Jedna z najstarszych polskich bibliotek, podobna w charakterze do Biblioteki Raczyńskich lub Biblioteki Muzeum Czartoryskich, założona w 1828 roku przez Tytusa Działyńskiego. O jej wyjątkowości decyduje nie tyle liczebność, ile różnorodność i unikatowość zbiorów - biblioteka posiada jedne z najcenniejszych w Polsce zbiorów źródłowych do historii państwa polskiego oraz literatury. Wyjątkowa jest także jej lokalizacja - biblioteka mieści się w zabytkowej magnackiej rezydencji Działyńskich w Kórniku, w pałacu otoczonym zabytkowym angielskim parkiem widokowym. Część zbiorów udostępniania jest również w pałacu Działyńskich w Poznaniu.
Zamiarem Tytusa Działyńskiego, który przeniesienie księgozbioru i archiwum rodzinnego na Zamek w Kórniku poprzedził kilkuletnimi podróżami antykwarycznymi po Europie, było stworzenie "bibliotheca patria", biblioteki gromadzącej całość materiałów źródłowych do ogólnie pojętej historii Polski. Zgromadził kilkadziesiąt tysięcy książek i rękopisów, prowadził też działalność wydawniczą, wydając zbiory praw litewskich. Jego dzieło kontynuował syn Jan Działyński, który działalność wydawniczą poszerzył o wydawanie podręczników. Ostatni właściciel Kórnika, Władysław Zamoyski, aktem z 1924 roku przekazał cały majątek narodowi jak Zakłady Kórnickie.
Biblioteka nie ucierpiała zanadto podczas II wojny światowej; w 1952 stała się jedną z bibliotek Polskiej Akademii Nauk. W 1957 do dyspozycji biblioteki oddano Pałac Działyńskich w Poznaniu. Obecnie jej zbiory liczą ok. 350 tys. woluminów, w tym 30 tys. starych druków, 14 tys. rękopisów, prawie 2 tys. map i atlasów, 13,5 tys. zbiorów graficznych, 11,5 tys. ekslibrisów, 5,5 tys. fotografii, 1 tys. muzykaliów, ok. 100 tys. numizmatów. Biblioteka gromadzi przede wszystkim publikacje z zakresu historii, literatury i kultury Polski, ze szczególnym naciskiem na zbiory specjalne. Prowadzi również działalność wydawniczą, publikując materiały źródłowe oraz różnorodne opracowania. Wydaje również "Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej".
Trzonem kolekcji są starodruki i jeden z najcenniejszych w Polsce zbiór rękopisów. Szczególnie bogate wśród starodruków są zbiory materiałów dotyczących historii parlamentaryzmu polskiego oraz historii protestantyzmu w Polsce. W zbiorze jest kilkaset inkunabułów, w tym m.in. najstarsze druki krakowskie z XV w. Zbiór szesnastowiecznych poloników należy do najcenniejszych w Polsce - biblioteka posiada 40 unikatowych wydań dzieł Kochanowskiego (SZACHY), Bielskiego, Kromera, Reja (ŻYWOT JÓZEFA)., Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego (RYTMY ALBO WIERSZE POLSKIE). W zbiorach są także druki sławnych oficyn drukarskich - Hallera, Wietora, Łazarza, a także druki obce z XVII i XVIII wieku, cenne druki wielkopolskie z IX wieku oraz zbiory czasopism emigracyjnych.
Wśród rękopisów szczególnie cenne są źródła historyczne: ACTA TOMICIANA, LITES AC RES GESTAE, CRONICA CONFLICTUS; dokumenty i listy królewskie (XIII-. XVIII w. ), dzieła Jana Długosza, jeden z najwcześniejszych odpisów kroniki W. Kadłubka, dokumenty książęce i królewskie XIII-XVIII w., archiwum Wielkiej Emigracji. Najstarszy w kolekcji jest rękopis francuski z przełomu IX/X wieku, z opisem bitwy pod Fontanetum. Biblioteka posiada także takie unikaty jak Reguła S. Benedicti (IX w.), regalia, autografy Napoleona (m.in. niedokończona powieść miłosna). Bogaty i wyjątkowy jest również zbiór literariów: manuskrypty pisarzy XVII-wiecznych, autografy najznakomitszych twórców polskich XIX w.: Adama Mickiewicza (autograf DZIADÓW CZ. III, PANI TWARDOWSKIEJ), Juliusza Słowackiego (m. in. HYMN O ZACHODZIE SŁOŃCA), Cypriana Kamila Norwida, S. Garczyńskiego. Cenne są również archiwalia dotyczące Kórnika i archiwum Działyńskich z lat 1413-1800.
Biblioteka udostępnia swoje zbiory wyłącznie w celach naukowych, wykonuje także kopie, fotografie i mikrofilmy wybranych materiałów.
Biblioteka Kórnicka
Zamek
62-035 Kórnik
Tel: (+ 48 61) 817 00 81, 817 00 97
Fax: (+ 48 61) 817 19 30
WWW: www.bkpan.poznan.pl
Email: e-mail: bkpan@amu.edu.pl