Adler odszedł w tym okresie od postawy ekspresjonistycznej. Pod wpływem kubizmu i konstruktywizmu tworzył przestylizowane kompozycje figuralne nie rezygnując z narracyjnych wątków; w sferze wymowy ideowej poszukiwał syntezy osobistych doświadczeń, narodowej tożsamości i wartości religijno-etnicznych ("Moi rodzice", 1920-21). Zgodnie z estetyką wczesnego kubizmu ujmował przedmiot jednocześnie z kilku punktów widzenia; w martwych naturach wklejał strzępy tapet o rozmaitych deseniach i gazetowe wycinki; naśladował fakturę drewna, wprowadzał w pole kompozycji litery i cyfry, a także kaligrafię żydowską. W latach 1924-26 pod wpływem kubizmu syntetycznego zarysowywał postacie na tle przecinających się płaszczyzn o zróżnicowanej kolorystyce i fakturze. Podejmował też eksperymenty w zakresie techniki malarskiej mieszając farby z piaskiem, solą, woskiem, gipsem i wapnem; prócz farb olejnych stosował temperę. W wielkoformatowych kompozycjach figuralnych Adlera przejawiła się tendencja do monumentalizacji form i uwypuklania fizjonomicznych rysów modeli. Często powracającym tematem były epizody z życia wschodnioeuropejskich Żydów.
W 1926 artysta wykonał dekorację ścienną w Instytucie Astronomicznym w Düsseldorfie. W latach 1929-30 zwiedzał Majorkę i Hiszpanię; pod wpływem tej podróży nasiliła się w jego twórczości skłonność do abstrakcyjnego uogólniania form. Syntetyczne kształty obwodził wyrazistym konturem, stosował bogatą, niemal reliefową fakturę. W przedstawieniach wyolbrzymionych postaci o masywnych proporcjach ujętych niemal monochromatycznie nawiązywał do obrazów Pabla Picassa z okresu klasycznego. Wymowa sztuki Adlera z lat 30. pokrewna była ideologii niemieckiej Nowej Rzeczowości. W 1931 artysta korzystał z pracowni Kunstakademie w Düsseldorfie; nawiązał wówczas kontakt z Paulem Klee. Jego malarstwo ewoluowało wówczas w kierunku abstrakcji aluzyjnej ("Kompozycje surrealistycze"); linia wyzwoliła się z funkcji czysto opisowej, usamodzielniła się i nabrała dynamiki; jej płynny dukt pokrywał zharmonizowane układy barwnych płaszczyzn.
W 1933 Adler osiadł w Paryżu. W latach 1935-36 przebywał w Polsce; w 1935 urządzono w Warszawie monograficzną wystawę jego prac powstałych po 1920 roku. W 1938 artysta przeniósł się do Cagnes-sur-Mer. W 1940 wstąpił w szeregi formującej się we Francji armii polskiej. Po zdemobilizowaniu w Szkocji w 1941 ze względów zdrowotnych zamieszkał w Kirkcudbright. W 1943 osiedlił się w Londynie. W latach 40. powrócił do formuły wielkoformatowych obrazów figuralnych z lat 20., do wymownych gestów, wyszukanych póz i typizacji postaci. Często sprowadzał kompozycję obrazu do kształtu elipsy. W okresie angielskim czerpał inspiracje ze sztuki Gabo i Schwittersa; na jego twórczość oddziałał także linearyzm fantastycznych kompozycji Paula Klee, nadrealna poetyka pejzaży Maksa Ernsta oraz monumentalizujące ujęcie postaci w malarstwie Pabla Picassa. Nawiązujący do klasycznych kanonów sposób traktowania figury ludzkiej w obrazach Adlera symbolizował tragizm ludzkiej egzystencji, radość i ból istnienia. Artysta aluzyjnie oddawał kształty, kompozycje sprowadzał do przenikających się płaszczyzn barwnych pociętych siecią mocnych, ciemnych konturów. Świetliste, głębokie barwy nabrały tu połysku emalii.
Twórczość Adlera prezentowana była na wielu indywidualnych wystawach, m.in. w Łodzi (1918), Warszawie (1920, 1935), Wrocławiu (1931), Londynie (1946, 1948, 1951, 1954), Nowym Jorku (1948), Edynburgu (1954) i Wuppertalu (1955). Oprócz malarstwa olejnego artysta uprawiał techniki graficzne, rysunek i akwarelę.
Autor: Irena Kossowska, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, grudzień 2001.
