Działania teatralne Festiwalu "Bez Granic" zostały zainicjowane w 1990 roku festiwalem sztuk Vaclava Havla. Pomysłodawcami tego przedsięwzięcia byli nieżyjący już czeski filozof Jakub Matl oraz poeta i dramaturg
Jerzy Kronhold. W ciągu szesnastu lat pokazano w Cieszynie i Czeskim Cieszynie to co najlepsze i najciekawsze w zakresie sztuki teatralnej. Spektaklom towarzyszyły konferencje naukowe omawiające kondycje teatrów w poszczególnych państwach po zmianach ustrojowych. W międzynarodowym jury zasiadały uznane autorytety przyznając główną nagrodę "Złamany szlaban" zwykle tym teatrom i spektaklom, które zwrócone były ku tradycji i wartościom uniwersalnym, i poza doskonałością wyrazu artystycznego przełamywały wszelkie granice - geograficzne i kulturowe.
W tym roku festiwalowa publiczność zobaczy m.in. spektakl Cieszyńskiego Studia Teatralnego DROGA ŻYWIECKA. Przedstawienie, jak mówią sami twórcy, to
(...) "opowieść o poszukiwaniu tożsamości, sensu istnienia i tworzenia. Bohater odwołuje się do wartości świata, który został zniszczony wraz z wojną. Autor scenariusza zestawia dwa historyczne czasy, dwie epoki, konfrontuje postawy i zachowania. Odbywa wędrówkę w przeszłość. Na końcu tej drogi pozostaje w poczuciu konieczności ciągłego odnajdywania się i samotności. To swoje poszukiwanie uznaje za sens podstawowy. Pojawiają się postacie i zdarzenia z osobistego doświadczenia autora oraz te przywołane na podstawie zebranych opowieści. Pełno tu żywiołu wielonarodowego - polskiego, łemkowskiego, żydowskiego. Wszystko to zestawione z 'realną prawdą życia' kreowaną na wyżynach intelektualnych Warszawy."
Cieszyńskie Studio prowadzone przez aktora Bogusława Słupczyńskiego kilkakrotnie zaprezentowało się publiczności cieszyńskiego Festiwalu Teatralnego - w 2000 roku działaniem dramatycznym ...consummatum est! na motywach Tragicznych dziejów Doktora Fausta Christophera Marlowe'a, w 2001 - Znakami, w 2005 - Drogą Żywiecką, a w 2006 - spektaklem Kavkazkij priviet. Poza festiwalowym pokazem znalazło się inspirowane Dziadami
Adama Mickiewicza Wschodzenie, najbardziej znane i utytułowane przedstawienie Studia. Członkowie grupy są twórcami Stowarzyszenia na Rzecz Odnowy i Współistnienia Kultur "Sałasz", którego celem jest m.in. organizowanie spotkań różnych narodów, wspieranie inicjatyw z zakresu teatru, muzyki, plastyki i literatury wywodzących się z różnych tradycji i kultur, realizacja przedsięwzięć artystycznych - festiwali, spotkań, warsztatów o charakterze wielonarodowym i wielokulturowym.
