Szymon Czechowicz uczył się początkowo u nieznanego z nazwiska dworskiego malarza na dworze Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego, od 1711 w Rzymie, zapewne w Akademii Św. Łukasza u Benedetto Lutti. W 1716 nagrodzony za rysunki Samson rozdzierający lwa i Zwycięski powrót z wyprawy (w archiwum tej akademii). Nauka Czechowicza w Rzymie polegała również na kopiowaniu znajdujących się tam dzieł słynnych malarzy, Rafaela (kompozycje arrasów według jego projektów), Guido Reniego (Ukrzyżowanie, dziś w zakrystii kościoła św. Stanisława w Rzymie, Rzeź niewiniątek, Lwowska Galeria Sztuki), P. Rubensa (Chrystus między faryzeuszami), F. Baroccia (Złożenie do grobu, Lwowska Galeria Sztuki).
Jeszcze w Rzymie namalował pierwsze obrazy ołtarzowe przeznaczone do kościołów polskich, pijarów w Krakowie (Wizja św. Antoniego, Zdjęcie z krzyża, Opieka Matki Boskiej nad Krakowem, wszystkie 1729) i katedry w Kielcach (Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny, 1730, sygn. i dat.).
Po powrocie do kraju w 1731 znalazł się w Warszawie, gdzie dwukrotnie (w 1731 i ponownie w 1737, po śmierci swego rywala J. S. Mocka), bezskutecznie starał się o tytuł malarza nadwornego króla Augusta II Wettina. Bardzo szybko Czechowicz stał się wziętym malarzem religijnym i zasłynął jako portrecista. Jego kolejnymi mecenasami byli wysocy duchowni i magnaci polscy, oprócz wspomnianego już Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego (w latach 1731-34 namalował jego portret oraz Portret J. Ossolińskiego, obecnie Muzeum-Zbrojownia w Liwie), biskup krakowski Jan Aleksander Lipski (Czechowicz był autorem jego portretu, dziś znanego tylko z grafiki J. F. Myliusa, bardzo jednak zbliżonego do Portretu J. A. Lipskiego w klasztorze Franciszkanów w Krakowie), Jan Fryderyk Sapieha, kanclerz wielki litewski (Portret J. F. Sapiehy, ok. 1740, Dailės Muziejus w Wilnie, 1741 obrazy do kościoła św. Anny w Krakowie i do kościoła św. Piotra i Pawła, tamże), Jan Tarło wojewoda sandomierski (po 1743 obrazy do kościoła parafialnego w Opolu Lubelskim), Sułkowscy (w latach czterdziestych XVIII w. obrazy do kościoła farnego w Lesznie), Jan Klemens Branicki, hetman wielki koronny (1750 siedem obrazów dla kościoła parafialnego w Tykocinie, 1760 dwa do kościoła parafialnego w Tyczynie), Wacław Rzewuski, hetman wielki (1762-67 obrazy do kaplicy zamkowej i zamku w Podhorcach, częściowo zachowane w Lwowskiej Galerii Sztuki). Pracował w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Podhorcach, Połocku i Wilnie. Ogromna ilość obrazów religijnych Czechowicza musiała być wykonana z pomocą warsztatu i uczniów malarza, do których należeli Jan Ścisło, Jan Bogumił Plersch, Antoni Albertrandi. W obrazach religijnych Czechowicz jawi się jako biegły naśladowca dojrzałego baroku rzymskiego, zwłaszcza Carla Maratty, Benedetto Luti, Sebastiano Conca. Wizerunki jego autorstwa polską stanowią odmianę malarstwa portretowego dworu saskiego.
Bibliografia:
- J. Orańska, "Szymon Czechowicz 1689-1775", Poznań 1948
- "Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających", Wrocław. Warszawa. Kraków. Gdańsk 1971, s. 400-05
- (Z. Prószyńska); "Gdzie Wschód spotyka zachód, Portret osobistości dawnej Rzeczypospolitej 1576-1763", Warszawa 1993, poz.303
- J. K. Ostrowski, J. Petrus, "Podhorce. Dzieje wnętrz pałacowych i galerii obrazów," Kraków 2001, s.8, 20, 26-8, 31-3, 35, 37, 40, 45-60, 66-7, 73, 75, 77-8, 83, 91, 95-6, 98, 104-05, 107-17, 119
Autor: Monika Ochnio, Muzeum Narodowe w Warszawie, luty 2002.