrem alternatywnym grupa młodych twórców dość wcześnie zwróciła na siebie uwagę cenzury, a dzieła i adaptacje sceniczne zespołu zyskały mu opinię "teatru politycznego". W latach osiemdziesiątych członkowie Provisorium mocno zaangażowali się w działalność opozycyjną, wspierając między innymi KOR. Latem 1981 wystawili przedstawienie Pusta estrada (według tekstów własnych, Fiodora Dostojewskiego, Rilkego i Jerofiejewa), które pokazano tylko siedem razy. Jedną z przyczyn było wprowadzeniu stanu wojennego i aresztowanie kilku aktorów z zespołu (Sławomira Skopa, Andrzeja Mathiasza i Krzysztofa Hariasza). Z uwagi na internowanie artystów teatr zmuszony został do zawieszenia działalności.
Nowy okres w historii teatru Provisorium przyniósł rok 1996 i rozpoczęcie widowiskiem Koniec wieku (według Dżumy Alberta Camusa) współpracy z Kompanią Teatr, która obrodziła wieloma intrygującymi, nagradzanymi widowiskami i trwa do dziś.
- Bracia Karamazow według powieści Fiodora Dostojewskiego; tłumaczenie: Cezary Wodziński; adaptacja, reżyseria: Janusz Opryński; scenografia: Jerzy Rudzki, Robert Kuśmirowski; muzyka: Marek Dyjak; wizualizacje: Aleksander Janas; występują: Tomasz Bazan, Anastazja Bernad, Jacek Brzeziński, Romuald Krężel, Łukasz Lewandowski, Mariusz Pogonowski, Karolina Porcari, Magdalena Warzecha, Adam Woronowicz, Marek Żerański; premiera warszawska (w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie): 10 czerwca 2011.
Źródło: informacje prasowe, www.ck.lublin.pl