W rodzinnym mieście chodził do chederu, następnie do gimnazjum. W 1912 roku rozpoczął naukę rysunku w Szkole Przemysłu Artystycznego (Kunstgewerbeschule) w Weimarze, a w roku 1914 miał rozpocząć studia w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. Na jego artystycznym talencie poznał się przemysłowiec, mecenas i kolekcjoner, Karol Katz, należący do lwowskiego Koła Miłośników Sztuki Żydowskiej, który zdecydował się finansowo wspierać młodego artystę, tak samo jak kilku innych kolegów-malarzy Weingarta. Prawdopodobnie w 1916 roku Weingart wyjechał po raz pierwszy do Berlina, choć I wojnę spędził głównie w Drohobyczu i we Lwowie. Ponownie przebywał w Berlinie w latach 1921-1923, uczęszczał tam, wraz z pochodzącymi ze Lwowa - Alfredem Aberdamem i Zygmuntem Menkesem, do prywatnej szkoły rzeźbiarza Aleksandra Archipenki. W 1925 roku przybył do Paryża i na Montparnasse zamieszkał wraz z Menkesem w Hôtel Medical - budynku szpitalnym, w którym część sal wynajęto na pracownie dla artystów; mieszkali tam również inni pochodzący z Europy Wschodniej przedstawiciele École de Paris: Eugeniusz Zak i Marc Chagall. Tak jak wielu innych polskich artystów, przybyłych do Francji w pierwszych dekadach XX wieku i na stałe związanych z paryską sceną artystyczną, Weingart około 1927 roku odbył podróż do Bretanii, gdzie powstał jeden z nielicznych w jego twórczości pejzaży.
Weingart wraz z Menkesem, Aberdamem i Leonem Weissbergiem (także pochodzącym z Galicji) utworzył efemeryczną Grupę Czterech, której wystawa odbyła się w 1925 roku w galerii "Au Sacre du Printemps", prowadzonej w Paryżu przez Jana Śliwińskiego. W tym samym roku malarz znalazł samodzielne atelier na Montparnasse. Był to okres artystycznego powodzenia Weingarta, jego obrazy docenił marszand René Gimpel, który w 1930 roku podpisał kontrakt z malarzem. Weingart należał do bywalców Café du Dôme, w której spotykała się międzynarodowa bohema.
Przyczyną załamania się jego kariery był osobisty dramat, jaki przeżył w związku z rozpadem małżeństwa. Malarz popadł w depresję, usunął się z aktywnego życia artystycznego. Wyobcowany, malował w swoim atelier bez wytchnienia, co skutkowało pobytem w szpitalu psychiatrycznym. Ponoć właśnie tam został aresztowany przez Niemców w kwietniu 1942 roku. Z obozu w Pithiviers został deportowany do Auschwitz, gdzie zginął w tym samym 1942 roku.
Wystawy indywidualne Weingarta miały miejsce we Lwowie w 1923 roku (Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych) oraz w Paryżu w 1927 (Galerie Jacques Callot) i w 1932 roku (Galerie Aux Quatre Chemins). Od roku 1925 artysta pokazywał swe prace w paryskich Salonach - Jesiennym i Niezależnych. Brał udział m.in. w głośnej wystawie Art Polonais Moderne w paryskiej Galerie Éditions Bonaparte (1929), Wystawie Trzech Malarzy (wraz z Arnoldem Blaufuksem i Jerzym Goldkornem) w Żydowskim Towarzystwie Krzewienia Sztuk Pięknych w Warszawie (1932), Pierwszej Wystawie Grupy Paryskiej Plastyków Polskich w Galerie des Beaux-Arts w Paryżu (1935) oraz Wystawie Międzynarodowej w Paryżu (1937).
