Wiadomości źródłowe o życiu i twórczości Polejowskiego są stosunkowo obfite. Był synem Jana i Katarzyny. Co najmniej od 1767 zamieszkiwał w jurydyce benedyktynek przy Krakowskim Przedmieściu we Lwowie. Silnie angażował się w życie codzienne lwowskiego środowiska artystycznego: wielokrotnie występuje w aktach jako świadek rodzinnych uroczystości, m.in. malarza Stanisława Stroińskiego oraz rzeźbiarzy Sebastiana Fesingera, Jana Obrockiego i Antoniego Osińskiego. W 1764 wraz z innymi rzeźbiarzami lwowskimi otrzymał przywilej noszenia szabli. W 1774 uzyskał zgodę magistratu i na warzenie i wyszynk miodu.
Miał czworo rodzeństwa: dwie siostry - Rozalię i Magdalenę oraz dwóch starszych braci - Jana i Piotra. Obydwaj bracia również parali się rzeźbą, Piotr nadto uprawiał zawód architekta. Maciej z pierwszą żoną Barbarą z Chocimskich (zm. 1770) doczekał się co najmniej sześciorga dzieci. Drugie małżeństwo - z Magdaleną, pozostało bezpotomne. Zmarł po 1795, może dopiero w 1806.
W liście z grudnia 1786 do generała zakonu bazylianów w Poczajowie Maciej Polejowski wymienił miejscowości, do których wykonał swe najlepsze dzieła (oprócz archikatedry we Lwowie): Sandomierz, Opatów, Krasnystaw, Zasław, Stanisławów, Nawaria, Hodowica, Niżniów, Uniów, Krystynopol i Włodawa. Wiadomo, że ok. 1758 pracował przy wyposażeniu kościoła parafialnego w Hodowicy. W latach 1765-70 wykonał, projektowane przez Piotra Polejowskiego, rzeźby w ołtarzu głównym i kamienne dekoracyjne wazony na fasadę dla lwowskiej katedry. Od 1773 realizował dla tej świątyni dwa ołtarze boczne. Od 1769 wykonywał nieokreślone prace dla Potockich w Krystynopolu. W latach 1768-74 dostarczył wyposażenie, m.in. ambonę, ołtarz główny i dwa boczne (niezachowane) dla kościoła bernardynów w Zasławiu. W latach 1770-73 zrealizował wyposażenie kolegiaty (obecnie katedry) w Sandomierzu (w korpusie nawowym i w kaplicy mansjonarskiej). W 1780 wykonywał jakieś prace w Niżniowie. W latach 1781-83 wykonał wyposażenie kościoła bazylianów w Poczajowie - sześć ołtarzy i ambonę (niezachowane).
Do najważniejszych zachowanych dzieł Macieja Polejowskiego poświadczonych źródłami zalicza się, m.in.: rzeźby ołtarza głównego katedry łacińskiej we Lwowie, osiem ołtarzy bocznych, ławki i figury Eklezji i Synagogi w korpusie oraz ławki, boazerię i balustradę kaplicy mansjonarskiej kolegiaty w Sandomierzu.
Na podstawie analizy źródeł i stylu oraz innych przesłanek przypisuje się Maciejowi Polejowskiemu wraz z warsztatem bardzo liczne prace. Do najważniejszych należą zespoły na obszarze Ziemi Lwowskiej i Ziemi Sandomierskiej, m.in.: niektóre rzeźby w kościele Hodowicy (Lwów, Muzeum Jana Jerzego Pinsla) - ok. 1758, rzeźby (krucyfiks oraz święci Piotr i Paweł) w ołtarzu głównym kościoła parafialnego w Obrazowie - ok. 1760-65, część rzeźbiarskiego wystroju ołtarzy i ambony kościoła parafialnego w Nawarii (Uraz koło Wrocławia, kościół parafialny; Lwów, Lwowska Galeria Sztuki i Ukraińskie Muzeum Narodowe) - ok. 1763-64, rzeźby ołtarza głównego kościoła bernardynów w Opatowie - 1765-66, figury pod chórem muzycznym kolegiaty w Sandomierzu - ok. 1770-73, krucyfiks w kościele pojezuickim i Ukrzyżowanie w kościele Św. Krzyża (Hańsk, kościół parafialny) w Krasnymstawie - odpowiednio przed 1773 i ok. 1770-82, figury w kościele bernardynów w Kalwarii Pacławskiej - ok. 1775-78, ołtarz główny, krucyfiks oraz osiem figur na filarach w kościele paulinów (obecnie parafialny) we Włodawie - 1781-86; oraz liczne niedatowane dzieła, np.: figury w kościele Św. Jakuba w Sandomierzu oraz figury w ołtarzach głównych w kościołach parafialnych w Majdanie Kolbuszowskim i Mominie. Z warsztatem Macieja Polejowskiego wiąże się także liczne krucyfiksy rozsiane od Ziemi Sandomierskiej po Wołyń, np. w kościele parafialnym w Uhrusku.
Przypisuje mu się niekiedy także autorstwo dwóch z szesnastu drewnianych figur personifikujących zakony rządzące się regułą augustiańską oraz św. Dominika w tamburze kopuły kościoła dominikanów we Lwowie - ok. 1760-64.
Jak wnioskować można z listu Macieja Polejowskiego z 1783, naukę rzeźby i architektury pobierał on u nadwornych artystów starosty kaniowskiego Mikołaja Potockiego - architekta Bernarda Meretyna i rzeźbiarza Johanna Georga Pinsla. Niewykluczone, że uczył się także u rzeźbiarza Antoniego Osińskiego, z którym mógł współpracować w Nawarii.
Maciej Polejowski rozpoczynał swą działalność we Lwowie, jednak większość jego dzieł powstało dla kościołów na prowincji rozsianych w promieniu niemal 300 kilometrów od tego miasta. Pracował głównie w drewnie, rzadziej w kamieniu. Nie tylko wykonywał rzeźby, ale też je projektował. Projektował również struktury ołtarzy (Sandomierz). Współpracował niekiedy ze swym bratem Piotrem realizując jego projekty. Stał na czele dużego warsztatu, zdolnego realizować równocześnie liczne zlecenia w miejscowościach rozrzuconych na dużym obszarze. Spowodowało to zróżnicowanie stylistyki oraz poziomu artystycznego dzieł, często w obrębie tego samego zespołu (np. wyposażenia świątyni).
Maciej Polejowski przejął od starszej generacji rzeźbiarzy środowiska lwowskiego - Pinsla i Osińskiego - manierę kształtowania szat o charakterystycznych ostrych załamaniach draperii oraz oderwany od naturalistycznej obserwacji sposób opracowywania twarzy i dłoni postaci. Niekiedy naśladował układy kompozycyjne swych poprzedników. Jednak rzuty szat figur Polejowskiego są drobniejsze, a im samym brak wewnętrznej potęgi i rozmachu, ekstatycznego emocjonalnego napięcia dzieł domniemanych nauczycieli. Charakteryzuje je natomiast iście rokokowa delikatność typów (zwłaszcza postaci niewieścich), liryczny nastrój, taneczność póz, elegancja wystudiowanych gestów.
Siła oddziaływania sztuki Macieja Polejowskiego była bardzo duża. Naśladowano jego styl (rzeźbę figuralną, ale także np. formę nastaw ołtarzowych) na Kielecczyźnie, Podlasiu i Lubelszczyźnie aż do początku XIX w.
Autor: Paweł Freus, listopad 2007