Z Pragi przyjedzie "Dejvické divadlo" z przedstawieniem TEREMIN Petra Zelenki. Sztuka bazuje na kolejach losu autentycznej postaci, rosyjskiego naukowca, muzyka, lecz także tajnego agenta Lwa Sergiejewicza Teremina (1896-1993), który na zawsze zmienił oblicze muzyki nowoczesnej. Teremin wynalazł instrument - thereminvox, który został pierwotnie skonstruowany jako alarm i został zaprezentowany samemu Leninowi. Lenina owo niezwykłe urządzenie emitujące dźwięki na zasadzie falowania elektromagnetycznego zainteresowało na tyle, że wysłał Teremina w trasę koncertową po Rosji dręczonej wojną domową. Lenin bowiem w thereminvoxie dojrzał idealne narzędzie do propagacji planu elektryfikacji Rosji. Sztuka Petera Zelenki rozgrywa się w latach 1928-1938, kiedy Teremin przebywał w Ameryce. Przeżył tutaj triumfalny przyjazd z napięciem oczekiwanego artysty, sławę wyprzedanych hal koncertowych, rozpoczęcie produkcji seryjnej thereminvoxu, lecz także krach nowojorskiej giełdy, stopniowe osłabianie popularności, rozwód z pierwszą żoną, tajne poślubienie czarnoskórej tancerki i w końcu w 1938 roku dziwny powrót do Rosji w nie do końca objaśnionych okolicznościach. Pomimo, iż w Ameryce byli jego przyjaciele przekonani, że nie przeżył okropieństwa Stalinowego obozu koncentracyjnego Magadan, Teremin z niego wrócił w skutek iniciatywy konstruktora lotniczego Tupolewa, i pracował dla rosyjskiej tajnej policji aż do późnego wieku. Zmarł w 1993 roku w wieku 97 lat.
"Wszystko od początku do końca wygląda jako jedna z kolejnych mystyfikacji Zelenki. Różnica tkwi jedynie w tym, iż historia wynalazcy i muzyka, założyciela muzyki elektronicznnej Lwa Siergejewicza Teremina, z całą jego absurdalnością i upiorną dziwacznością, o ile pominiemy drobne zmiany autorskie na rzecz formy dramatycztnej, jest całkowicie prwadziwy (...)"
Teatr Strefa Ciszy,
"Nauka Latania"
Teatr Strefa Ciszy z Poznania pokaże Naukę Latania w reżyserii
Adama Ziajskiego. Spektakl, którego celem jest wywołanie niezgody na zniewolenie, "niezgody na życie w globalnym supermarkecie, gdzie hierarchie wyznaczają reklama i nieustający konkurs piękności" powstał w ramach obchodów 50. rocznicy Poznańskiego Czerwca. Stąd władze Poznania wraz z Międzynarodowym Festiwalem Teatralnym "Malta" sfinansowały Naukę latania.
Slovenské komorné divadlo czyli Słowacki Teatr Kameralny z Martina pokaże ŠTÚROVCI (KONCERT ZRUŠENÝ/KONCERT ODWOŁANY). Unikatowy projekt reżysera Doda Gombára oraz dramaturga Roberta Mankoveckiego nawiązuje do udanej wersji koncertowej, którą mogli widzowie obejrzeć podczas festiwalu teatralnego Dotyky a spojení 2006. Podstawę inscenizacji tworzy umuzyczniona poezja czterech osobistości słowackiej literatury i historii: Ľudovíta Štúra, Janka Kráľa, Sama Chalupki oraz Andreja Sládkoviča. Oni to, jako Ľudo, Jano, Ondro i Samo tworzą kapelę, która przygotowuje się do wielkiej próby generalnej swojego pierwszego koncertu. Znakiem charakterystycznym na żywo granych i śpiewanych piosenek Roberta Mankoveckiego i Miloslava Kráľa jest różnorodnośc ich stylu od twardego rocka, przez ska, hip-hop, techno aż po balladę liryczną.
Teatr im. P. Bezruče z Ostravy pokaże zwariowaną komedię sytuacyjną ČTYŘI VRAŽDY STAČÍ, DRAHOUŠKU (Cztery morderstwa wystarczą, kochanie), która powstała na podstawie kultowego czeskiego filmu.