Jego sztuka formowała się początkowo w inspirującym kontakcie z twórczością artystów wiedeńskich (Gustawa Klimta, Egona Schielego, Oskara Kokoschki) oraz innych lwowskich artystów jego pokolenia, reprezentujących zbliżone stylistycznie tendencje. Zaczynał od aktów, portretów i mizerabilistycznych studiów dzieci. W jego ówczesnej twórczości portretowej krytyka dostrzegała elementy pokrewne wizerunkom malowanym przez Leopolda Gottlieba (również pochodzącego z Drohobycza), przede wszystkim deformację figury ludzkiej, ekspresję rąk, sugestywny język ciała i gestu, psychologiczną wnikliwość, operowanie dużymi płaszczyznami plam barwnych, obwiedzionych wyraźnym konturem. Po przybyciu do Paryża malarz stylizował formy na sposób neoklasyczny (podobnie jak Menkes), a w jego kompozycjach można było dostrzec także elementy postimpresjonistycznego koloryzmu i syntetyzmu. Z kolei licznie powstające około połowy lat 20. martwe natury poddawał rygorom kubizmu. Dyspozycja przestrzeni w tych obrazach polegała na wertykalnym piętrzeniu planów, co sprzyjało efektowi monumentalizacji. Obok studiów postaci, aktów i martwych natur oraz z rzadka podejmowanych tematów żydowskich, w ikonografii artysty z czasem pojawiły się motywy zaczerpnięte ze świata cyrku, a także związane z życiem rodzinnym, przedstawiające matki z dziećmi, bądź studia dzieci. Patrząc na te dzieła można dojść do wniosku, że malarzowi wielokrotnie pozowała żona.
W palecie Weingarta niedługo po przybyciu do Paryża dominowała kolorystyka chłodna, wzbogacona o charakterystyczne perłowe tony, co nadawało obrazom delikatnie lirycznego tonu (Dziewczyna z kwiatami). Stan ten zaczął ulegać zmianie pod koniec lat 20., a w aktach, kwietnych martwych naturach i scenach rodzajowych z latach 30. ujawnił się w pełni talent Weingarta-ekspresjonisty. Malował wówczas gwałtowniej, jakby w pośpiechu, rozwijając swój szkicowy styl. Nakładał farbę gęsto, zdecydowanymi, szerokimi uderzeniami, często zmieniał kierunek duktu pędzla, kształtując tym samym bogatą fakturę obrazu. Niuanse walorowe ustępowały miejsca wyrazistym kontrastom barwnym. Przeważały czerwienie i oranże przeciwstawiane błękitom i przełamanym bielom. W martwych naturach coraz mniej było Cézanne'owskiej równowagi kompozycyjnej, coraz więcej biologicznego pulsowania ekspresyjnie deformowanych przedmiotów i subiektywnie dysponowanych plam barwnych, dodatkowo ożywianych abstrakcyjnym kropkowaniem (Kwiaty, lata 30.). Sylwety ludzkie w scenach ze świata cyrku czy kabaretu, pokrewnych w swej dekadenckiej wymowie obrazom malarzy Republiki Weimarskiej, wypełniały często niemal cały kadr, jedynie gdzieniegdzie odsłaniając "aktywne" chromatycznie tło (Dama w kabarecie, ok. 1935). W niektórych kompozycjach powstałych około 1930 roku dostrzec jeszcze można powinowactwa z fowizmem, ale pod względem temperamentu bliższym Weingartowi, niż Henri Matisse wydaje się Chaim Soutine. I on tworzył bowiem pod wpływem graniczącego z chorobą psychiczną napięcia emocjonalnego, co na płótnie odznaczało się dramatyczną deformacją. Weingart wprawdzie zbliżał się do Soutinowskiego roztańczenia form, jednak w ich odkształcaniu zatrzymał się jakby na progu, nie zatracając w wizualizowanym przedmiocie pamięci o motywie obserwowanym z natury. Nie przeszkadza to dostrzegać w jego pracach zapowiedź niektórych zjawisk sztuki powojennej, takich jak nowa figuracja grupy Cobra czy malarstwo materii.
Informacje o życiu i twórczości Joachima Weingarta zawierają m.in. następujące publikacje:
- Chil Aronson (Chil Aron), "Scenes et visages de Montparnasse", préface de Marc Chagall, Imprimerie Abécé, Paris 1963
- Anna Król, Artur Tanikowski, "Kolory tożsamości. Sztuka polska z amerykańskiej kolekcji Toma Podla", Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2001
- Jerzy Malinowski, Barbara Brus-Malinowska, "W kręgu École de Paris. Malarze żydowscy z Polski", Wydawnictwo DiG, Warszawa 2007
Autor: Artur Tanikowski, listopad 2009