Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie grę na fortepianie w klasie Marii Wiłkomirskiej (dyplom w 1962) i kompozycję u Kazimierza Sikorskiego (dyplom w 1964). Edukację muzyczną uzupełniał w Paryżu jako stypendysta Rządu Francuskiego, studiując w latach 1966-67 kompozycję pod kierunkiem Nadii Boulanger. Od 1963 koncertuje jako pianista w Europie i Stanach Zjednoczonych, przeważnie z repertuarem współczesnym. W 1967 założył w Warszawie zespół "Warsztat Muzyczny", specjalizujący się w wykonawstwie najnowszej muzyki. W skład grupy wchodziło czterech instrumentalistów: klarnecista - Czesław Pałkowski, puzonista - Edward Borowiak, wiolonczelista - Witold Gałązka i pianista - Zygmunt Krauze. Zespół występował do 1988, dając w sumie ok. 300 koncertów. Specjalnie dla "Warsztatu Muzycznego" powstało ponad 100 utworów kompozytorów polskich i zagranicznych.
Kompozytor
Zygmunt Krauze, fot. Jacek Dominski/Reporter/East News Dorobek kompozytorski Zygmunta Krauzego to m.in. pięć oper - ''Gwiazda'' (1981), ''Balthazar'' (2001), ''Iwona, księżniczka Burgunda'' (2004), ''Polieukt'' (2010) i ''Pułapka'' (2011). Zostały one wyprodukowane w takich teatrach jak: National Theater w Mannheim, Theatre National de la Colline w Paryżu, Staatsoper w Hamburgu, Teatr Wielki w Warszawie, Opera Wrocławska, Warszawska Opera Kameralna, Théâtre du Capitole w Tuluzie. W 2012 roku inscenizacja opery ''Polieukt'' otrzymała nagrodę Związku Krytyków Francuskich, za najlepszy spektakl sezonu.
Formy instrumentalne w twórczości Zygmunta Krauzego, to szeroki rozdział, od miniatur, po kilkusetosobowe składy symfoniczne. Szczególnie uprzywilejowanym instrumentem jest w każdym przypadku fortepian. Będąc koncertującym pianistą, Zygmunt Krauze może nie tylko komponować na ten instrument, ale z powodzeniem być wykonawcą własnych utworów. Od wczesnych kompozycji, jak ''Sześć melodii ludowych'' (1958), przez utwory będące efektem eksperymentów z zapisem muzycznym (''Pięć kompozycji unistycznych'', 1963; ''Tryptyk'', 1964), potem eksperymenty z brzmieniem fortepianu (''Stone Music'', 1972; ''Arabesque'', 1983, ''Adieu'', 2001), gry teatralne (''Gloves Music'', 1972; ''One Piano Eight Hands'', 1973), aż po dwa Koncerty fortepianowe (1976, 1996), w których wirtuozeria współgra z silnym ładunkiem emocji. Wśród innych, ważnych dzieł instrumentalnych warto wymienić: ''Tableau vivant'' (1982) na orkiestrę kameralną, ''Blanc-rouge / Paysage d'un pays'' (1985) na orkiestry dęte, orkiestrę mandolinową, orkiestrę akordeonową i sześciu perkusistów; ''Quatuor Pour La Naissance'' (1985), Kwintet fortepianowy (1993), ''Canzonę'' na zespół instrumentalny (2011) oraz ''Memories of the East'' (2012) na 85 chińskich instrumentów.
Wyjątkowym rozdziałem w dorobku kompozytora jest muzyka unistyczna. Jak sam mówi:
Brzmienie ma postać na tyle indywidualną, aby mogło wyróżnić się z chaosu innej muzyki i innych dźwięków. Wykonywany utwór muzyczny ma dla mnie znaczenie porządkujące czas. (...) Początek kompozycji jest od razu ekspozycją całej skali brzmieniowej i w trakcie trwania nie ukaże się nic obcego, nic nowego. Nie będzie niespodzianek. (...) Ta muzyka wiąże się z możliwością innego sposobu odbioru. Idealną sytuacją byłaby taka, w której muzyka trwałaby stale, a słuchacz przychodziłby w dogodnej dla siebie porze i odchodził w momencie, jaki uznałby za stosowny.
Teoretyczne podstawy unizmu wywodzą się z malarstwa Władysława Strzemińskiego. Przykłady jego zastosowania, znaleźć można w takich kompozycjach Zygmunta Krauzego jak: ''Polichromia'' (1968), ''Utwór na orkiestrę nr 1'' (1969) czy "Kwartety smyczkowe nr 2" (1970) i "3" (1982).
Realizacją teorii kompozytora jest też seria kompozycji "Rivière souterraine", w których nadrzędną ideą jest połączenie dźwięku elektronicznego z zespołem instrumentalnym. Dźwięk elektroniczny jest wytworzony na podstawie nagrań strun fortepianu i poddany granulacji, rozciąganiu i zamrażaniu. Partia orkiestry zaś ma swoje źródło w nagranej i zmontowanej partii elektronicznej. Dzięki tym założeniom obydwie warstwy: orkiestrowa i elektroniczna stają się spójną, homogeniczną całością, wywodzącą się z tego samego źródła. Najnowsza część serii, "Rivière souterraine 3", została wykonana 28 sierpnia 2023 roku na międzynarodowym festiwalu muzyki współczesnej Ostrava Days Festival.