Teatr Polski z Bielska-Białej,
"Testament Teodora Sixta"
Teatr Polski z Bielsko-Białej przywiezie do Cieszyna Testament Teodora Sixta Artura Pałygi w reżyserii Roberta Talarczyka, przedstawienie, które stanowi pokłosie ogłoszonego jesienią 2005 roku przez Teatr Polski w Bielsku-Białej konkursu na sztukę o mieście. Zwycięski dramat Artura Pałygi (dziennikarza "Gazety Wyborczej", "Rzeczypospolitej", "Tygodnika Powszechnego", autora książki - współczesnego portretu Białorusi - Kołchoz imienia Adama Mickiewicza) rozgrywa się współcześnie i w połowie XIX wieku, kiedy miasto kwitło, bogaciło się i przyciągało nowych mieszkańców. Tytułowy Teodor Sixt, który dorobił się sporego majątku, był właśnie takim przybyszem z zewnątrz. Do dziś na jego temat krążą po Bielsku plotki. W sztuce pojawiają się także inne historyczne postacie. Natomiast bohaterem opowieści współczesnej jest reżyser, który chce zrealizować przedstawienie o Bielsku-Białej i wpada na ślad owego tajemniczego Sixta. Theodor Karl Julius Sixt żył w latach 1834-1897, Niemiec z pochodzenia, urodził się w Bietigheim koło Stuttgartu. Zamieszkał w Bielsku prawdopodobnie z początkiem lat 70. XIX wieku. Posiadał zakład farbiarski. Był także kupcem. Zapisał w testamencie pokaźne kwoty z przeznaczeniem na rzecz gminy ewangelickiej oraz wsparcie sierot i ubogich. Miastu przekazał swoją okazałą willę, w której później mieszkali m.in. burmistrzowie Bielska. Obecnie mieści się w niej siedziba rektora bielskiej Akademii Techniczno-Humanistycznej. W dowód wdzięczności władze miasta nazwały jedną z ulic imieniem Sixta.
Białostocki Teatr Lalek,
"Baldanders"
Białostocki Teatr Lalek pokaże spektakl BALDANDERS. Białostocki Teatr Lalek należy do najstarszych polskich teatrów lalek, które powołały do życia lalkową scenę dla dorosłych, na której od 1972 regularnie wystawiane są sztuki z wielkiego repertuaru literatury światowej: Boccaccia, Calderona, Rostanda, Gogola, Bernharda,
Różewicza, Szukszyna,
Mrożka czy
Gałczyńskiego. Przedstawienia dla dorosłych będące ewenementem na szeroką skalę, stanowią jeden z czterech podstawowych nurtów, w jakich współcześnie specjalizuje się teatr. Drugim są przedstawienia poszukujące i eksperymentatorskie - projekty realizowane na scenie studyjnej, we współpracy z najmłodszym pokoleniem lalkarzy - absolwentów istniejącego od 1975 roku Zamiejscowego Wydział Sztuki Lalkarskiej warszawskiej
Akademii Teatralnej w Białymstoku. W oba nurty wpisuje się Baldanders, przedstawienie, z którym teatr przyjedzie do Cieszyna, inspirowane fantastycznymi światami Borgesa (Księga istot zmyślonych), Topora i Poego. Ukazuje ono relacje pomiędzy dziwolągiem (demonem przemiany) pokazywanym w klatce, a jego nadzorcą. Według zamierzeń twórców projektu "ten nieprawdziwy świat i nieprawdziwa historia stanowią pretekst do refleksji nad nami i naszą tożsamością".
Teatr "Astorka Korzo'90" z Bratysławy przywiezie spektakl Thomasa Bernharda PRED ODCHODOM NA ODPOČINOK ("Przed odejściem w stan spoczynku") w reżyserii Juraja Nvoty. Sztuka jest kameralną historią trójki rodzeństwa, z których każdy ma inne zdanie na temat społeczeństwa, polityki, życia. Pomiędzy postaciami powstaje szczególne napięcie, które wzmacnia częste milczenie. Rudolf, Klára i Viera żyją we wspólnym mieszkaniu po rodzicach. Na zewnątrz uporządkowane trio rodzeństwa z lepszych sfer łączą nie tylko więzy krwi, lecz także wspólna tajemnica, o której nikt nie może się dowiedzieć. Rudolf i Viera spowinowani są bardziej niż to w przypadku rodzeństwa bywa, a Klára musi się raz w roku podporządkować ich różnym dziwackim pomysłom. Historia odbywa się 7 października, podczas uroczystości rodzinnej. Świąteczna atmosfera przeplata się z awanturami pełnymi emocji i stopniowo uzyskuje niemal groteskowe oblicze. Sztuka jest protestem ludzi teatru przeciwko neonazizmowi, zagrożeniu, które według twórców naród obecnie toleruje.
