Szwab urodzony może około 1460 roku, zapewne pochodził z Geislingen (nad rzeką Steige) w Wirtembergii. 14 lutego 1483 przyjął prawo miejskie Wrocławia i w 1484 został wciągnięty na listę mistrzów cechu malarzy i rzeźbiarzy, którego był później wielokrotnie starszym: w 1490, 1493, 1496, 1499, 1508, 1511, 1514 i 1517 roku. Zachowało się o Beinharcie w regestrach miejskich najwięcej informacji spośród wrocławskich malarzy. Według nich był właścicielem wielu nieruchomości, głównie przy Nowym Targu. Aktywny uczestnik życia społecznego miasta, m.in.: wielokrotnie występował jako ojciec chrzestny dzieci członków cechu, świadek testamentów oraz prawny opiekun sierot i wdów po zmarłych mistrzach. W 1509 Beinhart zawarł jakiś kontrakt z klasztorem Św. Katarzyny (Dominikanek) we Wrocławiu. W 1516 otrzymał zamówienie na farby i złoto od rady miejskiej Zgorzelca. Niewykluczone, że jest tożsamy z Mistrzem Jakubem, który w latach 1489-98 wykonywał witraże dla klasztoru Św. Wojciecha (Dominikanów) we Wrocławiu. W 1515 pojawił się w źródłach po raz pierwszy syn Beinharta - Christoff (od 1521 prowadzący własny warsztat, zmarł prawdopodobnie w 1546 roku).
Przez pracownię Beinharta w latach 1483-1522 przewinęło się pięćdziesięciu dwóch uczniów (głównie pochodzących ze Śląska, ale także z Drezna, Pilzna i Warszawy), w tym jego kuzyni: Antonius (1498), Caspar (1505) i Hans (1506). Duża, niezgodna z cechowymi przepisami, liczba uczniów i czeladników (może tych drugich nawet trzykrotnie większa od pierwszych) spowodowała obniżenie poziomu artystycznego dzieł warsztatu, a także ich stylistyczne zróżnicowanie. Nadrzędną dyrektywą w pracowni Beinharta było szybkie realizowanie zamówień. Wymuszało to daleko posunięte uproszczenie procesu twórczego, m.in. poprzez powtarzanie rozwiązań kompozycyjnych wypracowanych wcześniej w obrębie warsztatu (zwłaszcza w formułach kompozycyjnych scen figuralnych oraz w dekoracji ornamentalnej). Jak się wydaje, zamówienia na nastawy ołtarzowe w warsztacie Beinharta realizowały dwa równocześnie pracujące zespoły.
Za jedyne pewne dzieło Beinharta (także jego fundację) uchodzi piaskowcowa Figura Marii z Dzieciątkiem znajdująca się na północnej ścianie zakrystii kościoła Św. Marii Magdaleny we Wrocławiu (dziś znajduje się tam kopia). Na cokole posągu widnieje inskrypcja: "Jacob 1499 Beynhart". Rzeźbę wyróżnia wysoki poziom wykonawstwa. Jej styl wyraża się w ukłądzie plastycznych "konchowych" fałd o drobniejszych "przełamaniach" oraz w charakterystycznym typie twarzy kobiecej - owalnej, o wypukłym czole, blisko osadzonych oczach, drobnym nosie i ustach.
Na podstawie stylistycznych analogii oraz przesłanek historycznych związano z warsztatem Beinharta liczne, zachowane w całości lub we fragmentach, nastawy ołtarzowe rozsiane na obszarze całego Śląska, m.in.: Kwatery Mariackiego retabulum w Ziębicach z około 1505 roku, Ołtarz św. Łukasza z kościoła Św. Marii Magdaleny we Wrocławiu (Muzeum Narodowe w Warszawie; zachowany korpus) z około 1505-1510, Poliptyk Marii z Dzieciątkiem z Góry Śląskiej (Katedra w Poznaniu) z 1512, Poliptyk Marii z Dzieciątkiem z kościoła Św. Krzyża w Ścinawie (dziś: kościół Cystersów w Krakowie-Mogile) z 1514 i Poliptyk koronacji Marii z kościoła w Tymowej (dziś: kościół w Żelichowie) z około 1525 roku.
Dzieła warsztatu Beinharta docierały do krajów ościennych: Czech, Górnych Łużyc (m.in. Ołtarz Złotej Madonny w kościele pofranciszkańskim w Zgorzelcu z około 1510) i Wielkopolski.
Wspólną cechą większości nastaw z pracowni Beinharta są duże rozmiary, dwie pary ruchomych skrzydeł, rzeźbiarskie opracowanie uroczystego otwarcia. Niepoślednią rolę w ich dekoracji odgrywa malarstwo. Pozwala też ono, łatwiej niż partie rzeźbione, wiązać się z niepoślednimi indywidualnościami twórczymi, współpracującymi z Beinhartem, np. z tzw. Mistrzem Pasji z Góry.
Wśród dzieł ołtarzowych warsztatu Beinharta – wiązanych bezpośrednio z ręką mistrza – wyróżnia się wspomniany Ołtarz św. Łukasza zamówiony do własnej kaplicy przez cech, do którego należał artysta. Retabulum to jest najwcześniejszym znanym na dzisiejszych ziemiach polskich przykładem rzeźby monochromatycznej. Jego surowe drewno, opracowane z najwyższą starannością i dbałością o detal, pokryto jedynie zabezpieczającą i scalającą optycznie bejcą. Również ikonografia dzieła jest oryginalna. Kompozycja, w znacznej mierze oparta o sztych Wita Stwosza Św. Rodzina, ukazuje ewangelistę jako pierwszego malarza chrześcijańskiego, sporządzającego wizerunek Madonny z Dzieciątkiem. Portretowana Maria tka szatę dla swego małego Synka, która, wg apokryficznych przekazów, miała cudownie zwiększać swe rozmiary wraz ze wzrostem Chrystusa. Zdarta z Jego ciała na Golgocie przez rzymskich żołdaków, następnie wg tradycji przechowana przez chrześcijan, była jedną z ważniejszych czczonych w średniowieczu relikwii Zbawiciela.Ołtarz św. Łukasza, wraz z kamienną Madonną z 1499 r., zdają się potwierdzać, iż Beinhart zetknął się z najważniejszymi środowiskami artystycznymi Niemiec Południowych (zwłaszcza Frankonią), gdzie poznał i przyswoił sobie najbardziej aktualne rozwiązania w zakresie rzeźby. Wydaje się prawdopodobne, iż artysta poznał też dzieła Wita Stwosza – w Krakowie i Norymberdze.
Autor: Paweł Freus, grudzień 2006, aktualizacja: grudzień 2010