Jeszcze jednym elementem twórczości Zygmunta Krauzego jest muzyka teatralna. Od ponad trzech dekad twórca współpracuje z argentyńskim reżyserem mieszkającym we Francji, Jorge Lavellim. Efektem tej współpracy jest muzyczna ilustracja do przedstawień w Comédie-Française i Theatre National de la Colline w Paryżu, m.in.: ''Polieukt'' P. Corneille'a (1987), ''Operetka'' W. Gombrowicza (1988), ''Makbet'' E. Ionesco (1992), ''Merlin'' T. Dorsta (2005), ''Król Edyp'' Sofoklesa (2008) i ''Skąpiec'' Moliere'a.
Ostatnią, choć nie mniej istotną grupą utworów są dzieła chóralne i pieśni. Najważniejsze z nich, to kompozycje z ostatnich lat - ''Bal w operze'' na chór kameralny i zespół 12 instrumentów do tekstu J. Tuwima z roku 2006 oraz ''Podróż Chopina'' na chór kameralny a capella lub z zespołem instrumentów ludowych, do tekstu listów Chopina, który miał swoje prawykonanie w 2010 roku. Warto także wymienić 5 pieśni na baryton i fortepian do poezji T. Różewicza (2010) oraz ''La Terre'' (1995) na sopran i orkiestrę, do słów Yves'a Bonnefoy.
Wykonawca
W 1966 roku Zygmunt Krauze otrzymał pierwszą nagrodę na Międzynarodowym Konkursie dla wykonawców muzyki współczesnej Gaudeamus w Holandii. Od tej pory występuje na najważniejszych estradach świata. Współpracował z takimi dyrygentami jak Gary Bertini, Jan Krenz, Leif Segerstam, Kazimierz Kord, Kazuyoshi Akiyama, Ernest Bour, Hans Zender, Peter Eötvös, Antoni Wit czy Luca Pfaff. W 1967 roku założył zespół Warsztat Muzyczny, którym kierował przez 25 lat. Na zamówienie zespołu powstało ponad 100 utworów, napisanych przez wybitnych kompozytorów z całego świata, m.in. L. Andriessena, M. Feldmana, M. Nymana, P. Nørgårda, M. Kagela, H. M. Góreckiego, W. Kilara, K. Serockiego i W. Szalonka.
Zygmunt Krauze był pierwszym w Polsce twórcą nowych form tzw. performance, kompozycji (instalacji) muzyczno-przestrzennych, które realizował wspólnie z architektami: Teresą Kelm - w Galerii Współczesnej w Warszawie (1968, 1970), z Wiesławem Nowakiem i Janem Muniakiem - w Metzu (1987) oraz w Muzeum Sztuki Współczesnej w Łodzi (1988), a także w naturalnej scenerii zamku Eggenberg w Grazu (1974) i pałacu Rohan w Strasburgu.
Pedagog
Oprócz działalności koncertowej Zygmunt Krauze zajmuje się także pedagogiką; przez wiele lat prowadził wykłady na temat kompozycji oraz pianistyki w różnych ośrodkach naukowych całego świata, m.in. w latach 1970-71 przebywał w Cleveland State University jako profesor fortepianu, w latach 1973-74 na zaproszenie Deutscher Akademischer Austauschdienst w Berlinie w ramach programu "artiste in residence", w 1975 wykładał w Królewskiej Akademii Muzyki w Sztokholmie, w 1976 - na Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadt, w 1978 - w Indiana University w Bloomington, University of Michigan i Ann Arbor, w 1979 - na uczelni muzycznej w Bazylei, w 1982 - w Yale University w New Haven, w 1986 - na Międzynarodowych Letnich Kursach w Kazimierzu Dolnym oraz w Keio University w Tokio, w 1988 - w Groznjan w Chorwacji, w 1991 - w Rubin Academy of Music w Jerozolimie, w 1994 - w Osace, w Kobe University, National University w Seulu, Yale University i Columbia University w Nowym Jorku. W 1996 otrzymał tytuł Eminent Corresponding Profesor w Keyimiung University w Daegu w Korei Południowej. Od 2002 jest profesorem kompozycji w Akademii Muzycznej w Łodzi, gdzie gdzie w marcu 2015 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa. Od 2006 roku wykłada również na Uniwersytecie Muzycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie. W maju 2013 roku Zygmunt Krauze otrzymał doktorat honoris causa Narodowego Uniwersytetu Muzycznego w Bukareszcie.
Organizator
Działalność organizatora życia muzycznego rozpoczęła się dla Zygmunta Krauzego w 1970 roku, gdy został członkiem Komisji Repertuarowej festiwalu Warszawska Jesień. Pełnił tę funkcję 11 lat. W 1980 roku zainicjował reaktywowanie Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej i przez dwie dekady był jego przewodniczącym. W 1982 na zaproszenie Pierre'a Bouleza został doradcą artystycznym Institut de Recherche de Coordination Acoustique Musique (IRCAM). W latach 1983-84 prowadził cotygodniowe audycje muzyczne w Radio France Musique. Polskie środowisko muzyczne uhonorowało kompozytora, przyznając mu nagrodę Związku Kompozytorów Polskich (1988), dwukrotnie nagrodę Ministerstwa Kultury (1989, 2005) i złoty medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Był jednym z członków-założycieli Towarzystwa im. W. Lutosławskiego oraz przez jedną kadencję pełnił funkcję jego prezesa. Od 13 lat jest dyrektorem artystycznym Fundacji Ogrody Muzyczne, organizującej letni festiwal Ogrody Muzyczne na Zamku Królewskim w Warszawie. Regularnie zasiada w jury międzynarodowych konkursów kompozytorskich w wielu krajach świata.