Zespół teatralny Jana Honsy Karolinka pokaże spektakl DOMA (W DOMU). Balladyczna opowieść opiera się na głębokiej wiedzy o ludziach. Gra się o zwykłych rzeczach zycia codziennego, rozstrzygane są konflikty, które często możemy uważać za banalne, jednak dla nich są one ważne. Surowe realia świadomie są przeplatane ze znakiem oraz obrazami poetyckimi. Do dwóch dni wtłoczone są wydarzenia, dzięki którym uświadamiamy sobie krąg życia z wszystkimi radościami i smutkami, ze śmiercią. Gra się o tym, co jest w domu, lecz także o poszukiwaniu siebie samego, swojego miejsca w życiu, o pospolitości oraz korzeniach, o twardej rzeczywistości wałaskiej wsi, o jej surowym bycie, lecz również i o tym, iż uwidaczniają się tu sprawy, o których się jakby nie mówi, lecz o których się dobrze wie.
Teatr im. Stefana Jaracza z Łodzi,
"Lew na ulicy"
Teatr im. Stefana Jaracza z Łodzi pokaże spektakl LEW NA ULICY Judith Thompson. Uhonorowany nagrodą Chalmersów za najlepszy dramat kanadyjski sezonu 1991 Lew na ulicy to "przejmująca, przesycona gęstą, niezwykłą atmosferą, sztuka o przenikaniu się światów, a jednocześnie wzruszająca opowieść o przebaczeniu, wyzwoleniu i pogodzeniu z samym sobą. W wygodny, poukładany świat pewnej społeczności wkracza duch zabitej przez Lwa, dziewięcioletniej portugalskiej dziewczynki Isobel (w jej roli Marieta Żukowska), która nie potrafi odnaleźć drogi łączącej dwa światy - świata ludzi żyjących ze światem umarłych. Jest zagubiona, zalękniona, szuka przewodnika. Niespodziewanie gość z zaświatów pomaga ludziom w dotarciu do skrywanych emocji i uczuć, odkrywa ich mroczne tajemnice, wyzwala stłumione przez społeczne gry reakcje. Ostrzega przed tytułowym "lwem na ulicy", który, jako metafora zła i ciemnych stron ludzkiej natury, przyczajony czyha na nas i nasze życia". Przedstawienie uhonorowane zostało przez łódzkich recenzentów pięcioma Złotymi Maskami za sezon 2005/2006. Przyznano je m.in.
Mariuszowi Grzegorzkowi za reżyserię i scenografię oraz Mariecie Żukowskiej za najlepszą kreację żeńską.
Podczas tegorocznej edycji Festiwalu widzowie będą mieli okazję zobaczyć teatr amatorski w ramach międzynarodowego konkursu studenckich, amatorskich i eksperymentalnych teatrów TEATR AMATORSKI 2007. Festiwalowi towarzyszą dwie wystawy: projekt Lenki Klodovej, OPRAVDU/ NAPRAWDĘ (wernisaż: 30 maja, Dom Narodowy w Cieszynie) oraz wystawa plakatów teatralnych Czeskie inscenizacje na polskich scenach (30 maja - 20 czerwca, KaSS "Střelnice", Galeria "Půda").
PROGRAM FESTIWALU
wtorek, 29 maja 2007
godz. 19.00, Teatr im. Adama Mickiewicza, Cieszyn
Cieszyńskie Studio Teatralne
Droga żywiecka, reż. Bogusław Słupczyński
środa, 30 maja 2007
godz. 17.00, Těšínské Divadlo, Český Těšín
Spektakl konkursowy: Dejvické divadlo, Praha
Petr Zelenka, Teremin, reż. Petr Zelenka
godz. 21.30, Rynek, Cieszyn
Spektakl konkursowy: Teatr Strefa Ciszy, Poznań
Adam Ziajski, Nauka Latania, reż. Adam Ziajski
czwartek, 31 maja 2007
godz. 14.00, Dom Narodowy, Cieszyn
Globalna wioska czy wspólne urlopy? - seminarium dla teatrologów z krajów Czwórki Wyszehradzkiej.
godz. 16.00, KaSS "Střelnice", Český Těšín
Spektakl konkursowy: Slovenské komorné divadlo, Martin
D. Gombár, R. Mankovecký, Štúrovci ("Koncert zrušený" / "Koncert odwołany"), reż. Dodo Gombár
godz. 18.00, Těšínské divadlo, Český Těšín
Spektakl konkursowy: Divadlo P. Bezruče, Ostrava
N. Brixi, M. Macourek, O. Lipský, ČTYŘI VRAŽDY STAČÍ, DRAHOUŠKU ("Cztery morderstwa wystarczą, kochanie"), reż. Jan Mikolášek
godz. 20.30, Teatr im. Adama Mickiewicza, Cieszyn
Spektakl konkursowy: Teatr Polski, Bielsko-Biała
Artur Pałyga, Testament Teodora Sixta, reż. Robert Talarczyk.
piątek, 1 czerwca 2007
godz. 17.30, Teatr im. Adama Mickiewicza
Spektakl konkursowy: Białostocki Teatr Lalek
Baldanders, reż. Marcin Bikowski
godz. 20.00, KaSS "Střelnice", Český Těšín
Spektakl konkursowy: Divadlo Astorka Korzo'90, Bratislava
Thomas Bernhard, Pred odchodom na odpoČinok ("Przed odejściem w stan spoczynku"), reż. Juraj Nvota
sobota, 2 czerwca 2007
godz. 16.00, KaSS "Střelnice", Český Těšín
Spektakl konkursowy: Divadelní soubor Jana Honsy, Karolinka
Martin Františák, Doma ("W domu"), reż. Martin Františák
godz. 18.30, Teatr im. Adama Mickiewicza, Cieszyn
Spektakl konkursowy: Teatr im. Stefana Jaracza, Łódź
Judith Thomson, Lew na ulicy, reż. Mariusz Grzegorzek
godz. 22.00, Teatr im. Adama Mickiewicza, Cieszyn
YELLOW SISTERS - koncert zespołu wokalnego
Zakończenie Festiwalu i rodanie nagród.
NAGRODA FESTIWALU
Główny laur - statuetkę "Złamanego szlabanu" 18. Festiwalu Teatralnego "Bez Granic" otrzymał Białostocki Teatr Lalek za sztukę Baldanders w reżyserii Marcina Bikowskiego. Nagrodzona inscenizacja inspirowana jest postacią demona przemian - Baldandersa - opisanego przez argentyńskiego pisarza Jorge Luisa Borgesa w "Księdze istot zmyślonych". Osią dramatyczną są relacje pomiędzy tytułową postacią, niezwykłym dziwolągiem zamkniętym w klatce, i jego oprawcą.
Organizatorzy festiwalu:
Stowarzyszenie Solidarność Polsko-Czesko-Słowacka,
Oddział Regionalny w Cieszynie, ul. Mennicza 20
tel. 0-604 869 025
www.spczs.cieszyn.pl
Cieszyński Ośrodek Kultury "Dom Narodowy"
Andrzej Łyżbicki - dyrektor Teatru im. Adama Mickiewicza
Adam Cieślar - koordynator festiwalu w Polsce
Rynek 12, 43-400 Cieszyn
tel. (+48 33) 851 25 20
www.festiwal.cieszyn.pl